İslami Marş ve Ezgilerde Tarihsel Farklılaşma Sürecinin Dinleyici Yorumları Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Sayı: 47, 7 - 43, 16.12.2019

Sümeyye Aydın , Erkan Perşembe

https://doi.org/10.17120/omuifd.614811

Öz

İslami marş ve ezgilerin tarihsel sürecini takip etmek aynı zamanda İslami hareketin seyri açısından da bize bir fikir vermektedir. Türkiye’de 1980’lerin sonlarında ortaya çıkan ezgi ve marşlar, 1995’li yıllarda büyük bir ses getirmiş, bu anlamda toplumun geniş kitlelerini etkilemeyi başarmıştır. 2000’lerden sonra ise yavaş yavaş sessizleşen bu müziğin eski dinleyici ve üretici kitlesini görmek artık mümkün olamamaktadır. Bu çalışmada marş ve ezgiler bağlamında Türkiye’de İslami hareketin dönüşümünü ele alacağız. Zira bu müzik pratikleri siyasi, dini, sanatsal ve birçok farklı düzeyde İslami kesimde ortaya çıkan dönüşümleri anlamamıza imkân vermektedir. Ezgi ve marşlar İslami hareket içerisinde, bir yandan ortak bir söylem alanını şekillendirirken diğer yandan da İslami harekete yönelik eleştirel bir söylemin geliştirilmesinin imkânı haline gelmektedir. Dolayısıyla müzik alanı ile İslami hareket alanının karşılıklı bir etkileşim içerisinde biçimlendiği görülmektedir. Bu dönüşümler İslami hareketin özcü ve inşacı bir perspektiften ele alınmasında belirleyici hususlar haline gelmektedir. Biz bu çalışmada söz konusu etkileşim alanını izleyebilmek için dinleyicilerle gerçekleştirdiğimiz mülakatlar ekseninde müziğin tarihsel dönüşümünü iki noktada ele alacağız. İlk olarak 28 Şubat sürecinin marş ve ezgi pratiklerine etkisi üzerinde duracak, ikinci olarak da müzik eserlerinde görülen kavramsal değişimin dini, toplumsal anlamlarını tartışacağız.

Anahtar Kelimeler

28 Şubat Süreci, 1985 sonrası İslami hareket, İslami marş ve ezgiler, Toplumsal Dönüşüm

An Evaluation of the Process of Historical Differentiation in Islamic Marches and Melodies in terms of Interviews of the Audience

Öz

To follow the historical process of Islamic marches and melodies also gives us an idea about the course of the Islamic movement. The marches and melodies which showed up at the late 1980s in Turkey, brought a great voice in 1995s. In this sense, it has managed to influence broad masses in the society at large. After 2000s, it was no longer possible to see the old audience and producers of this music, which gradually became silent. In this study, we will discuss the transformation of the Islamic movement in the context of marches and melodies because of the fact that the music practices allow us to understand the transformation of the political, religious, artistic and many different levels in the Islamic community. On the one hand Islamic melodies and marches shape a common field of discourse within the Islamic movement, on the other hand they become the possibility of developing a critical discourse about the Islamic movement. Therefore, it has seen that the musical field and Islamic movement are formed by interplaying. These transformations become decisive issues in terms of addressing the Islamic movement from an essentialist and constructive perspective. For this purpose, we will consider the historical transformation of music in two points in the context of our interviews with the audience in order to follow this interplaying. Firstly, we will focus on the effects of the February 28 process to the practices of Islamic anhtems and melodies and secondly we will discuss the religious and social meanings of the conceptual change that seen in the musical works.

Anahtar Kelimeler

Islamic Movement After 1985, Islamic Marches and Melodies, The February 28 Process, Social Transformation

Kaynakça

• Aktay, Yasin. “İslamcı Siyasetin Yeni Halleri ve Söylemleri”. Türkiye’de İslam-cılık Düşüncesi ve Hareketi: Sempozyum Tebliğleri (İstanbul, 17-18-19 Mayıs 2013). Ed. İsmail Kara ve Asım Öz. 801-837. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Ayoob, Mohammed. “The Many Faces of Political İslam”. Institute of Defence and Strategic Studies. Singapore. 119 (2006): 1-15.
• Bayat, Asaf. İslam’ı Demokratikleştirmek: Toplumsal Hareketler ve Post-İslamcı Dönüş. Trc. Özgür Gökmen. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Bilici, Mücahit. “Küreselleşme ve Postmodernizmin İslamcılık Üzerindeki Etki-leri”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık. 2. Baskı. Haz. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. 6: 799-803. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Bora, Tanıl. “ Sol-Sağ Şemasında İslamcılık: Üçüncü Yol, Orta Yol, Milli Sağ”. Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi: Sempozyum Tebliğleri (İs-tanbul, 17-18-19 Mayıs 2013). Ed. İsmail Kara ve Asım Öz. 514-537. İs-tanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Çaha, Ömer. “İdeolojik Kamusal’ın Sivil Kamusala Dönüşümü”. Doğu Batı 5/2 (Kasım Aralık Ocak 1998-1999): 81-103.
• Çakır, Ruşen. “Cemaat ve Tarikatlar Sivil Toplum Hareketi Değildir”. (İsmail Kara ile Röportaj). Erişim: 22.04.2018. http://www.rusencakir.com/Ismail-Kara-Cemaat-ve-tarikatlar-sivil-toplum-hareketi-degildir/979.
• Çakır, Ruşen. “Milli Görüş Hareketi: Dün, Bugün, Yarın”. Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi: Sempozyum Tebliğleri (İstanbul, 17-18-19 Mayıs 2013). Ed. İsmail Kara ve Asım Öz. 755-776. İstanbul: Zeytinburnu Bele-diyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Çakır, Ruşen. Ayet ve Slogan: Türkiye’de İslami Oluşumlar. 10. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Çakır, Ruşen. Ne Şeriat Ne Demokrasi: Refah Partisini Anlamak. İstanbul: Metis Yayınları, 1994.
• Çalış, Şaban H. “İslamcıların Dünyası: Uluslararası İlişkilerin Dini-Politiği”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık. 2. Baskı. Haz. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. 6: 887-902. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Çayır, Kenan. Türkiye’de İslamcılık ve İslami Edebiyat: Toplu Hidayet Söyle-minden Yeni Bireysel Müslümanlıklara. 2. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Ya-yınları, 2015.
• Eraslan, Sibel. “Tayyip Erdoğan Hakkında 3 İzlenim”. Erişim: 20 Haziran 2019. https://www.star.com.tr/yazar/tayyip-erdogan-hakkinda-3-izlenim-yazi-1047472/.
• Erkilet, Alev. “Ercüment Özkan”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık. 2. Baskı. Haz. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. 6: 684-692. İstanbul: İleti-şim Yayınları, 2005.
• Erol, Seyfettin. “Jeopolitik Darbe Sonrası ‘Uhud Sendromu’…”. Erişim: 20.06.2019. https://www.milligazete.com.tr/makale/846952/prof-dr-m-seyfettin-erol/jeopolitik-darbe-sonrasi-uhud-sendromu.
• Finkelstein, Sidney. Müzik Neyi Anlatır. Trc. M. Halim Spatar. 3. Baskı. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2000.
• Gülalp, Haldun. Kimlikler Siyaseti: Türkiye’de Siyasal İslam’ın Temelleri. İs-tanbul: Metis Yayınları, 2003.
• Hanioğlu, M. Şükrü. “‘İslamcılık’ Tartışması Üzerine Notlar (2): Kökler”. Eri-şim: 22.04.2018. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/hanioglu/2012/09/09/islmcilik-tartismasi-uzerine-notlar-2-kokler.
• İçişleri Bakanlığı’nın Özel Raporu. “Radyolarda İdeolojik Gölge”, Milliyet, 21 Nisan 1994.
• Jusdanis, Gregory. Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Milli Edebiyatın İcat Edilişi. Trc. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları, 1998.
• Kara, İsmail. “Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Üzerine Birkaç Not”. Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi: Sempozyum Tebliğle-ri. (İstanbul, 17-18-19 Mayıs 2013), ed. İsmail Kara ve Asım Öz. 15-43. İs-tanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Kentel, Ferhat. “1990’ların İslami Düşünce Dergileri ve Yeni Müslüman Entelek-tüeller: Bilgi ve Hikmet, Umran, Tezkire Dergileri”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık. 2. Baskı. Haz. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil 6: 721-781. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Köni, Hakan v.dğr. “History of Islamic Political Movements in Turkey”. Asian Social Science 11/10 (2015): 1-12.
• LeVine, Mark. “Heavy Metal Muslims: The Rise of a Post-Islamist Public Sphere". Cont Islam 2/3 (2008): 229–249. Erişim: 27.08.2018.
• https://link.springer.com/article/10.1007/s11562-008-0063-x.
• Merriam, Alan P. The Anthropology of Music. Evanston: Northwestern Univer-sity Press, 1971.
• Öğütle, Vefa Saygın ve Hüseyin Etil. “Bir Geçiş Döneminde Müziğin Kalp Çar-pıntıları: Sosyal Dönüşümler ve Varoluşsal Tipler”. Doğu Batı 62 (2012): 91-114.
• Öncü, Ayşe. “Packaging Islam: Cultural Politics on the Landscape of Turkish Commercial Television”. Public Culture 8/1 (1995): 51-71.
• Özel, Cemal. “1980’den Günümüze İslamcı Müziğin Sosyolojik Analizi”. Anka-ra Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 57/1 (2016): 145-174.
• Özipek, Bekir Berat. “28 Şubat ve İslamcılar”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşün-ce: İslamcılık. 2. Baskı. Haz. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil 6: 640-651. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Sayarı, Sabri. “Türkiye’de İslam ve Uluslararası İlişkiler”. Çev. Birgül Koçak. Orta Doğu’da Kültürel Geçişler. Ed. Şerif Mardin. 233-243. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2007.
• Shukaitis, Stevphen. “Duygulanımsal Kompozisyon ve Estetik”. Küresel Ayak-lanmalar Çağında Direniş ve Estetik. Haz. Aylin Kuryel v.dğr. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Taş, Hakkı. “Melodies of Resistance: Islamist Music in Secular Turkey”, Social Compass 61/3 (2014): 368-383.
• Tuğal, Cihan. Pasif Devrim: İslami Muhalefetin Düzenle Bütünleşmesi. 2. Baskı İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Türköne, Mümtaz’er. “İslamcılığın Ölümü”. Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi: Sempozyum Tebliğleri (İstanbul, 17-18-19 Mayıs 2013). Ed. İs-mail Kara ve Asım Öz. 750-754. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
• Yavuz, Hakan. Modernleşen Müslümanlar: Nurcular, Nakşiler, Milli Görüş ve AK Parti. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2005.
• Yavuz, M. Hakan, “Milli Görüş Hareketi: Muhalif ve Modernist Gelenek”. Mo-dern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık. 2. Baskı. Haz. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil 6: 591-603. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Yılmaz, Nuh. “Bir Postmodern Darbe Portresi 28 Şubat”. Binyılın Sonu: 28 Şu-bat. Haz. Abdurrahman Babacan. 211-237. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
• Yılmaz, Nuh. “İslamcılık, AKP, Siyaset”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık. 2. Baskı. Haz. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil 6: 604-619. İs-tanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• “Yeşil Pop Uçuşa Geçti”. Erişim: 11.12.2017. http://www.haber7.com/kultur/haber/14265-yesil-pop-ucusa-gecti.