Ebu’l-Kâsım Eş-Şâbbî’nin “Ey Gece” Adlı Şiiri Üzerine Eleştirel ve Edebi Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 56, 155 - 184, 30.06.2024

Alparslan Yener Ahmet Derviş Müezzin

https://doi.org/10.17120/omuifd.1437318

Öz

20. yüzyılın ilk yarısında, Avrupa işgali altındaki Kuzey Afrika’nın sesi olarak öne çıkan Ebu’l Kâsım eş-Şâbbî, edebiyat ve sanat dünyasındaki durağanlığa karşı güçlü bir duruş sergilemiştir. Modern ve özgür ifade biçimlerini benimseyen Şâbbî, şiiri sadece bir sanat formu olarak değil, aynı zamanda topluma bilinç aşılamak ve ilham vermek amacıyla araç olarak kullanmıştır. Bu yaklaşımı, onun şiirlerinin sadece estetik bir değer taşımakla kalmayıp, aynı zamanda toplumsal ve politik bir mesaj taşımasını sağlamıştır. Bu çalışmada, Ebu’l Kâsım eş-Şâbbî’nin “Ey Gece” adlı şiiri, yapı ve anlam açısından analiz edilerek, retorik (belâgat) eleştiri üzerine bir inceleme yapılacaktır. Bu inceleme, yapısal, ritmik, morfolojik ve tanımlayıcı yöntemler gibi eleştiri yaklaşımlarını içerecek ve belirli edebi unsurların tespiti üzerinden ilerleyecektir. Ayrıca şiirdeki önemli konulara, şairin hayatına, yaşadığı döneme ve şiirlerinin amacına da odaklanılacaktır. Bu çalışma neticesinde şairin düşünce yapısını, usul ve yöntemini kendi eserine ne ölçüde yansıttığı ve edebi unsurları ne yoğunlukta kullandığı gözlemlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Belagat, Edebiyat, Eleştirel Bakış, Ebu’l-Kasım Eş-Şâbbî, Ey Gece Şiiri

قصيدة "أيها الليل" لأبي القاسم الشابي، دراسة بلاغية نقدية

Öz

الملخص
والفن. اعتمد الشابي أساليب تعبيرية حديثة وحرة، واستخدم الشعر ليس فقط كشكل من أشكال الفن، بل كأداة لتوعية المجتمع وإلهامه. هذا النهج جعل شعره يحمل قيمة جمالية وفي الوقت نفسه ينقل رسالة اجتماعية وسياسية. في هذه الدراسة، سيتم تحليل قصيدة " أيها الليل " لأبي القاسم الشابي من حيث البناء والمعنى، مع إجراء نقد بلاغي. وستشمل هذه الدراسة مناهج نقدية مثل الأساليب البنيوية والإيقاعية والصرفية والوصفية، وستركز على تحديد عناصر بلاغية معينة. كما ستتناول الدراسة الموضوعات الرئيسية في القصيدة، كحياة الشاعر، والفترة التي عاش فيها، والأهداف التي سعى إلى تحقيقها من خلال شعره. نتيجة لهذه الدراسة، سيتم ملاحظة كيف عكس الشاعر تفكيره، وأسلوبه وطريقته في أعماله، ومدى استخدامه للعناصر الأدبية.

Anahtar Kelimeler

البلاغة, الأدب, النقد, أبو القاسم الشابي, قصيدة أيها الليل

"O Night" Poem by Abu Al-Qasim Al-Shabi: A Literary and Critical Study

Öz

In the first half of the 20th century, Abu al-Qasim al-Shabbi emerged as a voice for North Africa under European occupation, taking a strong stance against stagnation in the world of literature and art. Al-Shabbi adopted modern and free forms of expression, using poetry not only as an art form but also as a tool to educate and inspire society. This approach made his poetry carry aesthetic value while also conveying a social and political message. In this study, al-Shabbi's poem "O Night" will be analyzed in terms of structure and meaning, along with a rhetorical critique. The study will include critical approaches such as structural, rhythmic, morphological, and descriptive, and will focus on identifying certain rhetorical elements. Additionally, the study will address key themes in the poem, the poet's life, the era he lived in, and the goals he sought to achieve through his poetry. As a result of this study, it will be observed how the poet reflected his thoughts, style, and methods in his works, and the extent to which he used literary elements.

Anahtar Kelimeler

Eloquence, Literature, Criticism, Abu Al-Qasim Al-Shabi, "O Night" poem

Kaynakça

• A’tîk, Abdülazîz. İlmu’l arûz ve’l kâfiye. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1407/1987.
• A’tîk, Abdülazîz. İlmü’l-Beyân, Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1405/1985
• Adalı, Oya. Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. İstanbul: Papatya Yayıncılık, 2004.
• Ahmed, Nâzlî Mu'avvad. et-Ta’rîbu ve’l-Kavmiyyetu’l-Arabiyye fi’l-Mağribi’l-Arabî. Beyrut: Merkezu’d-Dirâsâti’l-Vahdeti'l-'Arabiyye, 1986.
• el-Alevî, Muhammed Ahmed İbn Tabâtabâ. İ’yaru’ş-şi’r. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l İlmiyye, 1426/2005.
• el-Amrî, Muhammed Emin b. Hayrullah b. Mahmud b. Musa el-Hatib. el-Menâhilu’s-sâfiyeh fi ʿilmi’l-ʿarûzi ve’l-kâfiyeh, thk. Abdullah Halîf Hudayr el-Hayyânî-Abdullah Fethî Zâhir. Musul: Dâru Nûn li’t-Tibâʿati ve’n-Neşr, 1. Basım, 1443/2022.
• Behiyyu'd-Din Sâlim, Muhammed. İbn Bâdîs: Fârisu’l-ıslâh ve’t-tenvîr. Kahire: Dâru'ş-Şurûk, 1. Basım, 1420/1999.
• Beseç, Ahmed Hasan. Divânu Ebi’l-Kâsım eş-Şâbbî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l ‘İlmiyye, 4. Basım, 1426/2005.
• Bolelli, Nusrettin. Belâgat Arap Edebiyatı Bilgi ve Teorileri. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1993.
• Bulut, Ali. Belâgat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları, 2015.
• el-Cârim, Ali-Emin, Mustafa. el-Belâgatu’l-vâdıha. Karatâşî: Mektebetu’l-Büşrâ, 1. Basım, 2010/1471.
• Cayyûsî, Selmâ el-Hadra. el-İtticâhât ve’l-harekât fi’ş-şi’ri’l-‘Arabiyyi’l-hadîs, (ter. Abdulvâhid Lu’lue), Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 2. Basım, 2007.
• Durmuş, İsmâîl. “Kinâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/36-37. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Emine, Şemlel- Reşide, Lecrub. et-Tahlîlu’l-bünyeviyyi li’n-nassi’ş-şi’r, Kasidetu ünşüdetu’l-matar li bedr şâkiru’s-siyâb, unmûzecen. Cezayir: Câmiatu Doktor Mevlâye Tâhir, Külliyetü’l-âdâbi ve’l-luga Kısmu’l- Lugati’l-Arabiyye, 2020.
• Fâsî, Allal, Muhâdarât fi'l-Mağribi'l-'Arabî Munzu'l-harbi'l-'âlemiyyeti'l-ûlâ, Beyrut: Matbaatu'n-Nahda, 1967.
• Ferruh, Ömer. Şâ‘irân Mu‘âsirân İbrâhîm Tûkân ve Ebu’l-Kâsım eş-Şâbbî. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 1954.
• el-Hamlâvi, Ahmed. Şeze’l-arfi fi fenni’s-sarf. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1. Basım, 1999.
• Hasen, Abdu’l-Hafîz. er-Rûmensiyye fi’ş-Şi’iri’l-Arabiyyi’l-Muâsır. Kahire: Mektebetu’l Âdâb, 2009.
• Hatice, Cüdne-Yemine, Elabbadi. el-Îkâ’u’şi’ri fi Dîvâni “âyâtin min kitâbis’sehvi” li Fâtih Allâk ünmûzecen, Cezayir: Vizeratu’t-ta’limi’l-âlî ve’l-bahsi’l-ilmî, Külliyetü’l-âdâbi ve’l-luga Kısmu’l- Lugati’l-Arabiyye, 2016-2017.
• el-Hilâlî el-Meylî, Mübârek b. Muhammed, Târîhu'l-Cezâir fi'l-kadîm ve'l-hadîs, Beyrut: Mektebetu’n-Nahdati’l-Cezâiriyye, 1964.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 14.Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Baskı, 1993.
• İbrâhîm, Zekeriyyâ. Müşkiletu‘l-bünyeti ev edvâun ale‘l-binyeviyyeti. Kahire: Mektebetu Mısr, 1. Baskı, 1975.
• İsmail, İzzüddin. el-Usüsü’l-cemaliyyeti fi’n-nakdi’l-Arabiyyi, arzun ve tefsirun ve mukarenetun. Kahire: Dâru’l- Fikri’l-Arabî, 3. Basım, 1994.
• el-Kâtib, Ali b. Halef. Mevâddu’l-Beyân. Suriye: Dâru’l-Beşâir, 2003.
• Kavas, Ahmet. “Tunus”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/388-393. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Kerrû, Ebu’l-Kâsım Muhammed. eş-Şâbbî Hayâtuhû ve Şi‘ruhû. Bey¬rut: el- Mektebetu’l-İlmiyye, 2. Basım, 1954.
• Kılıç, Hulusi. “Sarf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/136-137. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Koçdemir, Hikmet. Belâğat Terimleri Ansiklopedisi. İzmir: Nil Yayınları, 1999, 367.
• Korkmaz, Zeynep. Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1992.
• el-Mahcûbî, Ali, İntisâbu'l-himâyeti'l-Ferensiyye bi-Tûnis. Tunus: Serâs li'n-Neşr, 1986.
• el-Meseddî, Abdusselâm. Kırâ’at me‘a eş-Şâbbî ve el-Mutenebbî ve el-Câhiz ve İbni Haldûn. Kuveyt: Dâr Suâd Subah, 4. Basım, 1993.
• Mu’cemu’l Vasît, li Nuhbeti el Müellifine ve Lugaviyyine el-Mısriyyine, Kahire: Mecmau’l-Lügati’l-Arabiyye, 2. Baskı, 1392/1972.
• en-Nûmânî, Abdulazîz. Rihletu tâ’ir fi dunyâ’ş-şi‘r, Kahire: Dâru’l-Misriyyeti’l- Lubnâniyye, 1. Baskı, 1997.
• Parıldı, Metin. “İşgal Dönemi Tunus Şiirinde Avangard Bir Romantik: Ebu’l-Kâsım eş-Şâbbî”. Avrasya Etütleri Dergisi 40 (2011-2), 331.
• Parıldı, Metin. “İşgal Dönemi Tunus Şiirinde Avangard Bir Romantik: Ebu’l-Kâsım eş-Şâbbî”. Avrasya Etütleri Dergisi 40 (2011-2), 332.
• Sadruddîn, es-Seyyid ibn Mʿasûm Alî. Envâru’r-rebʿî fî Envâʿi’l-bedʿî, thk. Şâkir Hâdî Şükr. 5.Cilt. Necef: Matbaatu’n-NûmâN, 1389/1969.
• Selman, Muhammed Ulvân vd. el-Îkâ’u fî şi’ri’l-hadâseti, dirâse tatbîkiyye alâ devâvîn. İskenderiyye: el-İlmu ve’l-İmanu li’n-Neşri ve’t-Tevzi’, 2008.
• eş-Şâbbî, Ebu’l Kâsım. Dîvânu Ebi’l-Kâsım-eş-Şâbbî ve Rasâiluh. Beyrut: Daru'I-Kitâbi'I-Arabî, 1994.
• eş-Şâbbî, Ebu’l Kâsım. Eğâni’l-Hayât. Mısır: Dâru’l Kütübü’ş-Şarkiyye,1955.
• Tarşûne, Mahmûd. Mebâhis fi’l-edebi’t-Tûnisiyyi’l-mu‘âsır. Tu¬nus: el-Matâbi‘u’l Muvahhade, 1989.
• Teftâzânî, Sa’deddin Mesud b. Ömer b. Abdullah. Muhtasarü’l‐meânî. Kum: Dârü’l‐Fikr, 1411/1990.
• Tırâd, Mecîd. Divânu Ebi’l-Kâsım eş-Şâbbî ve Resâ’iluhu. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2. Basım, 1415/1994.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Hafîf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/113-114. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Tülücü, Süleyman. “Şâbbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/216-217. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Vardar, Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual, 2002.
• Vehbe, Mecdî – Mühendis, Kâmil. Mu’cemu’l-mustalahâti’l-Arabiyye fi’l-Luğati ve’l-Adâb. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1984.
• Yazıcı, Hüseyin. “Tu¬nus’ta Modern Arap Edebiyatı ve Ebu’l-Kâsım Eş-Şâbbî”. Şarkiyat Araş¬tırmalar Dergisi 2/5 (2002), 49-67.
• ez-Zerkeşî, Bedrüddîn. el-Burhân fî-Ulûmi’l-Kurân, thk. Ebu’l-Fadl ed-Dimyâtî. Kahire: Dâru’l Hadîs, 1427/2006.