Ebû Medyen’in (ö. 594/1197) Hayatı, Tasavvuf Anlayışı ve İstiğfâr Kasîdesi

Yıl 2017, Sayı: 43, 283 - 324, 28.12.2017

Eyyup Akdağ

Öz

Tasavvuf
tarihinin önemli şahıslarından olan Ebû Medyen 6/12. asırda Endülüs’te
doğmuştur. Çocukluğunun ilk yıllarını çobanlık yaparak geçirmiştir. Daha sonra
gönlüne ilim aşkı düşen Ebû Medyen birçok muhiti gezerek ilim tahsilinde bulunmuştur.
Elde ettiği zâhirî ilimle yetinmeyen Ebû Medyen mânevî alana yönelmiştir.
Zamanın önde gelen şeyhlerin sohbetine katılmış ve onların sevgilerini
kazanmıştır. Mağrib bölgesinin şeyhi kabul edilen Ebû Medyen çok sayıda öğrenci
yetiştirmiştir. Yetiştirdiği öğrenciler ve bıraktığı eserler ile birçok
tarîkatın doğuşuna, gelişmesine ve şekillenmesine etki etmiştir. Günümüz
tasavvufî hareketlerde Ebû Medyen’in tesiri devam etmektedir. Kerametleri zâhir
olan Ebû Medyen Kur’ân ve sünnet temelli zâhir ve bâtın uyumlu tasavvuf
anlayışını benimsemiştir.

Anahtar Kelimeler

Ebû Medyen, el-Kasîdetü’l-İstiğfâriyye, Tasavvuf, Tarîkat, Tevbe, Tevhîd, İbnü’l-Arabî

Abu Madyan's (D. 594/1197) Life, His Understanding of Sufism and His Repentance Ode

Öz

Abu Madyan, one of the key figures of the
history of Sufism, was born in Andalusia, in 6/12. century. He spent the first
years of his childhood as a shepherd. Then he fell in love with the knowledge
and received education by travelling so many places. He gravitated toward the
spiritual field since he is not satisfied with only the external knowledge. He
joined discourses of the foremost sheikhs in his own time and won their
affection. Abu Madyan was regarded as the sheik of the Maghreb (Western) region
and educated lots of students in a successful way. He had an affect on the
birth, development and taking shape of myriad sects via his students and works.
Abu Madyan's influence on Sufi movements still continues to be potent in
today’s world. Abu Madyan with apparent miracles adopted a Sufi concept based
on Qur'an and Sunnah, is compatible with both external and internal world.    

Anahtar Kelimeler

Abu Madyan, al-Kasîdetü'l-istiğfâriyye, Sufism, Religious Order, Repent-ance, Unification, Ibn Arabi

Kaynakça

• Addas, Claude. İbn Arabi. trc. Atila Ataman. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2003.
• Ankaravî, İsmail. Minhâcü’l-fukarâ. Bulak: Dârü’t-Tıbâ‘ati’l-Bahr, 1256.
• Câmî, Abdurrahman. Nefahâtü’l-Üns. çev. Lâmiî Çelebi. nşr. Süleyman Uludağ, Mustafa Kara. İstanbul: Marifet Yayınları, 1995.
• el-Cezâirî, Mübârek b. Muhammed. Târîhu’l-Cezâir fi’l-kadîm ve’l-hadîs. 2 cilt. Cezâir: el-Müessese el-vataniyye li’l-kitâb, 1406/1986.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh. thk. Emîl Bedî‘ Yakub, Mu-hammed Nebîl. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1420/1999.
• Ebû Medyen. el-Kasîdetü’l-istiğfâriyye. Milli Ktp., Yz. A 819/7:125a-126a.
• Ebû Medyen. el-Kasîdetü’l-istiğfâriyye. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Ktp., 37229: 2a-3b.
• Ebû Nu‘aym el-İsfehânî, Ahmed b. Abdullah. Hılyatü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ. nşr. Mustafa Abdülkâdir ‘Atâ, 12 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1427/2007.
• el-Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. nşr. Mu-hammed Vehbi Süleyman, Üsâme Amûre, 5 cilt. Dımeşk: Dârü’l-Fikir, 1427/ 2006.
• el-Ğıbrînî, Ahmed b. Ahmed b. Abdullah Ebu’l-Abbâs. ‘Unvânü’d-derâye fî men ‘urife mine’l-ulemâi fi’l-mieti’t-sebi‘a bi Bicâye. thk. ‘Âdil Nüveyhız. 2. Bas-kı. Beyrut: Menşûrâtü dâri’l-âfâkı’l-cedîde, 1979.
• el-Ğurâb, Mahmûd Mahmûd. eş-Şeyhu’l-Ekber Muhyiddîn İbnü’l-Arabî. Dımeşk: Matba’atü Nadır, 1411/1991.
• el-Kettânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ca‘fer b. İdrîs. Selvetü’l-enfâs ve muhâde-setü’l-ekyâs. nşr. Abdullah Kâmil el-Kettânî, Hamza b. Muhammed Tay-yib el-Kettânî, Muhammed Hamza b. Ali el-Kettânî. 3 cilt. Dârü’s-sekâfe, 1425/2004.
• el-Kuşeyrî, Ebû’l-Kâsım Abdülkerim b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. thk. Abdulhalim Mahmûd, Mahmud b. eş-Şerîf. Dımeşk: 1423/2002.
• es-Sallâbî, Ali b. Muhammed Muhammed. ‘Asru’d-devleti’z-Zenkıyye. Birinci Baskı. Kahire: Müessesetü İkra, 1428/2007.
• eş-Şa‘rânî, Abdülvehhâb. Levâkıhu’l-envâr fî tabakâti’l-ahyâr, et-Tabakâtü’l-kübrâ. 2 cilt. Mısır: el-Matba‘atü’l-‘Âmiretü’l-Osmâniyye, 1305.
• eş-Şeyh, Bedevî Mahmûd. el-Kenzü’l-ferîd fi’t-tasavvufi’r-reşîd. 2 cilt. Kâhire: Heydeberc, 2008.
• et-Tûsî, Ebû Nasr es-Serrâc. el-Lümâ‘. thk. Abdulhalîm Mahmud, Tahâ Abdülbâkî Sürûr. Mektebetü’s-Sikâfeti’d-Dîniyye: 1423/2002.
• Ezherî, Mansûr Muhammed b. Ahmed. Mu‘cemu tehzîbi’l-luğa. thk. Rıyâd Zekî Kâsım. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 422/2001.
• Feyizli, Hasan Tahsin. Feyzü’l-Furkân Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali. İstan-bul: Server İletişim, 2007.
• Hakkı, İsmail. Hikemiyyât-ı Şeyh Ebû Medyen. İstanbul: Mürettebîn-i Osmâniyye Matbaası, 1328.
• Herevî, Hâce Abdullah el-Ensârî. Menâzilü’s-sâirîn. çev. Abdurrezzak Tek. Bur-sa: Emin Yayınları, 2008.
• Hoca Efendi, Seyyid Muhammed. Tasavvuf Tarikatlar ve Silsileleri. 4 cilt. İstanbul: Ustaoğlu Kitabevi, 2005.
• Hûtisimâ, T., T. V. Ernold, R. Bâsîyet, R. Hartemân. Mûcizu dâirati’l-me‘ârifi’l-İslâmiyye, thk. İbrahim Zeki Hurşîd. Ahmed eş-Şentanâvî, Abdulhamid Yunus, Hasan Habeşî, Abdurrahman eş-Şeyh, Muhammed ‘Inâî, Birinci Baskı, 33 cilt. Merkezü’ş-şârika li’l-ibdâ‘ı’l-fikri 1418/1998.
• İbn ‘Allân, Ahmed b. İbrahim. Şerhu’l-hikemi’l-ğavsiyye. nşr. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Kâhire: Dârü’l-Âfâki’l-‘Arabiyye, 1428/2008.
• İbn ‘Allân, Ahmed b. İbrahim. Şerhu kasîdetey lezzeti’l-‘ayşi ve hâlü’s-sülûk. nşr. Muhammed el-Avvâd. Suriye: 1428/2008.
• İbn Arabî. Tedbîrât-ı İlâhiyye Tercüme ve Şerhi. trc. Ahmed Avni Konuk, nşr. Mus-tafa Tahralı. İstanbul: İz Yayıncılık, 1992.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. Sünen-i İbn Mâce. 2 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâleddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. thk. Yusuf el-Bukâ‘î, İbrahim Şemseddîn, Nıdâl Ali. 4 cilt. Beyrut: 1426/2005.
• İbnü Ebî’d-Dünya, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed b. ‘Abîd b. Süfyân el-Kureşî, Mevsû‘atü’l-İmâm Ebi’d-dünyâ. 8 cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1426/2006.
• İbnü’l-Arabî, Şeyhu’l-Ekber Muhyiddîn. Fusûsu’l-Hikem. nşr. Ebu’l-‘Alâ ‘Afîfî. 2 cilt (1 mücellet). Dâru İhyâi’l-Kübübi’l-‘Arabiyye: 1365/1946.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin Ebû Abdullah Mahammed b. Ali. Futuhâtü’l-Mekkiyye. 8 cilt (4 mücellet). Mısır: 1293.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn et-Tâî el-Endülüsî. Rûhu’l-kuds fî muhâsebeti’n-nefs. nşr. Mahmûd Beycû. Dımeşk: Dârü’l-Beyrûtî, 1426/2005.
• İbnü’l-Mübârek, Abdullah el-Merzevî. Kitâbü’z-Zühd. nşr. Habîburrahmân A‘zamî. Dârü’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, t.y.
• İbnü’l-Mülakkın, Sirâcüddîn Ebû Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed el-Mısrî. Tabakâtü’l-evliyâ. nşr. Mustafa Abdulkâdir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1428/2006.
• İlhî, İhsân. et-Tasavvuf el-menşeü ve’l-masâdır. Lahor: İdâretü tercümâni’s-selef, 1406/1986.
• Îzûlî, Rıdvân Muhammed Sa‘îd ‘Accâc. “Tecelliyâti’l-hubbi’l-ilâhî ve felsefetühû fi’ş-şı‘ri’s-sûfî: Ebû Medyen et-Tilimsânî enmûzecen”. Ekev Akademi Der-gisi 17, sy. 55. Bahar 2013.
• Kâşânî, Abdürrezzak. Tasavvuf Sözlüğü. trc. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncı-lık, 2004.
• Kılıç, Mahmud Erol. Şeyh-i Ekber. İstanbul: Sufi Kitap, 2011.
• Mahmûd, Abdülhalîm. Ebû Medyen el-Ğavs. Kahire: Dârü’l-Ma‘ârif, 1985.
• Makdîş, Mahmûd. Nüzhetü’l-enzâr fî ‘acâibi’t-tevârîh ve’l-ehbâr. thk. Ali ez-Zevârî, Muhammed Mahfûz. Birinci Baskı, 2 cilt. Beyrut, Dârü’l-ğarbi’l-İslâmî, 1988.
• el-Medenî, Muhammed b. Rızık b. Abdünnâsır b. Tarhûnî el-Ka’bî es-Sülemî Ebu’l-Erkam el-Mısrî. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn fî ğarbı Afrikıyya. 1. Baskı. 2 cilt. el-Memleketü’l-‘Arabiyetü’s-Su‘ûdiyye: Dârü İbnu’l-Cevzî, 1426.
• el-Merkâkişî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed. ez-Zeylü ve’t-tekmile li kitâbey el-mevsûl ve’s-sıla, thk. İhsan Abbas, Muhammed b. Şerîfe, Beşşâr Avvâd. Birinci Baskı. 5 cilt. Tunus: Dârü’l-ğarbi’l-İslamî, 2012.
• Mutlu, İsmail. Tarikatlar-1. İstanbul: Mutlu Yayınları, 2000.
• Özköse, Kadir. Tasavvufî Hikmet ve Risâleler. Konya: Ensar Yayıncılık, 2008.
• Özköse, Kadir. “İbnü’l-Arabî’nin Şeyhi Ebû Medyen Şuayb el-Ensârî’nin Hayatı, Eserleri ve Tesir Halkası”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sy. 21. 2008.
• Sa’dullah, Ebu’l-Kâsım. Târihû’l-Cezâri’s-sekâfî. 10 cilt. Cezâir: Dârü’l-Basâir, 2007.
• es-Se‘âlebî, Muhammed b. el-Hasan b. el-‘Arabî b. Muhammed e-Hacevî. el-Fikrü’s-sâmî fî târîhı’l-fıkhı’l-İslamî. Birinci Baskı, 2 cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-‘ılmiyye, 1415/1995.
• es-Sicilmâsî, İbn Zeydân Abdurrahman b. Muhammed. İthâfü e‘lâmi’n-nâs. thk. Ali Ömer. Birinci Baskı. 5 cilt. Kahire: Mektebetü’s-sikâfetü’d-diniyye, 1429/2008.
• es-Subkî, Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Takıyüddîn. Tabakâtü’ş-Şâfi’ıyyeti’l-kübrâ. thk. Mahmûd Muhammed et-Tannâhî, Abdülfettah Muhammed el-Huluv. 10 cilt. Hecer, 1413.
• Rabbânî, Ahmed b. Abdülehad es-Serhendî el-Fârukî en-Nakşbendî. el-Mektûbâtü’r-Rabbâniyye. nşr. Yâr Muhammed el-Cerîr el-Bedhaşî et-Tâlikânî, 3 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 2004.
• et-Tilimsânî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endülisi’r-ratîb. thk. İhsan Abbas. 8 cilt. Beyrut: Dâru sadr, 1997.
• Tirmizi, Ebû ‘İsa Muhammed b. ‘İsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Uludağ, Süleyman. İbn Arabî. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Ulupınar, Hamide. “Ebû Medyen el-Mağribî, Hayatı, Eserleri, Tasavvufî Görüşle-ri ve Medyeniyye Tarîkatı”. Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2012.
• Vassâf, Osmânzâde Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ. nşr. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz. 5 cilt. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
• Yazıcı, Tahsin. “Ebû Medyen”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10:186-187. İstanbul: TDV Yayınları 1994.