Death and Covid-19 Pandemic in Samsun Folklore

Yıl 2021, Sayı: 50, 237 - 276, 24.06.2021

Ömer Saraç

https://doi.org/10.17120/omuifd.903272

Cited By: 3

Öz

There are many customs, beliefs and rituals that constitute the core of thetraditional life and behaviour patterns of Anatolian people. There are three important transition stages in human life. These are birth, marriage and death. Different customs, beliefs, ceremonies, religious and magical processes are observed in each of these periods. Many of these processes are carried out on the basis of human adaptation to the new situation.
Death has always been a mysterious situation for people because it means the end of life in the world. In the process from the existence of humanity to the presentday, a large number of rituals and practices have been applied in order to send death away. Many rituals, practices and beliefs seen in Samsun region are similar to other regions in Anatolia and most of them beartraces of past beliefs.
Another aspect of the study is to reveal the changes seen in death customs and practices after the novel Coronavirus (COVID-19) which has affected the whole world. It is certain that this epidemic process made people desperate and caused serious changes in our traditions related with death because relations between people guide the formation orevolution of traditions. Therefore, this process is also an important milestone in terms of Turkish cultural history.
The present study evaluates death customs and discusses the effects the pandemic has caused on these customs. In addition, inductive method has been used in the study.

Anahtar Kelimeler

Samsun, folklore, death, Novel coronavirus (COVID-19), change

Samsun Folklorunda Ölüm ve Kovid-19 Salgını

Öz

Anadolu insanının geleneksel yaşamını ve davranış kalıplarının özünü oluşturan birçok âdet, inanma ve ritüeller mevcuttur. İnsan yaşamında üç önemli geçiş evresi vardır. Bunlar; doğum, evlenme ve ölümdür. Bu dönemlerin her birinde farklı âdet, inanma, tören, dinsel ve büyüsel işlemler gözlemlenmektedir. Bu işlemlerin birçoğu insanın yeni durumuna uyum sağlaması temelinde gerçekleştirilmektedir.
Ölüm, dünya hayatının son bulması anlamını taşıdığı için insanlar için her zaman gizemli bir durum arz etmiştir. İnsanlığın var oluşundan günümüze kadar uzanan süreçte ölümün uzaklaştırılması amacıyla birçok ritüel ve pratik uygulanagelmiştir. Samsun yöresinde görülen pek çok ritüel, uygulama ve inanış, Anadolu'nun diğer yöreleriyle benzerlik göstermektedir ve bunların çoğu geçmiş inanışlardan da izler taşımaktadır.
Çalışmanın bir diğer yönü de günümüzde tüm dünyayı etkisi alan Yeni Tip Koronavirüs (Kovid-19) sonrası ölüm âdet ve uygulamalarında görülen değişimi gözler önüne sermektir. Bu salgın sürecinin insanları çaresiz kıldığı ve ölümle ilgili geleneklerimizde ciddi evirilmelere neden olduğu muhakkaktır. Çünkü geleneğin oluşumuna veya evirilmesine insanlar arasındaki ilişkiler yön vermektedir. Dolayısıyla bu süreç Türk Kültür Tarihi açısından da önemli bir milattır.
Bu çalışmada Samsun yöresindeki ölüm âdetleri değerlendirilmiş ve salgının bu âdetler üzerine yaptığı etki ele alınmıştır. Ayrıca çalışmada, tümevarım yöntemi uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Samsun, folklor, ölüm, Yeni Tip Koronavirüs (Kovid-19), değişim

Kaynakça

• Aktaş, Ali Osman. Avut Köyü’nün Halkbilimi Açısından İncelenmesi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Arat, Reşit Rahmeti. Kutadgu Bilig I- Metin. Ankara: TDK Yayınları,1991.
• Atalay, Besim. Divânü Lügât-it-Türk. C. I-IV. Ankara: TDK Yayınları, 1998.
• Campbell, Joseph. İlkel Mitoloji, çev. Kudret Emiroğlu. Ankara: İmge Kitabevi, 1992.
• Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. C. I, Ankara: TDK Yayınları, 2008.
• Ergin, Muharrem. Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2012.
• İnan, Abdülkadir. Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1976.
• İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015.
• Jones, Constance. Huzur İçinde Yatsın – Ölüme Dair Her Şey, çev. Mehmet Gürsel, İstanbul: Dharma Yayınları, 2004.
• Kafesoğlu, İbrahim. Eski Türk Dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1980.
• Kocasavaş, Yıldız “Türkçe’nin Tarihî Dönemlerinde Ölüm Kavramının İfadesi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 29, (2000), 77-115.
• Örnek, Sedat Veyis. Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1971.
• Örnek, Sedat Veyis. Türk Halk Bilimi, Ankara: Bilgesu Yayınları, 2014.
• Özdemir, Cafer. Havza Yöresi Halk Edebiyatı Ürünleri Üzerine Bir Araştırma. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Özdemir, Cafer. “Havza İlçesinin Genel Folklorik Yapısı”. Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, 2/7, (2009), 185-206.
• Roux, Jean Paul. Türklerin ve Moğolların Eski Dini. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2002.
• Sami, Şemseddin. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2009.
• Sönmez, Filiz. Samsun İli Canik İlçesi Geçiş Dönemi Âdetlerinde Görülen Kültürel Değişimler. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Şişman, Bekir. Samsun Yöresinde Yaşayan Halk İnançları Üzerine Bir İnceleme. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1994.
• Şişman, Bekir. "Dede Korkut Hikâyeleri'nde Ölüm Karşısında Oğuz'un Tavrı". Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4/8, (2015), 121-130.
• Tokyürek, Hacer. “Eski Uygur Türkçesinde “Ölüm” Kavramı ile İlgili İfadeler”. Bilig Dergisi, 50, (2009), 178-181.
• Turan, Osman. Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2009.
• Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1983.