Türkiye’de İki Kere Özel (2Ö) Öğrencilere Yönelik Eğitim Politikası Önerisi

Yıl 2022, Cilt: 41 Sayı: 2, 677 - 696, 30.12.2022

Şener Şentürk İdil Kefeli Banu İlhan Emecan

Öz

İki kere özel kavramı, bireylerin özel yetenek ile birlikte en az bir alanda engel
durumuna sahip olması ya da güçlük yaşaması olarak tanımlanmaktadır. İki kere
özel kavramı üstün zekayı/yeteneği ve eş zamanlı olarak özel öğrenme güçlüğü,
dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, otizm spektrum bozukluğu, sosyal
duygusal gelişim bozukluğu, dil konuşma bozukluğu gibi durumlardan birine de
sahip olmayı içermektedir. Dünyada 1980’li yıllarda başlayan araştırmalar özel yetenekli öğrencilerin de çeşitli engel ya da güçlüklere sahip olduğunu ve dolayısıyla
öğrenme güçlüğü yaşayabildiğini göstermiştir. Bu nedenle iki kere özel olarak kavramsallaşan bu gruptaki öğrencilerin tanılanması, eğitim ihtiyaçlarına ilişkin sürecin belirlenmesi ve özel yetenek alanı ile özel eğitim alanını kapsayan bir eğitim
programının hazırlanması önem kazanmıştır. Bazı ülkelerde (ABD, Avusturalya,
Almanya, Hollanda, Suudi Arabistan, Singapur, Çin…) konuya ilişkin çalışmalar
yürütüldüğü gibi yasal düzenlemeler de yapılarak iki kere özel çocukların eğitim
faaliyetlerine ilişkin süreç başlatılmıştır. Türkiye’de her bireye ihtiyaç duyduğu eğitim hizmetinin verilmesi anayasa ve çeşitli kanunlar ile güvence altına alınmış olsa
da henüz bu gruptaki öğrenciler için herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu düzenlemelerin yapılabilmesi için hem alanda çalışma sayısının artması hem de yasal mevzuat sürecine ilişkin politikalar üretilmesi gerekmektedir. Bu
araştırmanın amacı da iki kere özel bireylerin eğitimine ilişkin politika önerisinde bulunmaktır. Buradan hareketle çalışmada iki kere özel alanına ilişkin mevcut durum ortaya konmaya çalışılmış ve önerilerde bulunulmuştur. Araştırmada
düzenleyici etki analizi yöntemi kullanılmıştır. Düzenleyici etki analizi konuya
ilişkin olarak sorunun tanımlanması, düzenleme yapılıp yapılmayacağının tespiti,
düzenleme neticesinde muhtemel olumlu olumsuz etkiler ve düzenlemeye ilişkin
toplumsal katma değer şeklinde ifade edilmektedir. Bu doğrultuda araştırmada
özel yetenek ile ilgili mevcut durumdan hareketle iki kere özel kavramının tanımı,
Türkiye’deki özel yetenekli öğrencilere ve özel eğitim ihtiyacı bulunan öğrencilere
yönelik yasal düzenlemelerle ilgili durum analizi, iki kere özel alanına ilişkin düzenlemelerin oluşturduğu riskler/fırsatlar ve öneri olarak bir yol haritası ortaya
konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İki Kere Özel, Eğitim Politikası, Özel Yetenekli, Özel Eğitim

Policy Recommendation for Twice Exceptional (2E) Students in Turkey

Öz

The concept of twice exceptionality is defined as individuals having disability or experiencing difficulties in at least one area along with their giftedness or talent. Twice exceptionality includes giftedness/talent and, paradoxically, having one of the conditions such as specific learning disability, attention deficit and hyperactivity disorder, autism spectrum disorder, social emotional development disorder, speech or language disorder at the same time. Researches started in the 1980s have shown that gifted students also have various disabilities or difficulties and therefore may experience learning difficulties. Thus, it has become important to identify the students in this group, which is conceptualized as twice exceptional, to determine their educational needs and diagnostic process, and provide an education program including both giftedness/talent and special education areas. In some countries (the USA, Australia, Germany, the Netherlands, Saudi Arabia, Singapore, China, etc. ), as a result of theoretical back ground and case studies, legal regulations have been made and appropriate education programs are provided to support twice exceptionals. In Turkey, there is no any legal regulation for this group although it is guaranteed by various laws that every individual is provided with the education they need. There is a great need for both scientific researches and developing an educational policy to foster legislation process. The main aim of the study is to make policy recommendations for the education of twice exceptional students. Accordingly, the current situation of this field has been revealed and suggested recommendations. Regulatory impact analysis has been used as a method of the research, which is defined as describing the problem, determining whether or not to regulate, possible positive and negative effects as a result of regulation and its social added value. By that of, concept of twice exceptional based on the current situation of giftedness and talent is tried to be explained, legal regulations in Turkey for both gifted students and students in need of special education are analysed, the risks/opportunities for twice exceptionals due to the regulations are discussed and a road map is proposed.

Anahtar Kelimeler

Twice exceptionality, educational policy, gifted and talented, special education., İki Kere Özel, Eğitim Politikası, Özel Yetenekli, Özel Eğitim

Kaynakça

• Alquraini, T. (2010). Special education in Saudi Arabia: Challenges, perspectives, future possibilities. International Journal of Special Education. 25(3), 139-147. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ909292.pdf adresinden ulaşıldı.
• Assouline, S. G., ve Foley Nicpon, M. (2007). Twice-exceptional learners: Implications for the classroom. Teaching for High Potential, Spring, 9–13. Assouline, S. G., Foley Nicpon, M., ve Whiteman, C. (2010). Cognitive and psychosocial characteristics of gifted students with specific learning disabilities. Gifted Child Quarterly, (54), 102-115. doi: 10.1177/001698620935597.
• Assouline, S. G. ve Whiteman, C. S. (2011). Twice-exceptionality: Implications for school psychologists in the post-IDEA 2004 era. Journal of Applied School Psychology, 27(4), 380–402. doi: 10.1080/15377903.2011.616576.
• Ataman, A. (Ed.). (2014). Üstün zekâlılar ve üstün yetenekliler konusunda bilinmesi gerekenler. Ankara: Vize.
• Baldwin, L., Baum, S., Pereles, D., ve Hughes, C. (2015). Twice-exceptional learners: The journey toward a shared vision. Gifted Child Today, 38(4), 206–214. https://doi.org/10.1177/1076217515597277.
• Baum, S. M., Cooper, C. R., ve Neu, T. W. (2001). Dual differentiation: An approach for meeting the curricular needs of gifted students with learning disabilities. Psychology In The Schools, 38(5), 477-490.https://digitalcommons. sacredheart.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1082vecontext=ced_fac adresinden ulaşıldı.
• Baum, S. ve Owen, S. (1988). High ability/learning disabled students: How are they different? Gifted Child Quarterly, 32(3), 321- 326. https://doi.org/10.1177/001698628803200305
• Baum, S. ve Owen, S. (2004). To be gifted and learning disabled: Strategies for helping bright students with LD, ADHD, and more. Mansfield, CT: Creative Learning Press.
• Beckmann, E. ve Minnaert, A. E. M. G. (2018). Non-cognitive Characteristics of Gifted Students With Learning Disabilities: An In-depth Systematic Review. Frontiers in Psychology, 9. DOI: 10.3389/fpsyg.2018.00504
• Bianco, M. (2005). The effects of disability labels on special education and general education teachers’ referrals for gifted programs. Learning Disability Quarterly, 28 (4), 285– 293. doi:10.2307/4126967.
• Boser, U. (2009). Special education: A better perspective (full report). Center for Public Education. http:// www.centerforpubliceducation.org/Main-Menu/ Evaluating-performance/Special-education-At-a-glance/ Special-education-A-better-perspective-full-report.html adresinden ulaşıldı.
• Buică-Belciu, C. ve Popovici, D. V. (2014). Being twice exceptional: Gifted students with learning disabilities. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 127, 519-523. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.03.302
• Bulut, S. ve Taylı. A. (2006). Cumhuriyet dönemi üstün yetenekliler eğitim politikası. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (12),https://dergipark.org.tr/tr/pub/basbed/issue/43961/174877 adresinden 10 Ağustos 2022 tarihinde ulaşıldı.
• Cevher-Kılıç, V. (2015). Türkiye’de üstün ve özel yetenekli çocuklara yönelik bir eğitim politikası oluşturulamaması sorunu üzerine bir değerlendirme. 21.Yüzyılda Eğitim ve Toplum. 4(12).
• Crim, C., Hawkins, J., Ruban, L., ve Johnson, S. (2008). Curricular modifications for elementary students with learning disabilities in high-, average-, and low-IQ groups. Journal of Research in Childhood Education, 22 (3), 233–245. doi:10.1080/02568540809594624
• Çitil, M. (2018). Türkiye’de üstün zekâlı ve yeteneklilerin eğitimi politikalarının değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(1), 143-172.
• Çitil, M. (2020). Özel eğitim alanının kavramsal, tarihsel ve yasal temelleri. U. Sak ve S. Toraman (Eds). Türkiye’de özel eğitim hizmetleri. (ss. 11-45). Ankara: MEB.
• Demirel, Ş., ve Sak, U. (2011). Yetenek hiyerarşisi: üstün yetenek türlerinin toplumsal değerleri üzerine bir araştırma. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 1(1) 61-76.
• Evans, E. (2017). Gifted students with learning disabilities attend STEM workshop at Imperial. Imperial College London https://www.imperial.ac.uk/news/182224/gifted-students-with-learning-disabilities-attend adresinden alındı.
• Fischer, C. ve Müller, K. (2014). Gifted education and talent support in Germany. Center for Educational Policy Studies Journal, 4(3). DOI:10.26529/cepsj.194
• Foley-Nicpon, M., Allmon, A., Sieck, B. ve Stinson, R. (2011). Empirical investigation of twice-exceptionality: Where have we been and where are we going?. Gifted Child Quarterly, 55, 3-17. https://doi.org/10.1177/0016986210382575
• Foley-Nicpon, M., ve Teriba, A. (2022). Policy Considerations for Twice-Exceptional Students. Gifted Child Today, 45(4), 212–219. https://doi.org/10.1177/10762175221110943 Individuals with Disabilities Education Improvement Act (IDEA) of 2004, P.L. 108-446.
• Johnson, S. F. (2003). Reexamining Rowley: A new focus in special education law. BYU Education and Law Journal,(3), 2, 561–586.
• Kefeli, İ. (2019). Türkiye’de özel yeteneklilerin eğitimi. Ş. Şentürk ve Y. Barut (Eds.), Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. (ss. 234-245). Ankara: Nobel.
• Kurnaz, A. (2014). Yirminci yılında bilim ve sanat merkezlerinin raporlar ve yönetici görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Üstün yeteneklilerin eğitimi araştırma dergisi. 2(1), 1-22.
• MEB. (1968). Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Yönetmeliği. https://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/ viewcategory/32-1968 adresinden ulaşıldı.
• MEB. (2007). Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/524.pdf adresinden ulaşıldı.
• MEB. (2007). 17. Millî Eğitim Şûrası Raporlar, Görüşmeler ve Kararlar. https://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/ dokumanlar/17_sura.pdf
• MEB. (2014). 19. Milli Eğitim ŞurasKararları.https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/10095332_19_sura. pdf MEB. (2014). Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun. https://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.3.1416-20140301.pdf adresinden ulaşıldı.
• MEB. (2015). Destek Eğitim Odası Açılması Genelgesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_10/08112732_ destekeitimodasgenelge.pdf adresinden ulaşıldı.
• MEB. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm adresinden ulaşıldı.
• MEB. (2018). Milli Eğitim Bakanlığı 2023 Eğitim Vizyonu Belgesi https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/ yayinlar/2023_Eğitim%20Vizyonu.pdf adresinden ulaşıldı.
• MEB. (2021). 20. Milli Eğitim Şurası Kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-suralari/dosya/12
• MEB. (2022). https://www.meb.gov.tr/bilsem-sayisi-279a-yukseldi/haber/25315/tr
• Mohammed, A. (2018). Twice-exceptionality in the Kingdom of Saudi Arabia: Policy recommendations for advances in special education. 33(2). 397-415. International Journal of Special Education. https://files.eric. ed.gov/fulltext/EJ1185585.pdf.
• Musgrove, M. (2015, April 17). Letter to Delisle: Children with disabilities with high cognition. Office of Special Education Programs Memos, Dear Colleague Letters and Policy Letters. Washington, DC: U. S. Department of Education. https://search.usa.gov/search?utf8=%E2%9C%93&affiliate=ed. gov&vequery=Children+with+disabilities+with+high+cognition adresinden ulaşıldı.
• National Association for Gifted Children. (2013). 2012–2013 state of the states in gifted education report. http://www.nagc.org/stateofthestates2013.aspx adresinden ulaşıldı.
• Neihart, M. (2008). Identifying and Providing Services to Twice Exceptional Children. S. I. Pfeiffer (Ed.), Handbook of giftedness in children: Psychoeducational theory, research, and best practices içinde (ss.115-137). Boston, MA: Springer.
• Neihart, M. ve Teo, C. T. (2013). Addressing the needs of the gifted in Singapore. Journal for the Education of the Gifted, 36(3). DOI: 10.1177/0162353213494821
• Ohio Department of Education. (2002). Ohio gifted task force. Columbus: Ohio Department of Education.
• Ohio Department of Education. (2007). Twice exceptional guide: preparing ohio schools to close the achievement gap for gifted students with disabilities.
• Ömür, N. (2019). Üstün zekâlı otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocukların özellikleri, davranışları ve eğitim gereksinimlerinin temellendirilmiş teoriyle belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Özmen, F. ve Kömürlü, F. (2013). Education policies and practices towards gifted and talented students in Turkey. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 35-56.
• Parker, S, L., ve Johnsen, S. K. (2012). What research says about twice-exceptional students: Building partnerships with special educators. Tempo, 32(3), 30-42.
• Pereira N., , Knotts J. D. ve Roberts, J. (2015). Current status of twice-exceptional students: A look at legislation and policy in the United States, Gifted and Talented International, 30 (1-2), 122-134. DOI: 10.1080/15332276.2015.1137463.
• Renzulli, J.S. (1986). The three-ring conception of giftedness: A developmental model for creative productivity.
• R.J. Sternberg ve J.E. Davidson (Eds). Conceptions of Giftedness içinde. (ss. 53-92). New York: Cambridge University Press.
• Ronksley-Pavia, M. (2015). A model of twice-exceptionality: Explaining and defining the apparent paradoxical combination of disability and giftedness in childhood. Journal for the Education of the Gifted, 38(3). https:// doi.org/10.1177/0162353215592499
• Sak, U., Ayas, M. B., Bal Sezerel, B., Öpengi, E., Özdemir, N. N., ve Demirel Gürbüz, Ş. (2015). Türkiye’de üstün zekalı ve yeteneklilerin eğitiminin eleştirel bir değerlendirmesi. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 5(2), 110-132.
• Tannenbaum, A.J. (2000). A history of giftedness in school and society. K.A. Heller, F. J. Monks, R.J. Sternberg ve R. F. Subotnik (Eds.). International Handbook of Giftedness and Talent (2nd edition). Oxford: Elsevier.
• Şentürk, Ş. (2019). Özel yeteneklilerin özellikleri. Ş. Şentürk ve Y. Barut (Eds.), Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek içinde. (ss. 165-176). Ankara: Nobel.
• Şentürk, Ş. ve Kefeli, İ. (2019). Özel yeteneklilere yönelik “felsefeye yolculuk” etkinliği üzerine nitel bir araştırma. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(5), 2693-2708.
• Trail, B. A. (2011). Twice-exceptional gifted children: Understanding, teaching, and counseling gifted students. Texas: Prufrock Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf adresinden ulaşıldı. Van Gerven, E. (2018). Addressing the needs of twice-exceptional students in the regular classroom. https://www.slimeducatief.nl/uploads/handouts/67ebd934b7fde242bd2f090dead7b7ba.pdf adresinden alınmıştır. Wang, C. and Neihart, M. (2015). Academic self-concept and academic self-efficacy: Self-beliefs enable academic achievement of twice-exceptional students. Roeper Review, 37(2). DOI: 10.1080/02783193.2015.1008660.
• Yssel, N., Adams, C., Clarke, L. S., ve Jones, R. (2014). Applying an RtI model for students with learning disabilities who are gifted. Teaching Exceptional Children, 46(3), 42-52.