Abu Hanifa's (d. 150/767) Understanding of Science, Classification of Science and View of Hadith Science

Yıl 2020, Sayı: 49, 79 - 106, 15.12.2020

Ali Arslan

https://doi.org/10.17120/omuifd.789721

Cited By: 1

Öz

The views of the first and second century scholars of the hijri on the subject of their understanding of science and their relations with each other are extremely important for understanding their methods. In this study, the understanding of science and the view of science of Abu Ha-nıfa, one of the most important scholars of the second century, will be revealed. There is a lot of work about Abu Hanıfa especially in the field of kalam and fiqh in terms of being one of the founders. However, among these studies, there are few works that reveal his understanding of science. Here, his knowledge of science, his classification of science and his attitude towards the hadiths will be revealed within the fra-mework of his works. Abu Hanıfa primarily gives place to the Quran and Sunnah while listing the religious evidence, and states that he takes the words of the Companions as the basis of the issues he cannot find in these two sources. However, he does not say the same thing about the fatwas of the scholars of the successor, on the contrary, he says, we will give fatwas like them. When evaluating the hadiths, he primarily stipulates that they are not contrary to the Quran. This situa-tion is a requirement of his understanding of science. As a result, it was concluded that he viewed sciences as a whole, gathered them under the title of "fıqh" and gave priority to belief issues. Concerning the classification of sciences, it was concluded that only religious sciences were generally subjected to a classification and that they did not make a classification in the sense understood today.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Abu Hanifa, Science, Classification, Fiqh.

İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe’nin (ö. 150/767) İlim Anlayışı, İlimleri Taksimi ve Hadis İlmine Bakışı

Öz

Hicrî birinci ve ikinci asır âlimlerinin ilim anlayışları ve ilimlerin birbiri ile irtibatları konularındaki görüşleri, onların metotlarını anlamak bakımından son derece önemlidir. Bu çalışmada ikinci asrın en önemli âlimlerinden İmâm A'zâm Ebû Hanîfe'nin ilim anlayışı ve ilimlere bakışı ortaya konacaktır. Ebû Hanîfe hakkında, kurucularından olması bakımından özellikle kelâm ve fıkıh alanında çok fazla çalışma bulunmasına rağmen, bunlar içerisinde özel olarak onun ilim anlayışını ortaya koyanlar azdır. Burada onun ilme bakışı, ilimleri sınıflandırması ve bu çerçevede hadisler karşısındaki tutumu, kendisine nispet edilen eserleri çerçevesinde ortaya çıkarılacaktır. Ebû Hanîfe'nin dinî delilleri Kitap, sünnet ve sahâbe icması olarak sıralaması, onun "anlamaya" verdiği özel önemi göstermektedir. Onun bu yöntemine etki eden en önemli husus ise, ilim anlayışı ve ilmî bakış açısıdır, denilebilir. Neticede onun ilimlere bir bütün olarak baktığı, onları "fıkıh" başlığı altında topladığı ve önceliği itikâdî konulara verdiği neticesine varılmıştır. Ayrıca onun, ilimlerin tasnifi konusunda sadece dinî ilimleri genel olarak bir sınıflandırma tabi tuttuğu, bugün anlaşılan manada bir tasnif yapmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Ebu Hanife, ilim, Tasnif, Fıkıh

Kaynakça

• Açıkgenç, Alpaslan. "Kur'ân'da "ilim" Kavramı Çerçevesinde Tarihselliğe Bir Yaklaşım ve Bunun Tefsir Yöntemine Katkısı". Kur'ân'ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri (8-10 Kasım 1996, Bursa). Ed. Abdülhamit Birışık. 195-205. Bursa: Kurav Yayınları, 2005.
• Ahmet b. Fâris. "Ilm". Mu'cemu Mekâyisi'l-lüğa. Thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 4: 109-111. 6 Cilt. Beyrût: Dâru'l-cîl, 1991.
• Arslan, Ali. Hadis İlminde İlim/Bilgi Vasıtası Olarak ”Haber”Haberin Epistemolojik Değeri ve Hadis Usulü Eserlerinde İncelenmesi. Ankara, İlahiyat Yayınları, 2019.
• Arslan, Ali. "Âmirî (ö. 381/992) ve Hârizmî’nin (ö. 387/997) İlimler Tasnifinde Hadis İlminin Yeri". Diyanet İlmi Dergi 56/2 (Haziran 2020): 111-132.
• Arslan, Ali. "Bir Filozofun Gözünden Hadis İlmi ve Hadis Âlimleri (Âmirî (ö. 381/992) Örneği)". Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2020): 372-389.
• Bayraktar, Mehmet. İslam Felsefesine Giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1988.
• Demir, Halis. "İlimler Tasnifi Literatürü Denemesi". Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (Haziran/2019), 48-89.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur'an Dili. İstanbul: Eser Kitabevi, 1971.
• Ebû Hanîfe. el-ʿÂlim ve’l-müteʿallim. çev. ve nşr. Mustafa Öz. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Ebû Hanîfe. el-Fıkhu'l-ebsat. çev. ve nşr. Mustafa Öz. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Ebû Hanîfe. el-Fıkhu'l-ekber. çev. ve nşr. Mustafa Öz. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Ebû Yûsuf. el-Âsâr. thk. Ebu'l-vefâ. Beyrût: Dâru'l-kütübü'l-ilmî, ts.
• Eren, Muhammet Emin. Hadis Edebiyatında Kitabu-İlm ve İlim Kelimesinin Kavramsal Tahlili. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
• Gökbulut, Süleyman. "İlim Tasnîflerinde Tasavvufun Yeri". Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 8/19 (2007), 245-264.
• Hemmâm b. Münebbih. Ṣaḥîfetü Hemmâm b. Münebbih. Thk. Ali Hasan Ali Abdülhamid. Beyrût: Mektebetü'l-İslamî, 1407/1987.
• İbn Abdülber en-Nemerî el-Kurtubî. Câmiʿu beyâni’l-ʿilm ve fazlihî. Thk. Ebu'l-Eşbâl ez-Züheyrî. Riyâd: Dâru İbni'l-Cevzî, 1414/1994.
• İbnü'l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân. Nüzhetü’l-aʿyüni’n-nevâẓir fî ʿilmi’l-vücûh ve’n-neẓâʾir. Thk. Muhammed Abdulkerim Kâzım er-Râzî. Beyrût: Müessesetü'r-risâle, 1404/1984.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem. "‘Alime". Lisânu’l-‘Arab. Thk. Abdullah Ali el-Kebîr, Muhammed Ahmed Hasbullah, Hâşim Muhammed eş-Şâzeli. 4: 3082-3086. 6 cilt. Kâhire: Dâru’l-Meârif, ts.
• İzutsu, Toshihiko. Kur'ân'da Tanrı ve İnsan. Trc. M. Kürşad Atalar. İstanbul: Pınar Yayınları, 2017.
• Karaman, Hayrettin. "Fıkıh". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/1-14. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Kılıçer, M. Esat. "Ehl-i re'y". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/520-524. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Koçyiğit, Talat. Hadisçilerle Kelâmcılar Arasındaki Münakaşalar. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, ts.
• Kutluer, İlhan. "İlim". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 109-114. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Lane, Edward William. An Arabic- English Lexicon. Beirut: 1980.
• Ma‘mer b. Râşid, Ebû Urve el-Basrî es-San‘ânî. el-Câmiʿ. Thk. Habîburrahmân el-A'zamî. Beyrût: Mektebetü'l-islâmî, 1403.
• Muhammed Ebû Zehra. Ebû Hanife. trc. Osman Keskioğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Muvaffak b. Ahmed el-Mekkî. Menâkıbı Ebî Hanîfe. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1401/1981.
• Özşenel, Mehmet. "Hadislerin Tasnîfinde Ebû Hanîfe'nin Rolü". İmâm-ı Azâm Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri). 2/353-360. Bursa, 2003.
• Râmhürmüzî, Hasan b. Abdurrahman. el-Muḥaddis̱ü’l-fâṣıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî. Nşr. Muhammed Acâc el-Hatîb. Beyrût: Dâru'l-fikr, 1391/1971.
• Sâbûnî, Ebû Muhammed Nûruddîn Ahmed b. Mahmûd. el-Bidâye fî uṣûli’d-dîn. Trc. Bekir Topaloğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2000.
• Saymerî, Ebû Abdullah Hüseyin b. Ali. Ahbâru Ebi Hanîfe ve Ashabihi. Beyrût: Âlemü'l-kütüb, 1405/1985.
• Şemseddin Sâmî. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul, Çağrı Yayınları, 1992.
• Tirmizî, Ebû Îsâ. Sünenü’t-Tirmiẕî. thk. Nâsırüddin el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü'l-meârif, 1417.
• Uzunpostalcı, Mustafa. “Ebû Hanîfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/143-145. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Siyerü a'lâmin-nübelâ. Thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf, vdğr. Beyrût: Müsessesetü'r-risâle, 1982/1402.