Ergenden Ebeveyne Şiddet Ölçeği: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 44 Sayı: 1, 41 - 70, 30.06.2025

Ayyuce Oksuz , Ayşe Dilek Öğretir Özçelik

Öz

Bu çalışmanın amacı, Contreras ve arkadaşları (2019) tarafından, 12-18 yaşındaki çocuklar için geliştirilen, Ergenden Ebeveyne Şiddet Ölçeğinin (ÇEŞ-Ö) (Child-To-Parent Violence Questionnaire) (CPV-Q) Türk kültürüne uyarlanması kapsamında geçerlik ve güvenirlik çalışmasının yapılmasıdır. Özgün hali İngilizceden oluşan formu ilk olarak Türkçeye çevrilip, psikolojik danışma ve rehberlik, çocuk gelişimi ve eğitimi, ölçme ve değerlendirme ve Türkçe alanlarında uzman kişiler tarafından incelenip, dönütler sonucunda düzenlemeler ile son versiyonu oluşturulmuştur. Ölçeğin son hali ile Doğu Karadeniz’deki bir il ve ilçelerindeki 12-18 yaşındaki 589 ergenden veri toplanmıştır. ÇEŞ-Ö yapı geçerliğini test etmek amacıyla ebeveyne şiddet gösterme sıklığı için birinci ve ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizi (DFA), ebeveyne şiddet gösterme nedeni için ise birinci düzey DFA ile test edilmiştir. Ebeveyne şiddet gösterme sıklığı anne ve baba için paralel 28 madde, 4 faktörden (psikolojik, fiziksel, finansal/ekonomik, kontrol/baskı) oluşarak orijinal versiyon ile uyum göstermiştir. Ebeveyne şiddet nedeni de 8 madde, 2 faktörden (proaktif ve reaktif) oluşarak orijinal versiyon ile uyum gösterdiği tespit edilmiştir. Analizler sonucunda ÇEŞ-Ö’nin Türkçe versiyonu, orijinal versiyonunu desteklediği görülerek, Türk 12-18 yaşındaki çocukların ebeveyne şiddet davranışlarını değerlendirme için araştırmalarda kullanılabileceği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

çocuk , ebeveyn , şiddet , geçerlik , güvenirlik

Kaynakça

• Agnew, R., & Huguley, S. (1989). Adolescent violence towards parents. Journalof Marriage and the Family, 51, 699-711.
• Arias-Rivera, S., & García, V. H. (2020). Theoretical framework and explanatory factors for child-to-parent violence: A scoping review. Anales de psicología/annals of psychology, 36(2), 220-231. doi:https://doi.org/10.6018/analesps.338881
• Beckmann, L., Bergmann, M. C., Fischer, F., & Mößle, T. (2017). Risk and protective factors of child-to-parent violence: A comparison between physical and verbal aggression. Journal of Interpersonal Violence, 36(3-4), NP1309-1334NP. doi:https://doi.org/10.1177/0886260517746129
• Büyüköztürk, Ş. (2022). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum (29. Baskı). Pegem Akademi.
• Calvete, E., Gámez-Guadix, M., Orue, I., González-Diez, Z., de Arroyabe, E. L., Sampedro, R., . . . Borrajo, E. (2013). Brief report: the adolescent child-to-parent aggression questionnaire: An examination of aggressions against parents in spanish adolescents. Journal of Adolescence, 36(6), 1077-1081. doi:https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2013.08.017
• Calvete, E., Orue, I., & Gámez-Guadix, M. (2013). Child-to-parent violence: Emotional and behavioral predictors. Journal of Interpersonal Violence, 28(4), 755-772. doi:https://doi.org/10.1177/0886260512455869
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Condry, R., & Miles, C. (2014). Adolescent to parent violence: Framing and mapping a hidden problem. Criminology & Criminal Justice, 14(3), 257-275. doi:https://doi.org/10.1177/1748895813500155
• Contreras, L., & Cano-Lozano, M. C. (2014). Family profile of young offenders who abuse their parents: A comparison with general offenders and non-offender adolescents. Journal of Family Violence, 29, 901-910. doi:https://doi.org/10.1007/s10896014-9637-y
• Contreras, L., & Cano-Lozano, M. C. (2015). Exploring psychological features in adolescents who assault their parents: A different profile of young offenders?. The Journal of Forensic Psychiatry Psychology, 26, 224-241. doi:https://doi.org/10.1080/14789949.201
• Contreras, L., & Cano-Lozano, M. C. (2016a). Child-to-parent violence: the role of exposure to violence and its relationship to social-cognitive processing. The European Journal of Psychology Applied to Legal Context, 2, 43-50. doi: https://doi.org/10.1016/j.e
• Contreras, L., Bustos-Navarrete, C., & Cano-Lozano, M. C. (2019). Child-to-parent violence questionnaire (CPV-Q): Validation among Spanish adolescents. International Journal Of Clinical And Health Psychology, 19(1), 67-74. doi:https://doi.org/10.1016/j.ijchp.2018.09.001
• Cottrell, B. (2001). Parent abuse: The abuse of parents by their teenage children. Canada: Family Violence Prevention Unit, Health Canada.
• Crocker, L., & Algina, J. (1986). Introduction to classical and modern test theory. Orlando, FL 32887: Holt, Rinehart and Winston, 6277 Sea Harbor Drive.
• Çarkçı, J. (2020). Sosyal Bilimlerde ölçek geliştirme kılavuzu. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Çetin, H. (2011). Ergenler için şiddete yönelik tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 10(1), 68-79.
• Demirbağ-Bolat, S. (2010). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin şiddete yönelik tutum ve zorba-kurban olma durumlarının aile içi şiddet açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Deniz, Z. (2007). The Adaptation of Psychological Scales. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 40(1), 1-16. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000180
• Durmuş, E. (2013). Ergen bakış açısıyla okulda şiddet ve çözüm önerileri. E-International Journal Of Educational Research, 4(3), 41-57.
• Edenborough, M., Jackson, D., Mannix, J., & Wilkes, L. M. (2008). Living in the red zone: the experience of child‐to‐mother violence. Child & Family Social Work, 13(4), 464-473. doi: https://doi.org/10.1111/j.1365-2206.2008.00576.x
• Edenborough, M., Wilkes, L. M., Jackson, D., & Mannix, J. (2011). Development and validation of the child-to-mother violence scale. Nurse Researcher, 18(2), 63-76. doi:DOI: 10.7748/nr2011.01.18.2.63.c8285
• Erkuş, A. (2022). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I (6. b.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Gürkan, H., Atabay, E., & Gezgin, D. M. (2022). Lise öğrencileri arasında dijital şiddet: siber zorbalık, akıllı telefon bağımlılığı ve medya okuryazarlık arasındaki ilişki. Trakya Eğitim Dergisi, 12(3), 1799-1820. doi:https://doi.org/10.24315/tred.1115385
• Gignac, G. E., & Szodorai, E. T. (2016). Effect size guidelines for individual differences researchers. Personality and individual differences, 102, 74-78.
• Hambleton, R. K., & Patsula, L. (1998). Adapting tests for use in multiple languages and cultures. Social indicators research, 45, 153-171.
• Ibabe, I., & Jaureguizar, J. (2010). Child-to-parent violence: Profile of abusive adolescents and their families. Journal of Criminal Justice, 38(4), 616–624. doi:https://doi.org/10.1016/j.jcrimjus.2010.04.034
• Jiménez-García, P., Pérez, B., Contreras, L., & Cano-Lozano, M. C. (2020). Analysing child-to-parent violence in Chilean adolescents: Prevalence and reasons. Current Psychology, 11, 1-12. doi:https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.590097
• Kaya, F., & Bilgin, H. (2012). Şiddete Maruz Kalma Ölçekleri Türkçe uyarlaması: Lise öğrencilerinde geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13(2), 151-157.
• Looman, W., & Farrag, S. (2009). (2009). Psychometric properties and cross-cultural equivalence of the Arabic Social Capital Scale: Instrument development study. International Journal of Nursing Studies, 46, 45-54. doi:https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2008.07.010
• Margolin, G., & Baucom, B. R. (2014). Adolescents 'Aggression to parents: longitudinal links with parents' physical aggression. Journal of Adolescent Health, 55(5), 645-651. doi:https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2014.05.008
• Pallant, J. (2020). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using IBM SPSS. Taylor & Francis.
• Pışkın, M., Atik, G., Çınkır, Ş., Öğülmüş, S., Babadoğan, C., & Çokluk, Ö. (2014). The development and validation of the teacher violence scale. Eurasian Journal of Educational Research, 1-20. doi:https://doi.org/10.14689/ejer.2014.56.3
• Raine, A., Dodge, K., Loeber, R., Gatzke‐Kopp, L., Lynam, D., Reynolds, C. S.-L., & Liu, J. (2006). The Reactive–Proactive Aggression Questionnaire: Differential correlates of reactive and proactive aggression in adolescent boys. Aggressive Behavior: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 32(2), 159-171. doi:https://doi.org/10.1002/ab.20115
• Routt, G., & Anderson, L. (2011). Adolescent violence towards parents. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 20(1), 1-19. doi:https://doi.org/10.1080/10926771.2011.537595
• Sezer, Ö. (2008). Çiftler arası şiddeti kabul ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 1-15.
• Straus, M. A., & Douglas, E. M. (2004). A short form of the Revised Conflict Tactics Scales, and Typologies for Severity and Mutuality. Violence and Victims, 19(5), 507-520. doi:https://doi.org/10.1891/vivi.19.5.507.63686
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (Vol. 6, pp. 497-516). Boston, MA: Pearson.
• Türk, T., Kocatürk, M., & Koç, S. (2020). Şiddet Yaşantıları Ölçeği-gözden geçirilmiş formunun Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Eğitim Dergisi, 10(2), 505-518. doi:https://doi.org/10.24315/tred.614768
• Üçok Demir, N., Irmak, M. Y., Murat, D., & Perdahlı Fiş, N. (2016). Cinsel istismara uğrayan ergen adli olgularda flört ilişkisinde şiddet varlığı. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(3), 240-247. doi:doi: 10.5455/apd.210566
• Walsh, J. A., & Krienert, J. L. (2009). A decade of child-initiated family violence: comparative analysis of child—parent violence and parricide examining offender, victim, and event characteristics in a national sample of reported incidents. Journal of Interpersonal Violence, 24(9), 1995-2005. doi:https://doi.org/10.1177/0886260508323661
• Yalin Sapmaz, S. ,Ozek Erkuran, H. ,Ergin, D. ,Ozturk, M., Sen Celasin, N. , Karaarslan, D. , Koroglu, E. ,ve Aydemir, O. (2017). Validity and reliability of the Turkish Version of the DSM-5 “Severity Measure for Agoraphobia-child age 11–17. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, (30), 217-223. doi: 10.5350/DAJPN2017300305
• Yıldırım, İ., & Kızmaz, Z. (2019). Aile içi şiddet ile öğrencilerin akademik başarı durumları arasındaki ilişki: Ortaöğretim öğrencileri üzerine bir araştırma. Mukaddime Journal, 10(2). doi:https://doi.org/10.19059/mukaddime.551026