Genç ve Yetişkinlerde Çevre Bilinci ve Dindarlık

Yıl 2022, Sayı: 52, 57 - 78, 30.06.2022

Necmi Karslı

https://doi.org/10.17120/omuifd.1063694

Öz

İçinde yaşadığımız dünya çevre kirliliği, yanlış kentleşme, aşırı ve kontrolsüz tüketim, küresel ısınma ve salgınlar nedeniyle gittikçe yaşanabilir bir yer olmaktan uzaklaşmaktadır. Dünyada biyolojik yaşamın devamı bireylerde çevre bilincinin geliştirilmesine bağlıdır. Bireylerde çevre bilincini geliştiren önemli olgulardan birisi dindir. Semavi ve dünyevi dinlerde insanoğlunun çevre ile ilişkisini düzenleyen birtakım öğretiler bulunmaktadır. Bu araştırmada çevre bilinci ile bazı demografik değişkenler ve dindarlık arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi Trabzon’da ikamet eden farklı yaş ve meslekten 589 bireyden oluşmaktadır. Araştırmada ölçme araçları olarak Çevre Bilinci Ölçeği ve Ok-Dini Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde korelasyon, t-testi, tek yönlü anova ve regresyon analizi işlemleri uygulanmıştır. Analizler sonucunda yaş, cinsiyet, medeni durum ve meslek ile dini tutum ve çevre bilinci arasında istatiksel olarak anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Araştırmanın temel problemi ile ilgili olarak dini tutum ile çevre bilinci arasında pozitif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Araştırma çevre sorunlarıyla etkin bir şekilde mücadelenin bireylerde çevre bilincinin geliştirilmesi ile mümkün olduğunu, bu konuda dinin önemli katkılar sağlayabileceğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Çevre Sorunları, Çevre Bilinci, Din, Dindarlık

Environmental Awareness and Religious Devoutness in Youth and Adults

Öz

Due to environmental pollution, unplanned urbanization, excessive and uncontrolled consumption, global warming and pandemics, the world we live in is gradually moving away from being a liveable place. The continuation of biological life in the world depends on the improvement of environmental awareness in individuals. One of the important phenomena that develops environmental awareness in individuals is religion. There are some teachings in the heavenly and worldly religions that regulate the relationship of human beings with the environment. In this study, the relationship between environmental awareness and some demographic variables and devoutness were examined. The research sample consists of 589 individuals from different ages and professions residing in Trabzon. Environmental Awareness Scale and Ok-Religious Attitude Scale were used as measurement tools in the research. Correlation, t-test, one-way anova and regression analysis processes were applied in the analysis of the data. As a result of the analysis, statistically significant relationships were found between age, gender, marital status and occupation, religious attitude and environmental awareness. Regarding the main problem of the research, positive and significant relationships were found between religious attitude and environmental awareness. The research has revealed that the effective struggle with environmental problems is possible with the development of environmental awareness in individuals, and religion can make important contributions in this regard.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Environmental Problems, Environmental Awareness, Religion, Devoutness

Kaynakça

• AA. “Çevreyi koruma anlaşmaları uygulanamıyor”. Erişim Tarihi: 10.11.2021. https://www.aa.com.tr/tr/temiz-cevre-temiz-su/cevreyi-koruma-anlasmalari-uygulanamiyor/1497344.
• Agkurt, Gülhan Karadağ. Dinlerin Ekoloji ve Çevreye Bakışı: Ekoloji ve Dinler. Gülhan Karadağ Ağkurt, 2020.
• Anders, Biel - Nilsson, Andreas. “Religious Values and Environmental Concern: Harmony and Detachment”. Social Science Quarterly 86/1 (2005): 178-191.
• Ateş, Sümeyye. Dindarlık ve tüketim algıları arasındaki ilişki. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Ayten, Ali. Doğa Bize Emanet, Dini ve Psikolojik Yönleriyle İnsan-Doğa İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2021.
• Ayten, Ali. Empati ve din: Türkiye’de yardımlaşma ve dindarlık üzerine psiko-sosyal bir araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Ayten, Ali. “‘Sahip Olma’ mı ‘Emanet Görme’ mi? -Çevre Bilinci ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/2 (2010): 203-233.
• Bozyiğit, Ahmet. “İslam ahlak öğretisinde çevre bilinci”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2016): 9-23.
• Bozyiğit, Sezen. “Dini Değerlerin Takıntılı Satın Alma Eğilimi ve Çevreye Yönelik Tutum Üzerindeki Etkisine Yönelik Bir Araştırma”. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi 9/18 (2019): 319-337.
• Byju’s. “Environmental Issues and Solutions”. Erişim Tarihi: 08.11.2021. https://byjus.com/biology/environmental-issues-solutions/
• Değirmenci, Bekir. “Çevresel Bilinç ile Çevresel Bağlılık İlişkisinin ‘Demografik Özellikler’ Bağlamında İncelenmesi”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi 6/4 (2020): 1-13.
• Doğan, Mebrure. Sabır psikolojisi: pozitif psikoloji bağlamında bir araştırma. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Drees, Willem B., ed. Technology, trust, and religion: roles of religions in controversies on ecology and the modification of life. Leiden: Leiden University Press, 2009.
• DW. “Five of the world's biggest environmental problems”. Erişim Tarihi: 05.11.2021. https://www.dw.com/en/five-of-the-worlds-biggest-environmental-problems/a-35915705
• Earth.org. “Drawn Up: The Biggest Environmental Problems of 2021”. Erişim Tarihi: 06.11.2021. https://earth.org/drawn-up-biggest-environmental-problems-of-2021/
• Ecobin. “Top 10 Global Environmental Problems”. Erişim Tarihi: 08.11.2021. https://www.ecobin.com.au/top-10-global-environmental-problems/
• Erdal, Hilmi - Erdal, Gülistan - Yücel, Mustafa. “Üniversite Öğrencilerinin Çevre Bilinç Düzeyi Araştırması: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Örneği”. Gaziosmanpasa Bilimsel Araştırma Dergisi. 4 (2013): 57-65.
• Europe Enviroment Agency. “EEA Report No 10/2019”. Erişim Tarihi: 15.01.2022, https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2019
• Jenkins, Willis - Tucker, Mary Evelyn - Grim, John, ed. Routledge handbook of religion and ecology. London : New York: Routledge/Taylor & Francis Group, 2017.
• Just Energy. “The Top 9 Environmental Problems”. Erişim Tarihi: 06.11.2021. https://justenergy.com/blog/the-top-9-environmental-problems/
• Kandemir, Fatih. “İçsel Dinî Motivasyon Bağlamında Dindarlık ve Çevre İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 11/1 (2020): 287-305.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2020.
• Karslı, Necmi. Öfke Kontrolü ve Dindarlık. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2018.
• Karslı, Necmi. “Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık İlişkisi: Trabzon İlahiyat Örneği”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2019): 173-205.
• Karslı, Necmi. “Üniversite Öğrencilerinde Saldırganlık ve Dindarlık İlişkisi”. Trabzon İlahiyat Dergisi 7/1 (2020): 305-338.
• Kavalcı, Hilal Nur. Çevreci Davranışlarda Bulunma ve Dindarlık İlişkisi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensititüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Keçeci, Hatice. Dindarlık ve çevre ilişkisi. Erzincan: Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Keskiner, Emine. “Çevre ve Din Eğitimi: İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Kitapları Üzerine Bir İnceleme”. Değerler Eğitimi Dergisi 12/20 (2014): 187-215.
• Kızılgeçit, Muhammed. Yalnızlık Umutsuzluk ve Dindarlık. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2021.
• Kim, J. - Han, S. - Lee, Y. - Park, E. “Religion and Hopelessness among Korean Older Adults”. Innovation in Aging 1/suppl_1 (2017): 864-864.
• Komisyon. Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmeleri. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2014.
• Kutsal Kitap. Erişim 30 Kasım 2021. https://kutsalkitap.info.tr/ Leeming, David Adams. Encyclopedia of Psychology and Religion. Cham: Springer, 2020.
• NASA. “New U.N. report: Humans responsible for climate change”. Erişim Tarihi: 24.11.2021.https://climate.nasa.gov/news/988/new-un-report-humans-responsible-for-climate-change/
• NTV. “Hiç kimsenin yaşamadığı adada 18 ton çöp var”. Erişim Tarihi: 18.05.2021. https://www.ntv.com.tr/teknoloji/hic-kimsenin-yasamadigi-adada-18-ton-cop-var,quUpkvCud0OTkbb9-FjL0A
• NTV. “Dünyadaki plastik atık kirliliğinin yarısından fazlasından 20 dev şirket sorumlu”. Erişim Tarihi: 18.05.2021. https://www.ntv.com.tr/galeri/ekonomi/dunyadaki-plastik-atik-kirliliginin-yarisindan-fazlasindan-20-dev-sirket-sorumlu,9jQZQWMBJkat1INZuH7ltw/4oEwuqDBoE2EFDQhazhfig
• NTV. “Araştırma: Süper zenginler iklime 30 kat fazla zarar veriyor”. Erişim Tarihi: 06.11.2021. https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/arastirma-super-zenginler-iklime-30-kat-fazla-zarar-veriyor,rOGe6bop5Umv2pVUq2t89g/ly6crwsUq0mtDcQfBWhbdw
• NTV. İklim krizi ve küresel ısınma ile mücadele etmenin 7 yolu. Erişim Tarihi: 12.11.2021. https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/iklim-krizi-ve-kuresel-isinma-ile-mucadele-etmenin-7-yolu,VM9WW-OZL0SqyikefrCHOQ
• Ok, Üzeyir. “Dini tutum ölçeği: ölçek geliştirme ve geçerlik çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011): 528-549.
• Paloutzian, Raymond F. - Park, Crystal L., ed. Handbook of the psychology of religion and spirituality. New York: Guilford Press, 2005.
• Parlatır, İsmail - Türk Dil Kurumu, ed. Türkçe sözlük. 9. baskı. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu, 1998.
• Peng, Yiming - Wu, Peipei - Schartup, Amina T. - Zhang, Yanxu. “Plastic Waste Release Caused by COVID-19 and Its Fate in the Global Ocean”. Proceedings of the National Academy of Sciences 118/47 (2021): e2111530118.
• The Blue and Green Journey. “10 Major Current Environmental Problems”. Erişim Tarihi: 05.11.2021. https://thebluegreenjourney.com/blog/10-major-current-environmental-problems/
• Ulu, Mustafa - İkis, Mehmet. “Lise Öğrencilerinde Saldırganlık ve Din İlişkisi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 30/41 (2016): 75-96.
• Ünal, Vehbi. Çevre Sorunları ve Dindarlık İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• White, Lynn. “The Historical Roots of Our Ecologic Crisis”. Science 155/3767 (1967): 1203-1207.
• WWF. “Living Planet Report 2020”. Erişim Tarihi: 08.11.2021. https://livingplanet.panda.org/en-gb/
• Yeşilyurt, Selami - Gül, Şeyda - Demir, Yavuz. “Biyoloji Öğretmen Adaylarının Çevre Bilinci ve Çevresel Duyarlılığı: Ölçek Geliştirme Çalışması”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 25 (2013): 38-54.