Ortaokul Öğrencilerinin Fen Bilimleri Dersine, Bilime, Fen Bilimleri Öğretmenine ve Bilim İnsanına Yönelik Metaforik Algıları

Yıl 2016, Cilt: 35 Sayı: 1, 7 - 30, 15.07.2016

Hilal Aktamış Gülcan Dönmez

Öz

Günümüz toplumunda olması beklenen insan özellikleri, bilgiye ulaşma yollarına bilen ve en doğru bilgiye ulaşan, ulaştığı bilgiyi analiz edebilen, bilim ve teknolojideki yeni gelişmeleri takip ederek teknolojiyi günlük yaşamında kullanabilen bireyler olarak yetişmeleridir. Bireylerin beklenen bu özellikleri kazanmaları için eğitim programlarında; öğrencilerin bilimsel düşünme yetilerinin gelişmesine fırsat tanıyan ve bir fen okuryazarı olarak gelişmelerini sağlamaya yönelik, sorgulamaya dayalı düzenlemeler yapılmaktadır. Fen bilimleri eğitiminin amaçları incelendiğinde, bilim ve bilim insanına yönelik kavram yanılgılarını değiştirerek olumlu bir imaj ve tutum geliştirmeye önem verildiği görülmektedir. Bu bağlamda ortaokulda eğitim gören öğrencilerin bilim insanına yönelik tutumlarının ve imajlarının aldıkları eğitim süresince değişiminin ve durumunun belirlenmesi önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı 5. 6. 7 ve 8.sınıflarda okuyan ortaokul öğrencilerinin “fen bilimleri dersi” ,“fen bilimleri öğretmeni” ,’’ bilim’’ ve ‘’ bilim insanı’’ kavramlarına yönelik sahip oldukları zihinsel imgeleri metaforlar aracılığı ile ortaya çıkartmaktır. Çalışma nitel araştırma tekniğinde olup, olgu bilim deseni kullanılmıştır. Araştırmanın örneklem grubunu İzmir ilinden tesadüfi örnekleme yöntemine göre seçilen ve üç ortaokulda 5,6,7,8. sınıflarda öğrenim gören (127 kız ve 118 erkek) toplam 245 öğrenci oluşturmaktadır. Toplanan veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilip yorumlanmıştır. Çalışmaya katılan 245 öğrenciden elde edilen bulgular sonucunda 29 öğrencinin verileri çıkarılmıştır. Geriye kalan 216 ortaokul öğrencisi fen bilimleri dersi hakkında 72 adet, fen bilimleri öğretmeni hakkında 82 adet, bilim hakkında 88 adet ve bilim insanı hakkında 88 adet anlamlı ve birbirlerinden farklı metafor üretmişlerdir. Ortalama olarak her 4 kavram için her 3 öğrenci farklı bir metafor üretmiştir. Bu oran bu yaştaki çocukların hayal gücü ve benzetme yeteneklerinin ne kadar güçlü olduğunu ortaya çıkarmaktadır.

Kaynakça

• AFACAN, Ö. (2011). “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının “Fen” ve “Fen ve Teknoloji Öğretmeni” Kavramlarına Yönelik Metafor Durumları”. e-Journal of New World Sciences Academy, 6, 1242-1254.
• AKARSU, B. ve KARA, B. (2013). “Ortaokul Öğrencilerinin Bilim İnsanına Yönelik Tutum ve İmajının Belirlenmesi”. Journal of European Education, 3(1), 8-15
• ARSLAN, M. ve BAYRAKÇI, M. (2006). “Metaforik Düşünme ve Öğrenme Yaklaşımının Eğitim-Öğretim Açısından İncelenmesi”. Millî Eğitim Dergisi, 171,100-108.
• AYAS, A. (2011). “Kavram öğrenimi”. Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi, Ed.: Salih Çepni, Pegem Akademi: Ankara, s. 126-151.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., KILIÇ ÇAKMAK, E., AKGÜN, Ö.E., KARADENİZ, Ş. ve DEMİREL, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Yayınları.
• ÇEPNİ,S., AYVACI, H.Ş. ve BACANAK, A. ( 2009). Bilim Teknoloji Toplum ve Sosyal Değişim (Geliştirilmiş 4. basım ) Trabzon: Celepler Maatbacılık
• DİNDAR, H. ve YANGIN, S. (2007). “İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programına geçiş sürecinde öğretmenlerin bakış açılarının değerlendirilmesi”. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 185-198.
• GÜRDAL, A. (1988). Fen Öğretimi. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, 21, 34-49.
• KARASAR, N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi (10. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• LAKOFF, G. ve JOHNSON, M. (2003). Metaphors We Live by. G.Y.Demir (Çev.). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• LEVINE, P. M. (2005). “Metaphors and images of classrooms”. ERIC Document: EJ724893.
• MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TTKB. (2013). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı. Ankara.
• SABAN, A. (2008). “İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler”. İlköğretim Online, 7 (2), 421-455.
• SEMERCİ, Ç. (2007). “Program geliştirme kavramına ilişkin metaforlarla yeni ilköğretim programlarına farklı bir bakış”. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (2), 125-140.003/18
• TÜRKMEN, H. (2008). “Turkish primary students’ perceptions about scientist and what factors affecting the image of the scientists”. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 4(1), 55-61.
• YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2006). Soysal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK/ Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi.(1997). İlköğretim Fen Öğretimi: Aday Öğretmen Yetiştirme Kılavuzu. Ankara.