The Contributions of Ashab Al-Suffah to the History of Qur’an and Qiraah

Yıl 2022, Sayı: 53, 757 - 782, 30.12.2022

Yaşar Akaslan

https://doi.org/10.17120/omuifd.1173487

Öz

Suffah, which is recognized as the first educational institution in the Islamic history, is significant in relation to the history of Qur’an. The companions learned religion and the Qur’an in Suffah that was the center of religious education activities after the building of al Masjid al Nabawi, so they taught it meticulously both in Madina and other regions, where they went to by order of the prophet in order to preach the Qur’an messages. In this aspect, the companions of Suffah, which learned religion and Qur’an from the Prophet Mohammad and from the Qur’an teachers -appointed by himself- played an important role in the history of Qur’anic education with their activities in the field of Qur’an and qiraah (Qur’an recitation) during the periods of the Prophet and four caliphs. Suffah’s teachers and students, who were mentioned in the isnad of the recitations Imams -especially of the tabiin period- have an important place in transmission of the Qur’an and qiraah until today without any change.
In fact, it is very difficult to find clear information -in the sources- on the details both of Qur’anic and qiraah teaching of the companions and of their teaching process, because considering the conditions of the period and the nature of Qur’anic teaching, such as informations which can be found just between the lines of some sources, and especially the biographic sources (Tabakat). In this study, it will be dealt with the contributions of Suffah to the history of the Qur’an and qiraah by reading the informations that is available between the lines.

Anahtar Kelimeler

Suffah, History of Qur’an, History of qiraah, Sahaba, Education.

Ashâb-I Suffe’nin Kur’ân Ve Kırâat Tarihine Katkıları

Öz

İslâm tarihinin ilk eğitim-öğretim müessesesi olarak kabul edilen Suffe, Kur’ân tarihi açısından önem arz etmektedir. Mescid-i Nebevî’nin inşâsından sonra tedris faaliyetlerinin merkezi olan Suffe’de eğitim gören sahâbîler, burada öğrendikleri Kur’ân’ı gerek Medine’de gerekse Hz. Peygamber’in verdiği tebliğ görevini yürütmek üzere gittikleri bölgelerde titiz bir şekilde öğretmişlerdir. Bu açıdan Allah Rasûlü’nden ve Suffe’nin öğretmen kadrosundan dersler alan Ashâb-ı Suffe, Rasûllullah döneminde ve dört halife devrinde Kur’ân ve kırâat sahasında gerçekleştirdiği faaliyetlerle Kur’ân eğitim-öğretim tarihinde önemli rol oynamıştır. Özellikle tâbiîn döneminde yaşayan kırâat imamlarının isnâdında yer alan Suffe’nin hocaları ve öğrencilerinin, Kur’ân ve kırâatlerin günümüze kadar herhangi bir değişme olmaksızın aktarılmasındaki yeri hatırı sayılır değerdedir. Esasen sahâbenin Kur’ân/kırâat öğretimine ve tedris sürecinin detaylarına ilişkin malumatı kaynaklarda net olarak bulabilmek güçtür. Zira dönemin şartları ve Kur’ân öğretiminin mahiyeti göz önünde bulundurulduğunda bahsedilen bilgilere ancak bazı kaynakların, özellikle tabakât türünde kaleme alınmış eserlerin satır aralarında rastlamak mümkündür. Bu çalışmada, bahsedilen satır arası bilgileri okumak suretiyle Suffe’nin Kur’ân ve kırâat tarihine olan katkıları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Suffe, Kur'ân Tarihi, Kırâat Tarihi, Sahâbe, Eğitim

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Şeybânî. el-‘İlel ve ma‘rifetü’r-ricâl. Thk. Talat Koçyiğit-İsmail Cerrahoğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1963.
• Akaslan, Yaşar. “İslâm İlim Geleneğinde Suffe Okulu ve Ashâb-ı Suffe”. Cami ve İlim. Ed. Elif Erdem-Hale Şahin. Ankara: DİB Yayınları, 2020.
• Aksoy, Mehmet Abdullah. Suffa Ashâbı ve İslâm Hukukunun Oluşmasına Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Aliyyü’l-İmam, Ahmed. Tarih ve Dilbilimi Kaynakları Işığında Kur’ân’ın 10 Kıraati. Trc. Süleyman Gündüz. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2010.
• Atvân, Hüseyn. el-Kırâatü’l-Kur’âniyye fî bilâdi’ş-Şâm. Beyrut: Dâru`l-Cîl, 1982.
• A‘zamî, Muhammed Mustafa. Kur’ân Tarihi. Trc. Ömer Türker-Fatih Serenli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Baktır, Mustafa. İslâm’da İlk Eğitim Müessesesi: Ashâb-ı Suffa. İstanbul: Timaş Yayınları, 1990.
• Baktır, Mustafa. “Suffe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/469-470. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Balcı, İsrafil. Sâdık Halife Hz. Ebû Bekir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Bâşâ, Abdurrahmân Re’fet. Suveru min hayâti’s-sahâbe. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1992. Blachère, Régis. Introduction au Coran. Paris: Librairie Orientale et Americaine, 1947.
• Bozkurt, Nebi. “Hâfız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/74-78. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1993.
• Çetin, Abdurrahman. Yedi Harf ve Kırâatler. İstanbul: Ensâr Yayınları, 2005.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd. el-Mukni‘ fî resmi mesâhifi’l-emsâr. Thk. Muhammed Sâdık Kamhâvî. Kahire: Mektebetü’l- Külliyâti’l-Ezheriyye, ts.
• Ebû Nu‘aym, Ahmed b. Abdillah Isfahânî. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Ebû Şâme, Şihâbüddîn Abdurrahmân Makdisî. el-Mürşidü’l-vecîz. Thk. Tayyar Altıkulaç. İstanbul: TDV Yayınları, 1986.
• Ebû Ubeyd Kâsım b. Sellâm, Herevî. Fezâilü’l-Kur’ân. Thk. Mervân Atıyye vd. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1995.
• Feryâbî, Ebû Bekr Ca‘fer. Fezâilü’l-Kur’ân. Thk. Yûsuf Osman Fazlullah. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1989.
• Gökdemir, Ahmet. “Hicrî I. Yüzyıl Kıraat İlmi Merkezleri”. Hicrî I. Asırda İslâmî İlimler. Kur’ân İlimleri ve Tefsir. İstanbul: Ensar Yayınları, 2020.
• Gündoğdu, Yusuf Bahri. “Mescitlerin Ayrılmaz Bir Unsuru Olarak Eğitim”. The Journal of Academic Social Science Studies 45 (2016), 313-325.
• Hâkim Nîsâbûrî, Ebû Abdillah. el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn. Drs-Thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. Trc. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Hamidullah, Muhammed. Kur’ân-ı Kerim Tarihi. Trc. Abdülaziz Hatip-Mahmut Kanık. İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
• Hatîb, Abdüllatif. Mu‘cemü’l-kırâât. Dımaşk: Dâru Sa‘deddîn, 2000.
• Itr, Nûreddîn-Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Reyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/214-215. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf Nemerî. el-İsti‘âb fî ma‘rifeti’l-ashâb. Tashih-Tahric: Âdil Mürşid. Amman: Dâru’l-A‘lâm, 2002.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Sikatüddîn. Târîhu medîneti Dımaşk. Thk. Muhibbüddîn Ebû Saîd Ömer. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Ebî Dâvûd Sicistânî. Kitâbü’l-Mesâhif. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed Zührî. Kitâbü’t-Tabakâti’l-kebîr. Thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2001.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer Nümeyrî. Târîhu’l-Medîneti’l-Münevvere. Thk. Fehîm Muhammed Şeltût. Cidde: Dâru’l-Isfahânî, 1973.
• İbnü’l Cevzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Ferec. Fünûnü’l-efnân fî ‘uyûni ‘ulûmi’l Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiyye, 1987.
• İbnü’l-Cevzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Ferec. Sıfatü’s-safve. Thk. Hâlid Mustafa Tartûsî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 2012.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed. Ğâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. Nşr. Gotthelf Bergsträsser. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1932.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. Thk. Ali Muhammed Dabbâ‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzeddîn Ali b. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Hüreyre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/160-167. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr. Nizâmü’l-hükûmeti’n-nebeviyye (et-Terâtibü’l-idâriyye). Thk. Abdullah Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
• Kevserî, Muhammed Zâhid. Makâlâtü’l-Kevserî. Kahire: el-Mektebetü’t-Tevfîkiyye, 1954.
• Kılıç, Ünal. “Bi’rimaûne Seferi (Sebep, Sonuç ve Çıkar İlişkileri Bağlamında)”. Marife: Dinî Araştırmalar Dergisi 3/1 (2003), 141-154.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdilmuhsin Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Küçükkalay, Hüseyin. Abdullah b. Mes ‘ûd ve Tefsir İlmindeki Yer. İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları, 2013.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şerefüddîn. et-Tibyân fî âdâbi hamaleti’l-Kur’ân. Thk. Abdülkâdir Arnavut. Safât: Mektebetü Dâri’l-Urûbe, 1988.
• Önkal, Ahmet. “Bi’rimaûne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/195-196. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Özşenel, Mehmet. “Sâlim Mevlâ Ebû Huzeyfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/49-50. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Öztürk, Mustafa-Ünsal, Hadiye. Kur’an Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Râfiî, Mustafa Sâdık. İ‘câzü’l-Kur’ân ve’l-belâğatü’n-nebevî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Arabî, 1973.
• Sezer, Mustafa. “İslâm Tarihi’nde Bi’r-i Maûne Hâdisesi Üzerine Bir Araştırma”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2015), 247-273.
• Subhî Sâlih. Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyin, 2009.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân. ed-Dürru’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2011.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Şuayb Arnaut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2008.
• Şâmî, Muhammed b. Yûsuf. Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fî sîreti hayri’l-‘ibâd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdilmuhsin Türkî. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• Tahmaz, Abdülhamîd Mahmûd. İmâmü’l-‘ulemâ ve mu‘allimi’n-nâs el-hayr: Mu‘âz b. Cebel. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1988.
• Tetik, İbrahim. Tecvid İlmi: Tarihsel Evveliyatı, Doğuşu ve Gelişim Süreci. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Turan, Abdulbaki. “Arza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/446-447. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Zebîdî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn. Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. Trc. Kâmil Miras. Ankara: DİB Yayınları, 1993.
• Zehebî, Şemsüddîn Ahmed b. Osman. Ma‘rifetü’l-kurrâi’l-kibâr ‘ale’t-tabakât ve’l-a‘sâr. Thk. Tayyar Altıkulaç. İstanbul: İSAM Yayınları, 1995.
• Zehebî, Şemsüddîn Ahmed b. Osman. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb Arnaut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Zehebî, Şemsüddîn Ahmed b. Osman. Tezkiretü’l-huffâz. Tsh. Abdurrahmân b. Yahyâ Mu‘allimî. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, ts.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Fevvâz Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1995.