Critical Edition of Karabash Wali’s Risala Named Asâs al-Dîn

Yıl 2023, , 213 - 236, 30.06.2023

İdris Türk

https://doi.org/10.17120/omuifd.1266347

Öz

Karabash Wali founder of the Karabashiyya Branch of Khalwati - Shabaniyya was born in Arapgir in 1020/1611. He wrote many works in various Islamic sciences. One of them is Risala Asas al-Dîn. Considering that there have always been criticisms about the lives of sufis throughout the history of sufism, the work makes an important contribution to accept sufism as an Islamic science among other disciplines. In this respect, we consider that the publication of the work is important as it shows the point of view of the sufis on theological issues, especially in an environment where there is a conflict between tariqats and madrasahs.
In this article, the analysis and re-evaluation of Karabash Wali's risala called Risala Asas al-Dîn has been made. With this work, Karabash Wali tried to reveal that the approach of the sufis about aqaid is in accordance with general Islamic principles. In the article, firstly, information about Karabash Walî's life and books are given. After that his work called Asas al-Dîn was analyzed. During the examination, first of all, the manuscript copies of the risâle which were taken as a basis for the investigation were introduced and information was shared about the method. Afterwards, content analysis was carried out. While analyzing the risâle, subjects have been titled to clariyf the content. Finally, the investigated text of the work is given. Investigative rules of ISAM are taken as basis in the editorial publication.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Karabash Walî, Karabashiyya, Risala Asas al-Dîn, Aqaid

Karabaş Velî ve Esâsü’d-dîn Adlı Eseri’nin Edisyon Kritiği

Öz

Halvetî-Şa‘baniyye’nin Karabaşiyye kolunun kurucusu olan Karabaş Velî, 1020/1611 yılında Arapgir’de dünyaya gelmiştir. Tasavvufî faaliyetleri yanında farklı İslâmî disiplinlerde pek çok eser telif etmiştir. Bu eserlerden birisi de onun Esâsü’d-dîn adlı risalesidir. Tasavvuf tarihi boyunca mutasavvıfların hayatlarına yönelik eleştirilerin olduğu dikkate alındığında eser, tasavvufun diğer disiplinler arasında İslami bir ilim olarak kabul edilmesine önemli bir katkı sağlamaktadır. Bu itibarla eser, özellikle tekke-medrese çatışmalarının olduğu bir vasatta, akaid konularına tasavvufî çevrenin yaklaşımının genel İslâmî ilkelere uygun olduğunu göstermesi bakımından önem arz etmektedir. Bu makalede, Karabaş Velî’nin Esâsü’d-dîn adlı risalesinin analizi ve tahkiki yapılmıştır. Makalede öncelikle Karabaş Velî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra onun Esâsü’d-dîn adlı eseri incelenmiştir. İnceleme öncesinde eserin tahkikte esas alınan el yazma nüshaları kısaca tanıtılarak tahkik yöntemi hakkında açıklama yapılmıştır. Daha sonra da içerik tahlili yapılmıştır. İçerik tahlili esnasında, konularına göre başlıklandırma yapılarak eserin muhtevası belirgin hale getirilmiştir. Son olarak eserin tahkikli metin neşri verilmiştir. Tahkikli neşirde İSAM’ın tahkik kuralları esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Karabaş Velî, Karabaşiyye, Esâsü'd-dîn, Akaid

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnavut- Adil Murşid, Beyrut: Müessesetu’r- Risâle, 1995.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmi‘u’s-sahîh, I-VIII, Kahire: 1378/1958.
• Cezerî, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-. el-Kâmil fi’t-târîḫ. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-Arabî, 1997.
• Duran, Hakkı. “Çankırı’da Halvetîlik ve Karabaş Velî’nin Çankırı Rivayeti”. Çankırı’nın Manevî Mimarları Sempozyum Bildirileri Kitabı. 117-138. Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Yenigün Basın Yayın Matbaacılık, 2017.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, Ta‘lîk: Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, (I-IV), el-Mektebetü’l-asriyye, Beyrut: ts.
• Kara, Kerim. “Karabaş Velî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/369-371. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Hâkim, Ebû Abdillah Abdillah en-Nîsâbûrî, el- Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk. Muhammed b. Mustafa Abdulkadir Atâ, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye,1990.
• Kara, Kerim. Karabaş Velî: Hayatı, Eserleri ve Fikirleri. Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2002.
• _________, Karabaş Velî, Hayatı, Fikirleri, Risâleleri, İnsan Yayınları, İstanbul: 2003.
• Karabaş Veli, Ali Alaeddin Atvel b. Mehmed. Câmi‘u Esrâri’l-fusûs. Bursa: Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Orhan Camii Koleksiyonu, nr. 16 Or 613/2.
• _________, Câmi el-Esrâr el-Fusûs, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_0397 ve OE_Yz_0712.
• _________, Câmi el-Esrâr el-Fusûs, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_0795-07.
• _________, Devrân-ı Sûfiyye, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_0707.
• _________, Mi‘yâru’t-tarîka, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_614-19.
• _________, Risâle Esâs ed-dîn. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_614-13.
• _________, Risâle Esâs ed-dîn, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_917-01.
• _________, Risâle fi’z-zikr, Bursa: İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Orhan Camii Koleksiyonu, nr. 16 Or 613/3.
• _________, Risale-i Usul-i Erbaa, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_614-20 ve OE_Yz_0291-7.
• _________, Şerh-i Akâidi’n-Nesefiye, Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Kataloğu, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, nr. 06 Hk 3693.
• _________, Şerh-i Akâidi’n-Nesefiye, Bursa: İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Camii Bölümü, nr. 16 Or 613/2.
• _________, Şerh-i Akâidi’n-Nesefiye bi Lisan et-Tahkik, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_0476.
• _________, Şerh-i Kaside-i Aşkiyye, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_0917-02.
• _________, Şerh Kaside Muhyi'd-din İbn Arabi, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_0614-12.
• _________, Ta‘birnâme, Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Kataloğu, 06 Mil Yz A 2368/1.
• _________, Ta‘birnâme, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_614-08.
• _________, Tarikatnâme, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, OE_Yz_614-09.
• _________, Tarikatnâme, Ankara Milli Kütüphane, Yazmalar Kataloğu, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, nr. 06 Hk 4933/2.
• Keskin, Fatih. Ali el-Atvel Karabaş Velî ve Risâletü’d-deverân’ı. Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Kurnaz, Cemal - Tatcı, Mustafa. “Karabaş-ı Velî”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi II/6 (2001), 35-60.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-sahîh, nşr. Muhammed Fuad Abdülbâkî, I-V, Mısır: 1374–1375/1955–1956.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1971.
• Sâgânî, Ebü’l-Fezâil Radıyyüddîn Hasen b. Muhammed, el-Mevzû‘ât, nşr. Necmu Abdirrahman Halef, Dımeşk: Dâru’l-me’mûn, 1405.
• Senâîzâde, Hasan Efendi. Menâkıb-ı Nasûhî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmut Efendi, 4573/1.
• Şahin, Mehmet Emin - Doğrusözlü, Zekeriyya. “Arapgirli Karabaş-ı Veli’nin Kelam Görüşleri ve Taha Suresi’nin İlk Sekiz Ayetinin Tefsiri”. Uluslararası Geçmişten Günümüze Malatyalı İlim ve Fikir İnsanları Sempozyumu II (2017), 259-272.
• Tahir, Bursalı Mehmed. Osmanlı Müellifleri. İstanbul : Matbaa-i Âmire, 1333.
• Tatcı, Mustafa. “Şâbâniyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/211-215. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Tezer, Lütfiye. Tasavvuf Tarihi Araştırmalarına Kaynaklık Açısından Tomâr-ı Turuk-ı Aliyye. Bursa Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, Sünen, tahk. Ahmed Muhammed Şakir ve diğerleri, Beyrût: Dâru İhyâi’t- türâsi’l- Arabî, 1975.
• Türk, İdris. Tekke Eksenli Sağlık Hizmetleri. Ankara, Fecr Yayınları., 2019.
• Vassaf, Hüseyin. “Karabaş-ı Veli Hazretleri”. Cerîde-i Sûfiyye (05 Mart 1914), 397-398.
• Vassaf, Osmanzâde Hüseyin. Sefine-i Evliya. haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz. İstanbul: Seha Neşriyat, 2011.
• Vicdâni, Sâdık. Tarikatler ve Silsileleri: (Tomar-ı Turuk-ı Aliyye) : Melamiyye, Kadiriyye, Halvetiyye, Sofi ve Tasavvuf. haz. İrfan Gündüz. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1995.
• http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/kutuphane3/yazmalar/OE_Yz_0383.pdf
• http://www.yazmalar.gov.tr/eser/risale-f%C3%AE-cevazi-deverani-s%C3%BBfiyye/185266.
• http://www.yazmalar.gov.tr/eser/tabirname/186888.
• http://www.yazmalar.gov.tr/eser/tar%C3%AEkatname/189695.