The Basis of Morality for Shaftesbury: Moral Sense

Yıl 2020, Sayı: 48, 335 - 362, 20.06.2020

Mehmet Akif Altunışık

https://doi.org/10.17120/omuifd.718958

Öz

In this study, the moral sensetheory of Shaftesbury, who is one of the British philosophers of the eighteenth century, is discussed. Suggesting that the moral sense is a natural sense, Shaftesbury claims that one is able to know what is right or wrong thanks to this sense, and that is why the moral sense is the basis of morality. According to Shaftesbury, the moral sense is a natural faculty as faculties of sight and hearing. He thinks preventing the moral sense from degeneration due to various reasons and improving its competence is only possible with a thorough education. Also, he does not deny the fact that individuals want to act for their own interests, however, he supports the idea stating that self-interest and society’s interest are in accord with each other and moral goodness exists thanks to this accord. Opposing the egoist morality and malicious human nature mentality, Shaftesbury believes that morality is objective and autonomous. The moral sense theory of Shaftesbury, who is acknowledged as the pioneer of moral sentimentalism, is significantly different from the following theories of emotive morals. Because, besides regarding the moral sense as the basis of morality, he also thinks that reason should be involved in order for emotion to be functional. The moral theory of Shaftesbury is particularly significant since it approaches human holistically within the context of emotion-reason.

Anahtar Kelimeler

Human Natüre, Moral Sense, Ethical Justification, Right and Wrong, Virtue

Shaftesbury’de Ahlakın Temeli: Ahlak Duygusu

Öz

Bu çalışmada on sekizinci yüzyıl İngiliz düşünürlerinden Shaftesbury’nin ‘ahlak duygusu’ teorisi tartışılmaktadır. Ahlak duygusunun doğal bir duygu olduğunu öne süren Shaftesbury, bu duygu sayesinde iyi ve kötünün ne olduğunun bilineceğini, bu nedenle de ahlakın temelinde ahlak duygusunun yer aldığını iddia eder. Shaftesbury’ye göre ahlak duygusu, görme ve işitme gibi doğal bir yetidir. O, ahlak duygusunun çeşitli nedenlerle bozulmasını önlemenin ve yetkinliğini geliştirmenin ancak iyi bir eğitimle mümkün olabileceğini düşünür. Ayrıca o, bireylerin kendi faydasına göre davranmak isteyeceğini inkâr etmez, ancak bireyin çıkarı ile toplumun çıkarının uyum içinde olduğunu ve bu uyum sayesinde ahlaki iyiliğin ortaya çıktığını savunur. Egoist ahlaka ve kötücül insan doğası anlayışına karşı çıkan Shaftesbury, ahlakın nesnel ve özerk olduğuna inanır. Duygucu ahlakın öncüsü kabul edilen Shaftesbury’nin ahlak duygusu teorisi, sonraki duygucu etik türlerinden önemli ölçüde farklıdır. Onun, duygunun yanında akla da büyük önem verdiği ahlak teorisi, insana duygu-akıl bağlamında bütüncül olarak yaklaştığı için oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

İnsan Doğası, Ahlak Duygusu, Etik Temellendirme, İyi ve Kötü, Erdem

Kaynakça

• Aksoy, Duygu. “Ahlakta Duygu Faktörü: Felsefi Bir Analiz”. Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2018.
• Alfred, Weber. Felsefe Tarihi Felsefe, Metafizik ve Bilim. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2014.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çeviren Saffet Babür. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2011.
• Bakır, Kemal. Francis Hutcsheson ve Ahlâk Duyusu Teorisi Yüreğin Yasası. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
• Bonar, James. Moral Sense. London & New York: George Allen & Unwin Ltd, The Macmillan Company, 1930.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2010.
• Çeli̇kkol, Suat. “Stoa Felsefesinin Temel Görüşleri Üzerine Bir İnceleme”. Bilimname 2019, sy 37 (30 Nisan 2019): 1225-45.
• Eagleton, Terry. Estetiğin İdeolojisi. Çeviren Bülent Gözkân ve diğerleri. İstanbul: Doruk Yayımcılık, 2010.
• Gill, Michael B. The British Moralists on Human Nature and the Birth of Secular Ethics. New York: Cambridge University Press, 2006.
• Hobbes, Thomas. Leviathan. Çeviren Semih Lim. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2016.
• Hume, David. Ahlâk. Çeviren Nil Şimşek. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• ———. İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. Çeviren Ergün Baylan. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2009.
• Klein, Lawrence E. Shaftesbury and the Culture of Politeness Moral Discourse and Cultural Politics in Early Eighteenth-century England. Cambridge: Cambridge University Press, 1994.
• Lyons, Alexander. “Shaftesbury’s Ethical Principle of Adaptation to Universal Harmony”. Thesis for Ph. D, New York University, 1909.
• MacIntyre, Alasdair. Homerik Çağdan Yirminci Yüzyıla Ethik’in Kısa Tarihi. Çeviren Hakkı Hünler ve Solmaz Zelyut Hünler. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2001.
• Martineau, James. Types of Ethical Theory. Third edition. C. II. Oxford: Clarendon Press, 1889.
• McNaughton, David. “British moralists of the eighteenth century: Shaftesbury, Butler, and Price”. İçinde Routledge History of Philosophy: Philosophy and the Age of Enlightenment, editör S. Brown, VI:203-227. London and New York: Routledge, 1996.
• ———. “Shaftesbury, Third Earl of (Anthony Ashley Cooper) (1671-1713)”. İçinde Routledge Encyclopedia of Philosophy, editör Edward Craig, 7950-52. London and New York: Routledge, 1998.
• Pieper, Annemarie. Etiğe Giriş. Çeviren Veysel Atayman ve Gönül Sezer. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• Rivers, Isabel. Reason, Grace, and Sentiment A Study of the Language of Religion and Ethics in England, 1660–1780, Shaftesbury to Hume. C. II. New York: Cambridge University Press, 2000.
• Shaftesbury, Anthony Ashley Cooper, 3rd Earl of. The Life, Unpublished Letters, and Philosophical Regimen of Anthony, Earl of Shaftesbury. Editör Benjamin Rand. London and New York: Swan Sonnenschein & The Macmillan, 1900.
• ———. “An Inquiry concerning Virtue and Merit”. İçinde Characteristicks of Men, Manners, Opinions, Times, II:1-100. Indianapolis: Liberty Fund, 2001.
• Sidgwick, Henry. Outlines of the History of Ethics For English Readers. London: Macmillan and Co, 1939.
• Stephen, Leslie. Essays on Freethinking and Plainspeaking. London: Smith, Elder and Co. & Duckworth and Co., 1907.
• Svendsen, Lars. Kötülüğün Felsefesi. Çeviren Mehmet Hocaoğlu. İstanbul: Redingot Kitap, 2018.
• Taşkın, Ali. İskoç Aydınlanması. İstanbul: Birey Yayıncılık, 2007.
• Tüfenkci, Semra. Din Felsefesi Açısından İnsan Doğası. Ankara: Araştırma Yayınları, 2017.
• Vorlander, Karl. Felsefe Tarihi. Çeviren Mehmet İzzet ve Orhan Saadeddin. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• Yaran, Cafer Sadık. Ahlak ve etik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
• Yüce, Fatma. “Ahlâkta Tutarlılık ve Denge Modeli: Aşırılık ve Eksiklik Ortasında, Objektif ve Bütüncül Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23, sy 3 (15 Aralık 2019): 1257-77.