An Analysis on the Historical Development of the Art of Iltifat in the Arabic Language

Yıl 2010, Cilt: 28 Sayı: 28, 63 - 85, 01.02.2010

Ahmet Yüksel

Öz

This article deals with the definitions of iltifat done by the rheotoric scholars and the historical developments of the art of iltifat in their works and some kinds of iltifat that while early rhetoric scholars did not make attentition it but later scholars studied on it.

Anahtar Kelimeler

rheotoric, iltifat

Arap Dilinde İltifat Sanatının Tarihi Seyri

Öz

Bu makale belâğat âlimlerinin iltifat tanımları ile iltifat sanatının onların eserlerindeki gelişim seyrini ve ilk belâgat âlimlerinin dikkat çekmediği ancak daha sonra gelenler tarafından bu kapsamda ele alınan bazı iltifat türlerini ele almaktadır. Bu makale belâğat âlimlerinin iltifat tanımları ile iltifat sanatının onların eserlerindeki gelişim seyrini ve ilk belâgat âlimlerinin dikkat çekmediği ancak daha sonra gelenler tarafından bu kapsamda ele alınan bazı iltifat türlerini ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

belâgat, iltifat

Kaynakça

• Ahmed Matlûb, Mu‘cemu’l-Mustalahâti’l-Belâğıyye ve Tetavvuruhâ, Matba‘atü’l- Mecma‘ı’l-‘Ilmiyyi’l-‘Irakî, 1403/1983.
• Bedreddîn Muhammed b. Abdillah ez-Zerkeşî, el-Burhân fi ‘Ulûmil-Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Matbaatü İsâ el-Babî el-halebî, Mısır, 1957.
• Bedreddîn Muhammed b. Abdillâh, ez-Zerkeşî, el-Bürhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm, Beyrut, trs.
• Celîl Reşîd Fâlih, Fennu’l-İltifât fî Mebâhisi’l-Belâğiyyîn, Mecelletü Âdâbi’l- Mustansırıyye, sayı:9, Bağdad, 1984.
• Dağ, Mehmet, ‚Kur’ân’da Üslûp Diyalektiği: İltifat (Zamanlar ve Şahıslar Arası Geçiş) Salkımsöğüt Yay., 1. Bas. Ankara, 2008.
• Dîvânu’n-Nâbiğa ez-Zübyânî, San‘atu İbnü’s-Sikkît, Şükrî Faysal, Dâru’l-Fikr, Lübnân.
• Durmuş, İsmail, ‚İltifat‛, DİA, İstanbul, 2000, cilt: XXII.
• Ebû ‘Ali el-Hasen b. Reşîk el-Kayrevânî, ‘Umde fî Mehâsini’ş-Şi‘ri ve Âdâbihî, thk. Muhammed Karkazan, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut, Lübnân, 1408/ 1988.
• Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî el-Câmi‘u li-Ahkâmi’l-Kur’ân.
• Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdullah b. Sehl el-Askerî, Kitâbu’s-Sınâateyn, I. Baskı, Âsitâne, 1320.
• Ebû Ubeyde Ma‘mer b. El-Müsennâ, Mecâzu’l-Kur’ân, thk. Fuat Sezgin, 1380/1970, (2. baskı).
• Ebu’l-Abbâs Abdullah b. el-Mu‘tez, el-Bedî‘, tkd ve thk. Muhammed Abdulmun’im Hafâcî, Dâru’l-Cîl, Beyrut, Lübnan, I. Baskı, 1410/1990.
• Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed ez-Zemahşeri, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidı’t-’t-Tenzil ve Uyûni’l-Ekâvîl fi Vücûhi’t-Te’vîl, Kahire, 1953.
• Ebu’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed, İrşâdu ‘Akli’s-selîm ilâ Mezâye’l-Kitâbi’l- Kerîm, Beyrut, trs.
• Ebü’l-Abbâs el-Müberrid, el-Kâmil fi’l-Lüga ve’l-Edeb, II.
• Ebü’l-Ferec Kudâme b. Ca‘fer, Nakdü’ş-Şi’r, thk. Abdülmü’min Hafacî, Dârül- Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut, trs.
• Ebü'l-Feth ‘Osman b. Cinnî el-Mevsilî İbn Cinnî, el-Hasâis, thk. Muhammed Ali en-Neccâr, Dâru’l-Hüdâ li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, Beyrut, 1952.
• Ebü'l-Feth ‘Osman b. Cinnî el-Mevsilî İbn Cinnî, el-Muhteseb fî tebyîni vücûhi şevâzi'l-kırââti ve'l-izâhi anhâ, 392/1001, thk. Ali en-Necdî Nâsıf, Abdülhalîm Neccâr, Abdülfettâh İsmâ‘îl Şiblî, Kahire, el-Meclisü’l-Alâ li’ş- Şuûni’l-İslâmiyye, 1415/1994.
• Ebü'l-Hasan Hâzim Kartacî, Minhâcü'l-Bülegâ ve Sirâcü'l-Üdebâ’, Tunus, 1966.
• Ege, Ramazan, Telvînü’l-Hıtâb (İbn Kemâl), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, İzmir, 1995.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Me‘âni’l-Kur’ân, ‘Âlemül-Kütüb, 2. b., Bey- rut, 1980, c. I.
• Hasan Tabl, Uslûbu’l-İltifât fi’l-Belâğati’l-Kur’âniyye, Medine, 1990.
• Hıfnî Muhammed Şerîf, et-Tasvîru’l-Beyânî, Dâru’n-Nehda, Mısır.
• Hüseyin b. Abdullah b. Muhammed et-Tîbî, Ilmu’l-Bedî‘ ve Fennu’l-Fesâha, thk. Abdülhamîd Ahmed Yûsuf Hindâvî, Kahire, trs.
• İbn Ebî’l-İsbı‘, Bedî‘u’l-Kur’ân, thk. Hıfnî Muhammed Şerîf, Kahire, 1957.
• İbn Kuteybe, Te’vîlü Müşkilu’l-Kur’ân, Şrh ve nşr. Ahmet Sakr, Dâru’t-Turâs (2. baskı) Kahire, 1393.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-‘Arab, Beyrut, c. II.
• İbnü’l-Esîr, el-Meselü’s-Sâir fi Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şi‘r, nşr. Ahmed el-Hûfi-Bedevî Tabane, Kahire, 1973, Dâru Nahdati Mısr, II.
• İbrahim Mustafa vd., Mu‘cemu’l-Vasît, Çağrı Yay. İstanbul, 1986, s. 831; Mevlüt Sarı, Arapça-Türkçe Lügat, Bahar yayınları, İstanbul, 1982.
• İshak b. İbrâhim b. Süleyman b. Vehb el-Kâtib, el-Burhân fî Vücûhi’l-Beyân, thk. Ahmed Matlûb- Hatice el-Hadîsî, Bağdat, 1967.
• Kınar, Kadir, Belağatta İltifat, Bilimnâme (Düşünce Platformu), Kayseri, 2006, VII/2, s.75-106.
• Mehmed Fehmî, Târîhu’l-Edebi’l-Arabî (el-Mu‘allakâtu’l-‘Aşr ve Şuarâuha), İstanbul, 1322, II.
• Molla İbrahimoğlu, Süleyman ‚Kur’ân-ı Kerîm’de İltifat Sanatı‛, Diyanet İlmi Der- gi, cilt 33, sayı: 1, 1997.
• Necmeddîn Ahmed b. İsmâîl İbnü’l-Esîr el-Halebî, Cevherü’l-Kenz, thk. M. Zağlûl Selâm, İskenderiye.
• Özdemir, Abdurrahman, ‚Kadîm Bir Söz Sanatı: İltifat ve Kur’ân’da İltifat Örnekleri‛, İslâmî İlimler Dergisi, yıl: 1, sayı: 2, 2006.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara, 1989.
• Saraç, M. A. Yekta, Klasik Edebiyat Bilgisi, Belağat, Bilimevi, İst. 2000.
• Sekkâkî, Miftâhu’l-‘Ulûm, nşr. Nuayme Zerzûr, (II. baskı) Beyrut 1407/1987.
• Sekkâkî, Miftâhu’l-‘Ulûm, s. 88, 199; Celâleddin Muhammed b. Abdurrahmân el- Kazvînî, (Hatibi Kazvînî), el-Îzâh fi Ulûmi’l-Belâğa, nşr. Kâsım Muhammed, Kahire, trs.
• Tahiru’l-Mevlevi, Edebiyat Lügatı, Enderûn Kitabevi, İstanbul, 1973.
• Tâmir Selûm Yusuf Selûm, Zâhiretu’l-İltifât fî Keşşâfi’z-Zemahşerî, Mecelletü Mecma‘ı’l-Lüğati’l-‘Arabiyye, Dimaşk, c. 71, sy. 2, (1416/1996).
• Tarlan, Ali Nihat, Edebiyat Meseleleri, İstanbul, 1981.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul, IV.
• Usâme b. Mürşid b. ‘Ali b. Munkız el-Bedî‘ fi’l-Bedî‘ , thk ve tkd. Abdullah Ali Mühennâ, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, Lübnan, I. Baskı, 1407/1987.
• Yahyâ b. Hamza el-‘Alevî, et-Tırâz el-Mütadammin li-Esrâri’l-Belâğa ve Ulûmi Hakâkiki’l-İ‘câz, Mısır, 1914.
• Yedi Askı: çev. Nureddin Ceviz-Kenan Demirayak-Nevzat H. Yanık, Ankara Oku- lu Yay. Ankara, 2004.
• Zerkeşî, a.e., III, 314; es-Süyûtî Celâleddin Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Mu‘tereku’l- Akrân fî İ‘câzi’l-Kur’ân, nşr. el-Becâvî, Kahire, 1392.
• Zevzenî, Şerhu’l-Muallakâti’s-Seb‘, Kahire, trs.
• Ziyâüddîn b. el-Esîr, el-Câmi‘u’l-Kebîr fî Sınâati’l-Manzûm mine’l-Kelâmi ve’l- Mensûr, thk. Mustafa Cevâd- Cemil Saîd, Matbaatü’l-Mecmaı’l-Ilmiyyi’l- Irâkî, , 1956. ııı