Afganistan (Özbek) Göçmenlerinde Dinsel ve Kültürel Değişim

Yıl 2024, Sayı: 57, 23 - 49, 31.12.2024

Gülistan Sucu

https://doi.org/10.17120/omuifd.1443640

Öz

Çalışmada son kırk üç yıl içinde Afganistan’dan Türkiye’ye göç etmiş Afgan (Özbek) göçmenlerin dinî algıları, yaşayış ve davranışlarıyla birlikte sosyokültürel açıdan değişimleri araştırılmıştır. Araştırma nitel bir desene sahip olup araştırmada mülakat tekniği kullanılmıştır. Farklı illerden on katılımcıyla görüşme yapılmıştır. Katılımcılar, Türkiye’ye savaş, yaşam kaygısı ve evlilik gibi nedenlerle göç etmiştir. Türkiye’yi seçmiş olmalarındaki etken, Müslüman kimlikleri ve etnik köken olarak kendilerini Türkiye’ye yakın görmeleridir. Katılımcılara Türkiye’ye uyum ve memnuniyet, memleket özlemi, geleceğe ilişkin beklenti, hayat standardı, göç sürecindeki zorluklar, gelenek ve kültürleri, komşulukları, sosyal ve manevi destek, çok eşlilik ve bağımlılıkla ilgili sorular sorularak kültürel değişime; din eğitimi, dinî hayat ve dinî başa çıkma ile ilgili sorular sorularak da dinsel değişime yönelik veri elde edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada göçmenlerin Türkiye’den memnun oldukları, ülkelerine geri dönmeyi düşünmedikleri bulgulanmıştır. Ancak göçmenler, her ne kadar Türkiye’ye uyum sağlamış gibi görünseler de kendi etnik gruplarıyla alt kültür oluşturdukları ve entegrasyon stratejisini seçtikleri söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Kültürel Değişim, Göç, Göçmen, Afgan (Özbek).

Religious and Cultural Change in Afghanistan (Uzbek) Immigrants

Öz

In this study, the religious perceptions, lives and behaviors of Afghan (Uzbek) immigrants who have migrated from Afghanistan to Turkey in the last forty-three years, as well as their sociocultural changes were investigated. The research has a qualitative design and interview technique was used in the research. Ten participants from different provinces were interviewed. The participants migrated to Turkey for reasons such as war, life anxiety and marriage. The reason why they chose Turkey is that they see themselves close to Turkey in terms of their Muslim identity and ethnicity. The participants were tried to obtain data on cultural change by asking questions about adaptation and satisfaction with Turkey, longing for the country, expectations for the future, standard of living, difficulties in the migration process, traditions and cultures, neighborhoods, social and spiritual support, polygamy and addiction; An attempt was made to obtain data on religious change by asking questions such as religious education, religious life and religious coping. In the study, it was found that migrants were satisfied with Turkey and did not think of returning to their country. However, even though they adapted to Turkey, it can be said that they created subcultures with their own ethnic groups and chose the integration strategy.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Cultural Change, Migration, Migration, Migrant, Afghan (Uzbek).

Kaynakça

• Ağılkaya Şahin, Zühal. “Din ve Psikoloji Arasındaki Uçurum Gerçekten Ne Kadar Derin? Psikoterapilerdeki Dini İzler”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/3 (2018), 1607-1632.
• Akhtar, Salman. Göç ve Kimlik Kargaşa ve Dönüşüm. çev. Sedef Ayhan. İstanbul: Deniz Matbaa, 2018.
• Andican, A. Ahat. Cedidizm’den Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi. İstanbul: Emre Yayınları, 2003.
• Arınç, Kenan - Zaman, Mehmet. “Tarihi İpekyolu’ndan Erzurum’a Yaya Mülteci Akını ve Ortaya Çıkan Sorunlar”. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu. 677-691. Ankara: 2018.
• Ayten, Ali - Sağır, Zeynep. “Dindarlık, Dinî Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2014), 5-18.
• Berry, John W. “Acculturation: Living successfully in two cultures” International Journal of Intercultural Relations 29 (2005), 697-712.
• Berry, John W. “Contexts of acculturation”. Cambridge Handbook of Acculturation Psychology. ed. John W. Berry - David L. Sam. 27-42. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
• Bodur, M.Yasir. İstanbul’daki Sahra Altı Afrikalı Göçmenlerin Sosyal ve Ekonomik Katılımları Üzerine Nitel Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Şehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2016.
• Coştu, Yakup. Göç ve Din Üzerine. thk. Yakup Coştu. London: Transnational Press London, 2020.
• Creswell, John W. Eğitim Araştırmaları Nicel ve Nitel Araştırmanın Planlanması, Yürütülmesi ve Değerlendirilmesi. çev. Akif vd. Avcı. İstanbul: Edam Yayınları, 2017.
• Çapcıoğlu, İhsan vd. “Nicel ve Nitel Yöntemler Arasındaki Farklar”. Bilimsel Araştırma Süreçleri. ed. Ö. Güngör. 223-236. Ankara: Grafik Yayınları, 2018.
• Doğan, Mebrure. “Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynler ile Sağlıklı Çocuk Sahibi Ebeveynlerin Dinî Başa Çıkma, Umut ve Sabır Düzeylerinin Karşılaştırılması”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 5/8 (2016), 3214-3245.
• Doğan, Mebrure. Sabır Psikolojisi. Çamlıca Yayınları, 2016.
• Doğan, Yasemin. Uluslararası Göç ve Entegrasyon Teorileri Bağlamında Afganistan Hazaralarının Türkiye’ye Göçü: Trabzon İli Örneği. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Draaısma, Douwe. Sıla Hasreti Fabrikası Bellek Yaşlılıkta Nasıl İşler. çev. Dürrin Tunç. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2016.
• Eraslan, Aylin. “Antakya’da Yaşayan Özbeklerde Sosyal Entegrasyon”. Hatay Tarihi Ve Kültürü Dr. Mehmet Tekin Armağanı Üzerine Araştırmalar I. ed. Sacit U. - Bülent A. 300-328. Hatay: Color Ofset Yayıncılık, 2016.
• Erdoğan, Türkan. “Kavramsal ve Kuramsal Açıdan Göç Olgusu”. Geçmişten Günümüze Göçler II. Cilt. ed. A. Aköz vd. 17-45. Konya: Konya Ticaret Odası Yayınları, 2019.
• Erman, Kubilay. Afganistan’da Sovyet Nüfuzu ve İşgali (Etkiler ve Sonuçları). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Göcen, Gülüşan. Kavram Atlası Din Psikolojisi I. ed. B. Akot. Ankara: Gazi Kitapevi Yayınları, 2020.
• Göcen, Gülüşan. Şükür ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Alan Araştırması. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Göç İdaresi Genel Başkanlığı. “Göç İdaresi Genel Başkanlığı”. T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı. 2024. Erişim 04 Ocak 2024. https://www.goc.gov.tr/duzensiz-goc-istatistikler
• Göçmez, Ensar. Afganistan’dan Gelen Göçmen Özbekler’in Sosyo-Kültürel ve Dini Hayatları Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma (Hatay ili Ovakent beldesi örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Güney, Salih. Sosyal Psikoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2009.
• Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. İstanbul: Boyut Yayınları, 2013.
• Kara, Yunus - Saroğlu, Hacer. “Derin Ekoloji Yaklaşımının Ahimsa Öğretisi’ndeki Yansımaları”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/2 (2021), 362-371.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2015.
• Kılıç, Enes. Afganistanlı Göçmenlerin Uyumunda Dinin Rolü (Aksaray Örneği). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Kirman, Mehmet Ali - Dölek, İlbey. “Sosyal Bir Olgu Olarak Göç”. İslam Coğrafyasında Terör. ed. A. Akdoğan vd. 109-129. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Lieven, Anatol. “An Afghan Tragedy: The Pashtuns, the Taliban and the State”. Global Politics and Strategy 63 (2021), 7-36.
• Naja, Wadih J. vd. “Prevalence of depression in Syrian refugees and the influence of religiosity”. Comprehensive Psychiatry 68 (2016), 78-85.
• Oral, Belgin - Çetinkaya, Fevziye. “Sosyolojik Bir Olgu Olarak Göç, Tanımı, Nedenleri ve Göç Kuramları”. Türkiye Klinikleri Article 3/1 (2017), 1-8.
• Öksüz, Deniz Naz. Afganistan’dan Batı Ülkelerine Göç Sürecinde Türkiye’nin Konumu: Trabzon’daki Afganlılar Üzerine Bir Araştırma. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Ökten, Şevket. “Zorunlu Göç Zor(un)lu Kabul: Ceylanpınar Afgan Göçmenleri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/28 (2012), 171-186.
• Özcan, Zeynep. “Göçün Travmatik Etkilerini Azaltmada Sosyal Desteğin Rolü Üzerine Deneysel Bir Araştırma”. Bilimname 37 (2019), 1001-1028.
• Özçürümez, Saime - İçduygu, Ahmet. Zorunlu Göç Deneyimi ve Toplumsal Bütünleşme Kavramlar, Modeller ve Uygulamalar ile Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2020.
• Özipek, B. Berat - Tanrıkulu, Faik. Geçmişten Günümüze Türkiye’de Göç ve Suriyeli Sığınmacılar. Ankara: Nobel Yayınları, 2021.
• Özmen, Nebile. Çokkültürlü Toplumda Sosyal Entegrasyon ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2012.
• Öztürk, Emrullah. Türk Asıllı Mültecilerinin 12 Eylül Dönemi’nde İskân ve İstihdamı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Rudmin, Floyd W. “Constructs, Measurements and Models of Acculturation and Acculturative Stress”. International Journal of Intercultural Relations 33 (2009), 106-123.
• Sağır, Zeynep. Mültecilerde Dini Başa Çıkma ve Ruh Sağlığı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Sağıroğlu, Ali Zafer. “Türkiye’nin Değişen Göç Karakteri”. Sosyoloji Divanı 6 (2015), 9-30.
• Sherif, Muzeffer. The Psychology Of Social Norms. New York: Harper & Brothers, 1936.
• Şahin, Meryem. Dini Bir Değer Olarak Tevekkül Yöneliminin Psikolojik Sebep ve Sonuçları Üzerine Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Şahin, Meryem - Hökelekli, Hayati. “Tevekkül Psikolojisi: Nedenleri, Süreci ve Sonuçları Hakkında Nitel Bir Araştırma”. International Journal of Social Inquiry 12/2 (2019), 801-836.
• Tanrıverdi, Abdullah. Kayseri’deki Suriyelilerde Kültürel Uyum ve Din. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Türk, Mehmet Mert. Türkiye’de Yabancı İşçilik: Tokat Afganları Örneği. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Ulu, Mustafa - Çelik, Harun. “Suriyeli Mültecilerin Kullandıkları Başa Çıkma Yöntemleri ile Dindarlıkları Arasındaki İlişki”. Bilimname, 40 (2019), 273 - 310.
• Ulu, Mustafa - Tanrıverdi, Abdullah. “Geçici Koruma Altına Alınan Suriyelilerde Göç, Kültürleşme/Kültürel Uyum ve Din İlişkisi: Kayseri Örneği”. Bilimname 43/3 (2020), 3214-3245.
• UNHCR. UNHCR BM Mülteci Örgütü (2024). https://www.unhcr.org/tr/unhcr-turkiye-istatistikleri.
• Yenginar, Miyase Melike. Mülteci Aileler ve Göç ile Değişen Aile Yapısı. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Yıldırım, Ali- Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• T.C. Resmi Gazete. “Afganistan’dan Pakistan’a Sığınan Türk Soylu Göçmenlerin Türkiye’ye Kabulü ve İskânına Dair Kanun 4-5” (19 Mart 1982).