Muslim's Neighborhood with the Other in the Context of the Qur'an and Sunna

Yıl 2022, , 431 - 456, 30.12.2022

Metin Yılmaz

https://doi.org/10.17120/omuifd.1168255

Öz

As social beings, we experience relationships with the other first in the family. With the expansion of the circle of human beings around us, next people we come into contact are, most probably, our neighbours. Although we think that we have the right to choose our neighbours, we have to be aware that we are facing people who are other in many ways. Therefore, this relationship needs to be established on a healthy ground. The situation becomes even more complicated when many discriminating factors, especially belief, are included in this neighbourhood relationship. In this study, we have tried to reveal the neighbourhood relations with non-Islamic elements, which Islam does not see as the other but are condemned to such definition today. Dealt with under separate headings in the neighbourhood law literature, the issue has been discussed with some examples that have been applied differently from the theoretical and legal dimensions. The historical background that comprises skeleton of the idea of living together, which is the most fundamental problem of our age, is expounded by taking the Qur’an and the Prophet in the centre.

Anahtar Kelimeler

Neighbourhood, the Other, Right, Non-Muslim, Islam.

Kur’an ve Sünnet Bağlamında Müslümanın Öteki ile Komşuluğu

Öz

Sosyal bir varlık olan insanın ilk temas içerisinde olduğu yapı ailedir. Halka dışa doğru genişlemeye başladığında elbette ikincil muhatabımız komşularımızdır. Her ne kadar komşu seçme hakkımızın var olduğunu düşünsek de birçok yönü ile öteki olan insanlarla karşı karşıya olduğumuzun bilincinde olmak durumundayız. O halde bu ilişkinin sağlıklı zemine oturtulması gerekmektedir. Bir de bu komşuluk ilişkisine inanç başta olmak üzere birçok ayrıştırıcı unsur da dâhil olduğunda durum daha da karmaşık bir hal almaktadır. İşte bu çalışmamızda aslında İslâm’ın öteki olarak görmediği ancak bugün böyle bir tanıma mahkûm olan İslâm dışı unsurlarla komşuluk ilişkileri ortaya konmaya çalışılmıştır. Hukuk literatürü içerisinde müstakil başlıklar halinde ele alınan komşuluğun teorik ve hukuki boyutu tarihi örneklerle ele alınmıştır. İnsanlığın bir arada yaşama anlayışının ana iskeletini ortaya koyacak tarihi arka plan Kur’an ve Hz. Peygamber merkeze alınarak izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Komşu/Câr, Öteki, Hak, Gayrimüslim, İslâm.

Kaynakça

• Ahmed İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. Beyrût: yy. 1985.
• Âlûsî, Şehâbeddin Mahmûd. Rûḥu’l-Meʿânî fî Tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿAzîm ve’s-Sebʿi’l-Mes̱ânî. 17 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikir, 1994.
• Arslantaş, Nuh. “Hz. Peygamber’in Çağdaşı Yahudilerin Sosyo-Kültürel Hayatlarına Dair Bazı Tespitler”. İstem. 6/11, (2008), 9-46.
• Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Tefsîru’l-Beydâvî. thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşelî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1998.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. el-Edebü’l-Müfred. thk. Muhammed Fuad Abdülbakî. Beyrut: 1989.
• Câbir, Muhammed Abid el-Câbirî. İbn Haldun’un Düşüncesi: Asabiyet ve Devlet. İstanbul: Mana Yayınları, 2018.
• Can-Yılmaz, Yılmaz-Metin. “Müslümanların Fethedilen Topraklarda Mevcut Gayri İslâm Mabetlere Yaklaşımı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 8/2, (2008), 27-52.
• Çağbayır, Yaşar, Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2007.
• Çubukçu, Asri, “Buâs”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/340. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Dönmez, İbrahim Kafi. “Şüf’a” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/248-252. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 5 Cilt Beyrut: 1969.
• Ebû Yûsuf, Ya’kûb b. İbrahîm, Kitâbu’l-Harâc, çev. Ali Özek, İstanbul: Hisar Yayınevi, 1973.
• Erkal, Mehmet, “Cizye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/42-45. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Hacak, Hasan. “İrtifak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 22/460-464. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Hamidullah, Muhammed, el-Vesâiku’s-Siyâsiyye, Beyrut, 1983.
• İbn Hacer, Şihâbuddin Ahmed, Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Kahire: 1986.
• İbn Hişâm, Sîretü İbn Hişâm, thk. Ömer Abdüsselâm Tedmurî, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1990.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr. Hadislerle Kur’ân-ı Kerîm Tefsiri. çev. Bekir Karlığa - Bederettin Çetin. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1984.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. thk. M. Fuad Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, Sünen, Kahire: 1373.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânu’l-’Arab. Beyrût: Dâr-u Sâdır, h. 1414.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzüddîn, el-Kâmil fî’t-Târîh, nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut: 1417/1997.
• İbn Hacer el-Askalanî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fetḥu’l-Bârî bi-Şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Kahire: 1986.
• İbn Zenceveyh, Ebû Ahmed Humeyd b. Mahled b. Kuteybe. Kitabu’l-Emvâl. Riyâd: ts.
• Kapar, Mehmet Ali. “Eyyamu’l-Arab”, Türk Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 12/14-16. İstanbul: 1995.
• Karaman, Hayrettin vd., Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. Ankara: DİB Yayınları, 2020.
• Kelpetin, Mahmut. “İslâm Öncesi Medine”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 52 (Haziran 2017) 95-113.
• Kurtûbî, Ebû Abdullah Muhammed. el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî vd., Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Rûme Kuyusu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35/231-232. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur, İncil/Matta, İstanbul: Kitâb-ı Mukaddes Şirketi, 2003.
• Malik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. Muvaṭṭa’, thk. Muhammed Fuat Abdulbakî. Kahire: 1918.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-Ṣaḥîḥ, Beyrut: 1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünen. 8 cilt. Kahire: 1987.
• Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. Riyâzü’s-Sâlihîn: Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, çev. M. Yaşar Kandemir vd. İstanbul: 2001.
• Söylemez, Mahfuz. “İlk Dönem İslâm Toplumunda Gayrimüslimlerin Yeri: Haklar ve Hoşgörü”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 22, (2010), 101.
• Şafak, Ali. “Komşu/Fıkıh” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/158-159. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Taberânî, Ebu’l-Kasım Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-Kebîr. Kahire: Mektebetü ibn Teymiyye, ts.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Tefsîru’t-Taberî. thk. Abdullah Abdulmuhsin Türkî. 28 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Hicr, 2003.
• Tay, Hekim. “Mekke Toplumunda Sosyal Tabakalaşmanın Mekkî Ayetlerdeki İzdüşümü”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5/2. (Aralık 2016), 33-54.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). el-Câmiʿu’ṣ-Saḥîḥ. Thk. Ahmed Muhammed Şakir, Kahire: ts.
• Vekî’, Muhammed b. Halef b. Hayyân. Ahbâru’l-Kudât. 3 Cilt. Beyrût: ts.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Kitabevi, ts.
• Zemahşerî, Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf. by.: Dâru’l-Kütübi’l-Arabi, ts.
• Zeyrek, Özlem Soyer. “1 Numaralı Kütahya Şer’iyye Sicili’ne Göre 18. Asrın Başında Kütahya’da Gayrimüslimlerin Mülk Edinme Meseleleri ve Ticari Faaliyetleri” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 68, (2021) 1-16 ; Doı : 10.51290.