Endülüs Edebiyatında Vasf Şiirleri

Yıl 2022, Sayı: 53, 825 - 854, 30.12.2022

Cengiz Parlak

https://doi.org/10.17120/omuifd.1158893

Öz

Arap tarihine bakıldığında şiirin Araplar için belki hiçbir millette görülmeyecek kadar mühim bir fenomen olduğu görülür. Arapların şiire gösterdikleri aşırı ilginin sonucu olarak şiir Arap toplumunda hızlıca gelişmiş ve zaman içerisinde farklı şiir türleri otaya çıkmıştır. Bu şiir türlerinden biri de vasf şiiridir. Tasvir şiiri olarak da ifade edilen vasf şiiri herhangi bir olguyu betimlemek manası içermektedir. Vasf şiirinin işlediği konular cahiliye döneminde daha sınırlı iken süreç içerisinde çeşitlenmeye ve farklılaşmaya başlamıştır. Vasf şiiri açısından bakıldığında Endülüslü şairlerin genel anlamda Doğu’daki şairlerin vasf şiirlerinden daha etkileyici şiirler yazdıkları görülmektedir. Endülüslü şairler vasfettikleri olgular üzerinde dikkatli gözlem yapmışlar ve bu olguları ahenkli kelimelerle şiirlerine işlemişlerdir. Bu durum Endülüslü şairlerin üstün tasvir yeteneğiyle birleşince ortaya etkileyici vasf şiirleri çıkmıştır. Bu makalede Endülüs vasf şiirlerinin özellikleri, işlediği konular, Doğu vasf şiirlerinden farklılıkları ve en önemli temsilcileri hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belağatı, Arap Şiiri, Endülüs Şiiri, Vasf, Tasvir

Vasf Poems in Andalusian Literature

Öz

When we look at the Arab history, it is seen that poetry is an important phenomenon for Arabs, which may not be seen in any nation. As a result of the extreme interest of the Arabs in poetry, poetry developed rapidly in the Arab society and different types of poetry emerged over time. One of these types of poetry is vasf poetry. Vasf poetry, which is also expressed as descriptive poetry, includes the meaning of describing any phenomenon. While the subjects of Vasf's poetry were more limited in the period of ignorance, they began to diversify and differentiate in the process. In terms of vasf poetry, it is seen that Andalusian poets generally wrote more impressive poems than vasf poems of poets in the East. Andalusian poets made careful observations on the phenomena they describe, and they incorporated this situation into their poems with harmonious words. When this situation is combined with the superior descriptive ability of Andalusian poets, poignant quality poems have emerged. In this article, information is given about the characteristics of Andalusian vasf poems, the subjects they deal with, their differences from Eastern vasf poems and their most important representatives.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Arabic Poetry, Andalusian Poetry, Description.

Kaynakça

• Abbâd, el-Mu‘temid. Dîvânu’l-Mu‘temid b. ‘Abbâd. thk. Hâmid ‘Abdulmecîd. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 3. Basım, 2000.
• ‘Abbâd, İsmâîl. el-Muhît fi’l-Luğa. thk. Muhammed Hasan Âl-Yasîn. Beyrut: ‘Âlimu’l-Kutub, 1994.
• ‘Abbâdî, Ahmed Muhtâr. Müşâhadâtu Lisâniddîn b. el-Hatîb. İskenderiyye: Muessetu Şebâbi’l-Câmia, 1983.
• ‘Abbâs, İhsân. Târîhu’l-edebi’l-Endulusî. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 2. Basım, 1969.
• Ahmed, Ebû ‘Âmir ‘Abdilmelik b. Ahmed b. Şüheyd. Dîvânu İbn Şuheyd el-Endulusî. thk. Yakûb Zekî. Kahire: Dâru’l-Kâtibi’l-‘Arabî, ts.
• ‘Anzî, Sa‘d b. Mâşî. er-Ru’yetu ve’t-teşkîl fî’ş-şi‘ri İbn Hâtime. Ürdün, Ürdün Üniversitesi, Arap Dili ve Edebiyatı, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• ‘Askerî, Ebû Helâl el-Hasan b. ‘Abdillah b. Sehl. Kitabu’s-sinâateyn. thk. ‘Ali Muhammed el-Becâvî. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, 1952.
• Buhturî, Ebû ‘Ubâde el-Velîd b. ‘Ubeyd Yahyâ et-Tâî. Dîvânu’l-Buhturî. 1. Cilt. thk. Hasan Kâmil es-Sîrafî. Kahire: Dâru’l-Maârif, 3. Basım, 2009.
• Cenâbî, Mahmûd Şâkir. Maa’ş-şi‘r ve’ş-şuarâ fî’l-Endulus. 1. Cilt. Ürdün: Dâru Ğaydâ, 2012.
• Cerrâr, Selâh. Kirââtun fî’ş-şi‘ri’l-Endulusî. Ammân: Dâru’l-Masîra li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 2007.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 7. Basım, 2009.
• Cubûrî, Kâmil Şihâb Muhammed. Tecelliyâtu’l-medâmîni’t-turâsiyye fî şi‘ri Lisânuddîn b. el-Hatîb. Ürdün: Âli Beyt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Dakkâk, ‘Umer. Melâmihu’ş-şi‘ri’l-Endulusî. Beyrut: Dâru’ş-Şark, 1975.
• Dâye, Muhammed Rıdvân. Fî’l-edebi’l-Endulusî. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 2000.
• Dayf, Şevkî. ‘Asru’d-duvel ve’l-imârâti’l-Endulus. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1989.
• Demirayak, Kenan. Arap edebiyatı tarihi I. Kayseri: Fenomen Yayınları, 3. Basım, 2019.
• Ebû’l-Hattâb, ‘Umer b. Hasan b. Dihye. el-Mutrib min eş‘âri ehli’l-Mağrib. thk. İbrâhîm el-İbyârî. Mısır: el-Matbaatu’l-Emîrîyye, 1955.
• Ebû’l-Huseyn, Ahmed b. Fâris. es-Sâhibiyyu fî fıkhi’l-luğati’l-‘Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1997.
• Er, Rahmî. “İbn Hafâce”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim: 05 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-haface
• Er, Rahmî. “İbn Zeydûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim: 29 Haziran 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-zeydun
• Fâhûrî, Hannâ. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1986.
• Fâris, Ebû’l-Huseyn, Mucmelu’l-Luğa. thk. Zuheyr Abdulmuhsin Sultân. Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 2. Basım, 1986.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-‘Ayn. thk. Abdulhamîd el-Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Ferrûh, ‘Umer. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. 2. Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm, 4. Basım, 1981.
• Ginâvî, ‘Abdulazîm ‘Ali. el-Vasfu fî’ş-şi‘ri’l-‘Arabî. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1949.
• Gomez, Garcia. eş-Şi‘ri’l-Endulusî. çev. Huseyn Mu’nis. Kahire: Mektebetu’n-Nahda, 1956.
• Hafâce, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ebî’l-Feth b. ‘Abdillah. Divânu İbn Hafâce. şerh. ‘Umer Fârûk et-Tabbâ‘. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1994.
• Hafâcî, Muhammed ‘Abdulmun‘im. el-Edebu’l-Endulusî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
• Hamâvî, Ebû ‘Abdillah Yâkût b. ‘Abdillah. Mu‘cemu’l-buldân. 1. Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1977.
• Hamâvî, Ebû ‘Abdillah Yâkût b. ‘Abdillah. Mu‘cemu’l-udeba. 1. Cilt. thk. İhsân ‘Abbâs. Beyrut: Dâru’l-Ğarb, 1993.
• Hamdîs, Ebû Muhammed ‘Abdulcebbâr b. Ebî Bekr b. Muhammed. Dîvânu İbn Hamdîs. Beyrut: Dâru Sâdir, ts.
• Hamîdan, Zuheyr. “Umeyye b. ‘Abdilazîz b. Ebî’s-Salt”. el-Mevsûatu’l-‘Arabiyye. 02 Haziran 2022. http://arab-ency.com.sy/ency/details/2861
• Hatîb, Muhammed Lisâne’d-dîn. el-İhâta fî ahbâri Gırnâta. Kahire: Mektebetu’l-Mevsûât, 1901.
• Hâvî, Îlyâ. Fennu’l-vasf ve tetavvuruhu fî’ş-şi‘ri’l-‘Arabî. 1. Cilt. Beyrut: Menşurâtu Dâru’ş-Şarki’l-Cedîd, 1959.
• İbn Ebbâr, Ebû ‘Abdillah Muhammed b. ‘Abdillah. Tuhfetu’l-kâdim. thk. İbrâhîm el-Eybârî. Kahire: Dâru’l-Kitâbu’l-Mısrî, 3. Basım, 1989.
• İbn Manzûr, Ebu Fadl Cemaluddîn Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-‘Arab. 9. Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1990.
• İbn Zeydûn. Dîvânu İbn Zeydûn. şerh. Yûsuf Ferhât. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 2. Basım, 1994.
• ‘İnâb, Suheyle. Şi‘riyyetu’l-vasf fî rivâyeti celâletihi’l-ebi’l-a‘zam. Ummu’l-Bevâgî: el-‘Arabî b. Mehîdî Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• İmru’l-Kays. Dîvânu İmri’l-Kays. thk. Muhammed Ebû Fadl İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-Maârif, 4. Basım, ts.
• ‘Îsâ, Abdulazîz Muhammed. el-Edebu’l-‘Arabiyyu fî’l-Endulus. Kahire: Matbaatu’l-İstikâme, 1945.
• İsfehânî, er-Râğıb. Mufredâtu elfâzi’l-Kur’an. thk. Safvân ‘Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 4. Basım, 2009.
• İsfehânî, er-Rağıb. el-Mufredât fî Ğarîbi’l-Kur’an. thk. Muhammed Seyyid el-Kîlanî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Kayravânî, İbn Reşîk. el-‘Umde fî sınaâti’ş-şi‘r ve nakdihi. 2. Cilt. Mısır: Matbaati’s-Saâde, 1957.
• Kudâme b. Ca‘fer. Nakdu’ş-şi‘r. thk. ‘Abdulmun‘im el-Hafâcî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1956.
• Lefta, Ziyâd Târık. “Ebû’l-Bekâ er-Rundî hayâtuhu ve şi‘ruhu”. Kulliyetu’t-Terbîye lil-Benât Dergisi 1/7 (2017), 329-354.
• Makkarî, Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endulusi’r-ratîb. 1. Cilt. thk. İhsân ‘Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdir, 1968.
• Makkarî, Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endulusi’r-ratîb. 6. Cilt. şerh. Meryem Kâsım Tavîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1995.
• Mes‘ûd, Cübrân. er-Râid. Beyrut: Dâru’l-‘İlm, 7. Baskı, 1992.
• Muhammed, Muhammed ‘Abdullah Sîdî. Şi‘ru Muhammed b. ‘Ammâr el-Endulusî. Sudan: Omdurman Üniversitesi, Doktora Tezi, 2012.
• Nebâhî, İbnu’l-Hasan el-Endulusî. Târîhu kudâtu’l-Endulus. şrh. Meryem Kâsım Tavîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1995.
• Nu‘sân, Muhammed Hişâm. Kusûrun ve hedâiku’l-Endulusi’l-‘Arabiyyetu’l-İslamiyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2017.
• Râfiî, Mustafa Sâdık. Târîhu âdâbi’l-‘Arab. 3. Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1974.
• Rikâbî, Cevdet. Fî’l-edebi’l-Endulusî. Kahire: Dâru’l-Maârif, 2. Basım, 1966.
• Safadî, Salâhaddîn Halîl b. Aybek. el-Vâfî bi’l-vefeyât. 2. Cilt. thk. Ahmed el-Arnâvût. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Ârabî, 2000.
• Salâhiyye, Ahmed ‘Abdulkâdir. “Şi‘ru İdrîs b. el-Yemân el-Yâbisî el-Endulusî”. Mecme‘ul-Luğati’l-‘Arabiyye Dergisi 80/4 (2005), 829-862.
• Sâlis, Ebû’l-Haccâc Yûsuf. Divânu meliki Gırnâta Yûsufu’s-sâlis. thk. ‘Abdullah Kunûn. Kahire: Mektebetu’l-Anculu’l-Mısriyye, 2. Basım, 1965.
• Sâyir, Muhammed ‘Uveyd. Ebhâsun ve dirâsetun fî’ş-şi‘ri’l-Endulusî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2014.
• Sehl, Ebû İshâk İbrâhîm. Dîvânu İbn Sehl el-Endulusî. thk. Yusrî ‘Abdulganî ‘Abdullah. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 3. Basım, 2003.
• Selmânî, Lisânuddîn b. el-Hatîb. Dîvânu Lisâniddîn b. el-Hatîb es-Selmânî. 1. Cilt. thk. Muhammed Miftâh. Ürdün: Dâru’s-Sekâfe, 1989.
• Suleymân, Samr Hasan. “Hasâisu şi‘ri’l-Endulusî”. Mevdû‘. Erişim: 16 Mart 2022. https://mawdoo3.com/.
• Sureyhî, Muhammed b. Yûsuf. Dîvânu İbn Zumrak el-Endulusî. thk. Muhammed Tevfîk en-Neyfer. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1997.
• Şenterînî, Ebû’l-Hasan ‘Ali b. Bessâm. ez-Zahîre fî mehâsini ehli’l-cezîre. 1. Cilt. thk. İhsân ‘Abbâs. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 1997.
• Tûncî, Muhammed. el-Mu‘cemu’l-mufassal fî’l-edeb. 2. Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1999.
• Uceylî, Hadî Tâlib Muhsin. “Şi‘ru’t-tabîa fî’l-Endulus”. Kulliyetu’t-Terbiyye li’l-‘Ulûmi’l-İnsâniyye. Erişim: 17 Mart 2022. https://humanities.uobabylon.edu.iq/lecture.aspx?fid=10&lcid=3017
• Varâklî, Hasan. Lisânuddîn b. el-Hatîb fî ‘âsâri’d-dârisîn. Rabat: Matâbiu ‘Ukkâz, 1990.
• Yakûb, İmîl Bedî‘–‘Âsî, Mîşâl. el-Mu‘cemu’l-mufassal fî’l-luğati ve’l-edeb. 2. Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm, 1987.
• Zebîdî, Muhammed Murtadâ el-Huseynî. Tâcu’l-‘arûs. 24. Cilt. thk. Mustafa Hicâzî. Kuveyt: Matbaatu Hukûmeti’l-Kuveyt, 1987.
• Zeydân, Corcî. Târîhu âdâbi’l-luğati’l-‘Arabiyye. 1. Cilt. İskenderiyye: Dâru’l-Helâl, ts.
• Zeydûn, Ebû’l-Velîd Ahmed b. ‘Abdullah. Dîvanu İbn Zeydûn. thk. ‘Abdullah Sendeh. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2. Basım, 2005.
• Zeyyât, Ahmed Hasan. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. Kahire: Dâru Nahda, ts.
• Zuheyr b. Ebî Sulmâ. Dîvânu Zuheyr b. Ebî Sulmâ. şrh. ‘Ali Hasan Fâ‘ûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1988.