Kara Davud Paşa Camii İmâreti Vakfı

Yıl 2018, Sayı: 45, 243 - 290, 24.12.2018

Nevzat Sağlam

https://doi.org/10.17120/omuifd.453452

Öz

Kaynağını Kur’an ve sünnetten alan
vakıf, Hz. Peygamberden itibaren Müslümanların adeta birbiriyle yarıştıkları
bir hizmet alanı olmuştur. Hayır, hasenat, şefkat, merhamet, yardımlaşma gibi
değerler ve duygularla yaşayan vakıflar, yüzyıllarca bir hayır müessesesi
olarak toplum hayatında sosyal, ekonomik, dini, ilmi sahalarda önemli hizmetler
görmüşlerdir. Osmanlı dönemi devlet ricalinden Kara Davud Paşa da Üsküdar’da bir
vakıf eseri olarak yaptırdığı, Camii ve imarethanesiyle ismini
ebedileştirmiştir. Ancak kendi adıyla anılan Camii halen ayakta ise de imârethane kısmı mevcut değildir. Bu
çalışmada vakfiyesi ve arşiv belgeleri ışığında Kara Davud Paşa Camii Vakfı'nın kuruluşu, idaresi, gayr-i
menkulleri ve gelirleri ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vakıf, Vakfiye, Kara Davud Paşa, Üsküdar

Kara Davud Pasha Mosque Guesthouse Foundation

Öz

The foundation, which received its
source from the Qur'an and the circumcision, Since the Prophet, Muslims have
become a service area where they compete with each other. Foundations living
with values and emotions such as kindness, compassion, helping have seen
important services in social life, social, economic, religious and scientific
fields as a charity for centuries. Kara Davud Pasha of the Ottoman period
statesmen established the foundation of the mosque and guest house as a
foundation work in Üsküdar. However, the mosque is still standing by its name,
the guesthouse is not available today. In this study, the foundation,
administration, immovable properties and income of Kara Davud Pasha Mosque
Foundation are discussed using foundation text and archival documents.

Anahtar Kelimeler

Foundation, Foundation Text, Kara Davud Pasha, Üsküdar

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Ali Emîrî S. Abdülhamid 1 (AE. SABH I), 125/8481.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Ali Emîrî S. Mustafa 3 (AE. SMST III), 196-15425.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Ali Emîrî S. Mustafa 3 (AE. SMST III), 27/1881.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Belediye (C. BLD), 26/1297.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 109/5404.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 120/5975.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 147/7349.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 156/7751.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 204/10193.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 21/1014.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 215/10748.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 219/10929.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 225/11246.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 226/11287.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 275/14003.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 284/14468.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 306/15598.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 334/16985.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 341/17319.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 345/17509.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 37/1836.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 372/18884.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 52/2572.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 608/30680.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Evkaf (C. EV), 71/3547.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Cevdet Zaptiye (C. ZB), 84/4179.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Evkaf Berat (EV. BRT), 283/4.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Evkaf Defter (EV. d.), 11709/4.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Evkaf Haremeyn Muhasebesi (EV. HMH. d.), 8334.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). (EV. HMH. d.), 8693.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 1301/50657.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 1488/8.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 1490/4.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 1526/28.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Hatt-ı Hümâyûn (HAT),), 250/14181.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). İrâde Şûrâ-yı Devlet (BOA, İ. ŞD), 5/290.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Müzehheb Ferman ve Beratlar (MFB), 936/2.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Topkapı Sarayı Müze Arşivi Defterleri (TSMA. D.), 6314.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Topkapı Sarayı Müze Arşivi Defterleri (TSMA. D.), 8383.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Topkapı Sarayı Müze Arşivi Defterleri (TSMA. D.), 8455.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Topkapı Sarayı Müze Arşivi Evrakı (TSMA. E), 768/24.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi (BOA). Topkapı Sarayı Müze Arşivi Evrakı (TSMA. E), 827/20.
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi (TKGM. TADB. TTD. VCİDIT), 22.
• Akgündüz, Ahmet. İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessese-si. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
• Âşıkpaşazâde Tarihi, haz. Necdet Öztürk. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2013.
• Barkan, Ömer L. - Ayverdi, Ekrem Hakkı. İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 953/1546 Tarihli. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1970.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğunda İmâret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Âit Araştırmalar”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 23/1-2, (1962-1963): 239-296.
• Canatar, Mehmet. İstanbul Vakıfları Tahrîr Defteri 1009 (1600) Tarihli. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 2004.
• Ergin, Osman Nuri. Türk Şehirlerinde İmaret Sistemi. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası, 1939.
• Eyice, Semavi. “Dâvud Paşa Camii”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9: 39. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Gökbilgin, M. Tayyib. XV. ve XVI Asırlarda Edirne ve Paşa Livası. İstanbul: İşaret Yayınları, 2007.
• Haskan, Mehmet Mermi. Yüzyıllar Boyunca Üsküdar 1. İstanbul: Üsküdar Bele-diyesi, 2001.
• Hoca Sadeddin. Tâcü't-Tevârîh. İstanbul: Matbaa-yı Âmire 1279.
• Hüseyin Ayvansarâyî. Hadîkatü'l-Cevâmiʽ. İstanbul: Matbaa-yı Âmire 1281.
• Işık, Sevgi, Kadıoğlu, Songül, Mehmet Yıldırır. Kuyûd-ı Kadîme Arşiv Kataloğu. Ankara: 2012.
• İpşirli, Mehmet. “Câbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 6: 529-530. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 1 (H.919-927 / M. 1513-1521). Haz. Bilgin Aydın, Ekrem Tak. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştır-maları Merkezi, 2008.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 2, (H. 924-927 / M. 1518-1521). Haz. Rıfat Günalan, Vildan Kemal, Özlem Altıntop, Hatice Ayyıldız Ba-hadır. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 26 (H. 970-971 / M. 1562-1563). Haz. Rıfat Günalan. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 5 (H.930-936 / M. 1524-1530). Haz. Yasemin Dağdaş, Zeynep Berktaş. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 51 (H. 987-988/ M. 1579-1580). Haz. Rıfat Günalan. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 9 (H. 940-942 / M. 1534-1536). Haz. Kenan Yıldız. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Mer-kezi, 2010.
• Kallek, Cengiz. “Kile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 568-571. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Kılıç, Abdullah. Tarihi Eserleriyle Üsküdar. İstanbul: Bilnet Matbaacılık, 2017.
• Koçu, Reşat Ekrem. İstanbul Ansiklopedisi. 8: 4290. İstanbul: Koçu Yayınları, 1966.
• Konyalı, İ. Hakkı. Âbideleri ve Kitâbeleriyle Üsküdar Tarihi. İstanbul: 1976.
• Kütükoğlu; Mübahat. “Temessük”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 411. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Mehmed Hafid. Sefînetü'l-Vüzerâ. neşr. İsmet Parmaksızoğlu. İstanbul: 1952.
• Mehmed Raif. Mirât-ı İstanbul. haz. Günay Kut, Hatice Aynur. İstanbul: 1996.
• Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmânî. İstanbul: Matbaa-i Âmire 1311.
• Oransay, Gültekin. Osmanlı Devleti'nde Kim Kimdi 1. Ankara: Küğ Yayını, 1969.
• Öz, Tahsin. İstanbul Camileri. 2: 19. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları 1965.
• Öztürk, Nazif. “Mütevellî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 217. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Öztürk, Nazif. Menşei ve Tarihî Gelişim Açısından Vakıflar. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü, 1983.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 1-3. İs-tanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1971.
• Sınger, Amy. Osmanlı'da Hayırseverlik. trc. Dilek Şendil. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004.
• Yüksel, İ. Aydın. “Kara Davud Paşa Camii”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklo-pedisi. 4: 438. İstanbul: 1994.
• Yüksel, İ. Aydın. Osmanlı Mîmârisinde II. Bâyezid Yavuz Selim Devri (886-926/1481-1520). 5: 269. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti 1983.