Okullarda İyilik Hali ve PDR Çalışmaları

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 29 - 58, 30.06.2020

Fidan Korkut Owen

Öz

Psikolojik danışma alanının son yıllardaki tanımında iyilik halini artırmak da yer almaktadır. Sağlıklı olmanın ötesinde bir anlamı olan ve çok boyutlu yapı gösteren iyilik hali bir dizi sağlıklı yaşam davranışlarıyla ilgilidir. Alanyazın bu sağlıklı yaşam davranışlarının ve becerilerin ağırlıklı olarak çocukluk ve gençlik yıllarında kazanıldığını göstermektedir. Dolayısıyla okullara çocuk ve gençlere iyilik hallerini nasıl artırılacaklarını öğretmek işe yaramaktadır. Okullar, iyilik halini artırıcı türden önleyici ve geliştirici bir dizi becerinin öğretilebileceği bir ortam sağlamaktadır Bu makalenin amaçlarından birisi iyilik hali ile ilgili geliştirilen beş boyutlu iyilik hali yıldızı modelini (İHYM) tanıtmak, diğeri bu modelin boyutları çerçevesinde okullarda kişisel/sosyal, eğitsel ve kariyer gelişim alanlarını destekleyebilecek ne tür becerilerin kazandırılabileceğine ilişkin öneriler sunmaktır. Makalede İHYM’nin kullanımına ilişkin kullanılabilecek grafik örneği verilmiştir. Ayrıca okul psikolojik danışmanların yararlanabileceği biçimde İHYM’nin boyutları, gelişimsel alanları ve Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik Hizmetlerinin becerilerle ilgili hazırladığı listeyi de kapsayan bir tablo sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

iyilik hali, iyilik hali yıldızı modeli, çocuk ve gençler, okullar

Teşekkür

Geri bildiimleri için psikolojik danışmanlar Dr. Cennet Erdoğmuş Zorver, Dr. Dilşad Kutsal ve Fatma Tezcan'a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akar, F. (Mayıs, 2016). Ergenlerin internet ve sosyal medya kullanım özellikleri ile internet kullanım amaçlarının çeşitli değişkenlerce incelenmesi (Yozgat İli Örneği). Bozok Üniversitesi Uluslararası Bozok Sempozyumu, Bildiri Kitabı, 3. 147-165. https://bozoksempozyumu.bozok.edu.tr/dosya/cilt3/147-165.pdf
• Akbulut, Y. (2013). Çocuk ve ergenlerde bilgisayar ve internet kullanımının gelişimsel sonuçları Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 53-68
• Albee, G. W. (2000). Commentary on prevention and counseling psychology. The Counseling Psychologist, 28(6), 845–853. https://doi.org/10.1177/0011000000286006
• Allen, K.A., Ryan, T., Gray, D.L., Mclnerney, D.M. & Waters, L. (2014), Social media use and social connectedness in adolescents: The positives and the potential pitfalls, The Australian Educational and Developmental Psychologist, 31, 18-31.
• Allison K.R., Dwyer J.M., Goldenberg E., Fein A., Yoshida K.K., & Boutilier M. (2005). Male adolescents` reasons for participating in physical activity, barriers to participation, and suggestions for increasing participation. Adolescence, 40, 155-170
• Altun, M., ve Kutlu, Y. (2015). Ergenlerin yeme davranışları ile ilgili görüşleri: Niteliksel çalışma. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 23(3): 174-184
• Altunkürek, Ş.Z. & Bebiş, H. (2019). The effects of wellness coaching on the wellness and health behaviors of early adolescents, Public Health Nursing, 36(4), 488-497. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/phn.12608
• Arslan, H.N., Terzi, Ö., Dabak, Ş. ve Pekşen, Y. (2012). Samsun il merkezindeki lise öğrencilerinde sigara, alkol ve madde kullanımı, Erciyes Medical Journal, 34(2), 79-84 DOI: 10.5152/etd.2012.19
• American School Counselor Association. (2005). The ASCA national model: A framework for school counseling programs (2nd ed.). Alexandria, VA: Author.
• Arnuna, P., & Zotor, F.B. (2008). Epidemiological and nutrition transition in developing countries: Impact on human health and development. Proceedings of the Nutrition Society, 67:82-90.
• Aytekin, M. G. (2019). Lise akran arabuluculuğu programı: Geliştirme, uygulama ve arabuluculuk becerilerine etkisini inceleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Baltacı, G., Ersoy, G., Karaağaoğlu, N. , Derman, O., ve Kanbur, N. (2008). Ergenlerde sağlıklı beslenme ve hareketli yaşam https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/t41.pdf
• Bedir, S. ve Kocabaş, F. (2015). Rejeneratif biyoloji. http://www.acikbilim.com/2015/07/dosyalar/rejeneratif-biyoloji.html
• Bereket, A. ve Atay Z. (2012). Current status of childhood obesity and its associated morbidities in Turkey. Journal of Clinical Research in Pediatric Endocrinology, 4, 1-7.
• Biddle, S.J.H. & Mutrie, N. (2008) Psychology of physical activity determinants, wellbeing and ınterventions. 2nd Edition, Routledge, London.
• Bilge, F., Arslan, A. ve Doğan, Ş. (2000). Ankara ili sığınma evine başvuran kadınların problem çözme becerilerini değerlendirmeleri, akılcı olmayan düşünceleri, kızgınlık, umut ve özsaygı düzeylerine ilişkin karşılaştırmalı bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 11 (13), 19–32.
• Bonebright, C. A., Clay, D. L., & Ankenmann, R. D. (2000). The relationship of workaholism with work–life conflict, life satisfaction, and purpose in life. Journal of Counseling Psychology, 47(4), 469–477.https://doi.org/10.1037/0022-0167.47.4.469
• Brassai, L., Piko, B. F., & Steger, M. F. (2011). Meaning in life: Is it a protective factor for adolescents’ psychological health? International Journal of Behavioral Medicine, 18, 44–51.
• Bridgeland, J. M., DiIulio, J. J. & Morison, K. B. (2006, March). The silent epidemic: Perspectives of high school dropouts. Washington, DC: Civic Enterprises.
• Bryant, J.A., Sanders-Jackson, A., and Smallwood, A. (2006). IMing, text messaging, and adolescent social networks. Journal of Computer-Mediated Communication, 11, 10. http://jcmc.indiana.edu/vol11/issue2/Bryant.html
• Bugay, A. ve Korkut Owen, F. (2016). İletişim becerilerinin yordayıcıları: Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı, benlik saygısı, dışa dönüklük ve cinsiyet. MÜEFD, 12 (2), 542-554.
• Byun, S., Ruffini, C., Mills, J. E., Douglas, A.C., Niang, M., Stepchenkova, S., Lee, S.K. Loutfi, J., Lee, J.K., Atallah, M. & Blanton, M. (2009). Internet addiction: Metasynthesis of 1996-2006 quantitative research. Cyberpsychology Behavior. 12(2):203-7. doi: 10.1089/cpb.2008.0102.
• Carson, S. H., & Langer, E. J. (2006). Mindfulness and self-acceptance. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 24(1), 29–43.
• Centers for Disease Control and Prevention (2010). Compressed mortality file (underlying cause-of-death). Wide-Ranging Online Data for Epidemiologic Research (WONDER) database. http://wonder.cdc.gov/mortSQL.html
• Centers for Disease Control and Prevention (2013). Incidence, prevalence, and cost of sexually transmitted infections in the United States. https://npin.cdc.gov/publication/incidence-prevalence-and-cost-sexually-transmitted-infections-united-states
• Cohen, R.Y., Brownell, K.D., & Felix, M.R. (1990) Age and sex differences in health habits and beliefs of school children. Health Psychology, 9:208-224.
• Çok, F., Karaman, N.G., Ercan, H. veBüyüköztürk, Ş. (2009). Ergenlikte riskli davranışların yaygınlığının belirlenmesi ve azaltılması: Okul temelli bir proje. TUBİTAK: Ankara.
• Cotton, S.P., Levine, E.G., Fitzpatrick,C.M. Dold, K.H. & Targ, E.F. (1999). Exploring the relationships among spiritual well-being, quality of life, and psychological adjustment in women with breast cancer Psycho-Oncology, 8(6):429-438.
• Craigie, A. M., Lake, A.A., Kelly, S.A., Adamson, A.J.&Mathers, J.C. (2011).Tracking of obesity-related behaviours from childhood to adulthood: A systematic review, Maturitas, 70, 266-284
• Çuhadaroğlu F, ve Sonuvar, B. (1992). Adolesanlarda depresyon. NöroPsikiyatri Arşivi. 29: 145–150.
• Danaei, G., Ding, E.L., Mozaffarian, D., Taylor, B., Rehm, J., Murray, C.J. et al. (2009) The preventable causes of death in the United States: comparative risk assessment of dietary, lifestyle, and metabolic risk factors. PLoS Med, 28;6:e1000058.
• Demirbaş, N., & Keklik, İ. (Ekim, 2011). Üniversite öğrencilerinin yaşamda anlam düzeyleri ve yılmazlık düzeyleri arasındaki ilişki. XI. Ulusal Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Kongresi.2-5 Ekim 2011, İzmir.
• Demirbaş-Çelik, N. ve Korkut-Owen, F. (2017). Sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının iyilik halini yordayıcılığı. Journal of Strategic Research in Social, 3(3), 69-88. http://dergipark.gov.tr/josress/issue/31537/345579
• Diener, E., Ng, W., Harter, J., & Arora, R. (2010). Wealth and happiness across the world: Material prosperity predicts life evaluation, while psychosocial prosperity predicts positive feeling. Journal of Personality and Social Psychology, 97, 143–156.
• Eraslan Çapan, B. ve Korkut Owen, F. (2017). Çocukların kendilik değerini geliştirmede kendilik değeri geliştirme programı ve sosyal ve duygusal eğitim programının etkililiği, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 756-769. http://dergipark.gov.tr/esosder/issue/28698/305405
• Erkan, S ve Kaya, A. (editörler) (2015). Deneysel olarak sınanmış grupla psikolojik danışma ve rehberlik programları-4, Ankara: PegemA Yayıncılık
• Eryılmaz, A.(2010).Yeniden gözden geçirme: Pozitif psikoterapi ve gelişimsel rehberlik bağlamında ergenler için Amaçları Genişletme Programı, Aile ve Toplum,11(5), 53-66
• Eskin, M., Ertekin, K. Harlak, H. Ve Dereboy, Ç. (2008). Lise öğrencisi ergenlerde depresyonun yaygınlığı ve ilişkili olduğu etmenler, Türk Psikiyatri Dergisi 19(4):382-389.
• Eskin, M . (2000). Ergen ruh sağlığı sorunları ve intihar davranışıyla ilişkileri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3: 228–234.
• European Commission (2016). Health at a glance: Europe 2016 State of health in the EU cycle https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/state/docs/health_glance_2016_rep_en.pdf
• EUROSTAT (2012). Upper secondary or tertiary educational attainment and early leavers from education and training, 2007 and 2012 (1) (%) YB14 I.png http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/File:Upper_secondary_or_tertiary_educational_attainment_and_early_leavers_from_education_and_training,_2007_and_2012_(1)_(%25)_YB14_I.png
• Feldman, D. B., & Snyder, C. R. (2005). Hope and the meaningful life: Theoretical and empirical associations between goal-directed thinking and life meaning. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(3), 401–421.https://doi.org/10.1521/jscp.24.3.401.65616
• Fitzgerald A., Fitzgerald N. & Aherne, C. (2012). Do peers matter? A review of peer and/or friends’ influence on physical activity among American adolescents. Journal of Adolescence, 35(4), 941–958.
• Flannery, R.B. (2000). Preventing youth violence:A CISM pre-incident approach, Journal of Emergency Mental Health, 2(3), 167-170.
• Gaier, S. (2019). Wellness for one, healthy community for all: Improving a multidimensional university wellness program. Master's Projects and Capstones. 952. https://repository.usfca.edu/capstone/952
• Gallagher, M. W. & Lopez, S.J. (2007).Curiosity and well-being, The Journal of Positive Psychology,2(4),236-248,DOI:10.1080/17439760701552345
• Galotti, K.M.,. Kozberg, S.F. & Gustafson, M. (2009). Goal setting and decision making by at risk youth, The Prevention Researcher, 16(2), 17-20.
• Gençtanırım-Kurt, D. & Ergene, T. (2107). Prediction of risk behaviours among Turkish adolescents, Eğitim ve Bilim, 42 (189), 137-152
• Gök, Ü. (2018). Kariyer karar verme programının 8.sınıf öğrencilerinin kariyer karar verme güçlükleri ve mesleki olgunluk düzeylerine etkisi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziantep.
• Gökşen. F.. Cemalcılar. Z. ve Gürlesel. C. F. (2006). Türkiye’de ilköğretim okullarında okulu terk ve izlenmesine yönelik politikalar. http://www.kizlaricinegitim.net/upload/yoneticiozeti.pdf.
• Greenberg, M. T., Weissberg, R. P., O'Brien, M. U., Zins, J. E., Fredericks, L., Resnik, H., & Elias, M. J. (2003). Enhancing school-based prevention and youth development through coordinated social, emotional, and academic learning. American Psychologist, 58(6-7), 466–474. https://doi.org/10.1037/0003-066X.58.6-7.466
• Guindon, M.H. (2002). Toward accountability in the use of the self-esteem construct. Journal of Counseling & Development, 80,204-214.
• Güler, G. ve Bedel, A (2018). Benlik Saygısı Geliştirme Programı’nın benlik saygısı ve genel öz-yeterlik üzerine etkisi Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(56), http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20185639026.
• Gülgez, Ö. ve Gündüz, B (2015). Diyalektik Davranış Terapisi Temelli Duygu Düzenleme Programının üniversite öğrencilerinin duygu düzenleme güçlüklerini azaltmadaki etkisi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 44(2) 191-208.
• Gümüşbaş, B.(2008). Stresle Başa Çıkma Yolları Eğitim Programının ilköğretim 2. Kademe öğrencilerinin stresle başa çıkma yöntemleri ve yaşam doyumu üzerindeki etkisinin incelenmesi Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Gysbers, N.C. & Henderson, P. (2000). Developing and managing your school guidance program. Alexandria, VA: American Counseling Association.
• Hallal, P.C., Victora, C.G., Azevedo, M.R., & Wells, J.C.K. (2006). Adolescent physical activity and health: a systematic review. Sports Medicine, 36:1019-1030.
• Ho, Man Yee, Fanny M. Cheung, and Shu Fai Cheung. 2010. The role of meaning in life and optimism in promoting well-being. Personality and Individual Differences 48: 658–63.
• Ivey, A., Ivey, M., Myers, J., & Sweeney, T. (2005). Developmental counseling and therapy: Promoting wellness over the lifespan. Boston: Lashaska Houghton Mifflin.
• Kaplan, D. M., Tarvydas, V. M., & Gladding, S. T. (2014). 20/20: A vision for the future of counseling: The new consensus definition of counseling. Journal of Counseling & Development, 92, 366–372. doi:10.1002/j.1556-6676.2014.00164.x
• Karagöz, Y. (2011). Yasemin, Olumlu Düşünme Eğitim Programının ergenlerin geleceğe yönelik iyimserlik, depresyon ve bilişsel çarpıtma düzeylerine etkisinin incelenmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kashdan, T. B., & Silvia, P. J. (2009). Curiosity and interest: The benefits of thriving on novelty and challenge. In S. J. Lopez & C. R. Snyder (Eds.), Oxford library of psychology. Oxford handbook of positive psychology (p. 367–374). Oxford University Press.
• Keleş, B., McCrae, N. & Grealish, A. (2020) A systematic review: the influence of social media on depression, anxiety and psychological distress in adolescents, International Journal of Adolescence and Youth, 25:1, 79-93, DOI: 10.1080/02673843.2019.1590851
• King, L. A., Richards, J. H., & Stemmerich, E. (1998). Daily goals, life goals, and worst fears: Means, ends, and subjective well-being. Journal of Personality, 65, 713–44.
• Korkut, R. (2020). Post-truth dönemde siyasal içerikli bilgi arayışı, içerik teyidi ve sinizm. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Korkut-Owen, F. (2015). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma. Güncellenmiş 4. Baskı Ankara: Anı Yayıncılık
• Korkut-Owen, F. ve Owen. D.W. (2012). İyilik Hali Yıldızı Modeli, uygulanması ve değerlendirilmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 24-33.
• Korkut-Owen, F., Doğan, T., Demirbaş-Çelik, N. ve Owen, D.W. (2016). İyilik Hali Yıldızı Ölçeği’nin geliştirilmesi, International Journal of Human Science, 13(3), 5013-5031. doi:10.14687/jhs.v13i3.4130 s
• Korkut-Owen, F., Owen, D.W. ve Karaırmak Ö. (2017). Psikolojik danışmanlar için el kitabı: Kendini keşif için araçlar(2. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Koruklu, N , Öner, H ,& Oktaylar, H . (2006). Sınav Kaygısı ile Başa Çıkma Programının sınav kaygısına etkisine yönelik deneysel bir çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi , 19 , .https://dergipark.org.tr/en/pub/deubefd/issue/25441/268447
• Kraut, R., Kiesler, S., Boneva, B., Cummings, J., Helgeson. V., & Crawford, A. (2002) Internet paradox revisited. Journal of Social Issues, 58(1), 49-74.
• Kuzu, A., Odabaşı, F., Erişti, S. D., Kabakçı, I., Kurt, A. A., Akbulut, Y., Dursun, Ö. Ö., Kıyıcı, M., ve Şendağ, S. (2008). İnternet kullanımı ve aile. Ankara: T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Bilim Serisi: 133.
• Larson, R. W. (2000). Toward a psychology of positive youth development American Psychologist, 55(1), 170-183 DOI: 10.1037//0003-066X,55.1.170
• Lenhart, A. (2015). Teens, technology and friendships. Pew Reserach Center. https://www.pewresearch.org/internet/2015/08/06/teens-technology-and-friendships/
• McNaughton, M. E., Patterson, T. L., Smith, T. L., & Grant, I. (1995). The relationship among stress, depression, locus of control, irrational beliefs, social support, and health in Alzheimer's disease caregivers. Journal of Nervous and Mental Disease, 183(2), 78–85. https://doi.org/10.1097/00005053-199502000-00003
• Menteş, A. (2016). Anti-Sosyal eğilimlerin yordayıcısı olarak sosyal destek ve sosyo demografik değişkenler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacetetepe Üniversitesi, Ankara
• Meydanlıoğlu, A. (2015). Çocuklarda fiziksel aktivitenin biyopsikososyal yararları Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(2):125-135 doi: 10.5455/cap.20140714124129
• Miller, G.D. ve Foster, L.T. (2010). Critical synthesis of wellness literature. http://silvrnetwork.net/sites/silvrnetwork.org/files/library/Critical_Synthesis%2520of%2 520Wellness%2520Update.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri (2019). Hedef listesi https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_09/10160422_HEDEF_LYSTESY_YENY.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (2013). Ortaöğretimde sınıf tekrarı, okul terk sebepleri ve örgün eğitim dışında kalan çocuklar politika önerileri raporu http://www.meb.gov.tr/earged/unicef/S%C4%B1n%C4%B1f%20Tekrar%C4%B1,%20Okul%20Terki%20Politika%20Raporu.pdf
• Mills, R.C., Dunham, R.G. & Alpert, G.P.(1988). Working with high-risk youth in prevention and early ıntervention programs: Toward a comprehensive wellness model, Adolescence, 23(91), 643-660.
• Myers, J.E, Sweeney, T.J. & Witmer, J.M. (2000). The wheel of wellness counseling for wellness: A holistic model for treatment planning, Journal of Counseling and Development, 78(3); 251-266.
• Myers, J. E., & Sweeney, T. J. (2004). The Indivisible Self: An Evidence-Based Model of Wellness. Journal of Individual Psychology, 60(3), 234-245
• Myers, J.E. (2001). Well Workbook. Mind Garden Publisher, LA.
• National Eating Disorders Association (2014). Food issues, emotional eating ve eating disorder. Where to draw the line? http://www.nationaleatingdisorders.org/national-eating-disorders-association-launches-27th-annual-national-eating-disorders-awareness-week
• Needham, B., & Crosnoe, R. (2005). Overweight status and depressive symptoms during adolescence. Journal of Adolescent Health, 36, 48–55.
• O’Dea JA. (2003). Why do kids eat healthful food? Perceived benefits of and barriers to healthful eating and physical activity among children and adolescents. Journal of American Diet Association, 103:497–501.
• Omizo, M.M. and Omizo, S.A. (1992). Promoting wellness among elementary school children. Journal of Counseling and Development, 71(2), 194-199.
• Öner, S. ve Yapıcı, G. (2010). Adölesan gebeliklere bakış. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 8(1): 30-9.
• Ong, E.Y.L, Ang, R.P., Ho, J.C.M., Lim, J.C.Y., Goh, D.H., Lee, C.S., & Chua, A.Y.K. (2011). Narcissism, extraversion and adolescents’ self-presentation on Facebook. Personality and Individual Differences, 50, 180–185.
• Özalp, S., Tanır, H.M., Ilgın, H., Karataş, A. ve Ilgın, B. (2012). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp ve Mühendislik Fakültesi öğrencilerinin cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve aile planlaması konusundaki bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Düzce Tıp Dergisi ;14:18-21.
• Özcebe, H., Üner, S. ve Çetik, H. (Mart, 2006). Adolesanlarda şiddet davranışları. I. Şiddet ve Okul: Okul Ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Sempozyumu. İstanbul. 28-31 Mart 2006, MEB, ÜNİCEF, Erişim Tarihi: 20.04.2006 http://iogm.meb.gov.tr/ siddetveokul/
• Öztop B., D., Öztürk A., Ünalan D., Mazıcıoğlu M., Balcı E., ve Gün İ. (2011). Lise öğrencilerinde depresyon ve davranış sorunlarının yaygınlığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 12:204- 211.
• Öztürk, N. Ve Kutlu, M. (2017). Arkadaşlık Becerisi Psiko-eğitiminin 9-12 yaş arası öğrencilerin arkadaşlık niteliğine etkisi, Eğitim ve Bilim, 42 (191), 397-413 397.
• Pamuk, M. (2012). Problem çözme becerisini geliştirmeye yönelik bir grup rehberlik programı Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1),: 128-136i
• Pattako A. (2017).True optimism and the path to meaning: A prescription for getting through hard times. Psychology Today, Posted Aug 04, 2017. https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-meaningful-life/201708/true-optimism-and-the-path-meaning.
• Peker, A., Kartol,A. ve Demir, M. (2015). Ergenlerde akılcı olmayan inançlar ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi, EKEV Akademi Dergisi, 19(63), 1-13.
• Penedo, F. J., & Dahn, J. R. (2005). Exercise and well-being: a review of mental and physical health benefits associated with physical activity. Current Opinion in Psychiatry, 18(2), 189-193.
• Perloff, R. M. (2014). Social media effects on young women's body image concerns: Theoretical perspectives and an agenda for research. Sex Roles: A Journal of Research, 71(11-12), 363–377. https://doi.org/10.1007/s11199-014-0384-6
• Pişkin, M., ve Ayas T. (Eylül,2005). Lise öğrencileri arasında yapılan akran zorbalığın olgusunun okul türü bakımından karşılaştırılması, Bildiri, VIII. Ulusal PDR Kongresi, Marmara Üniversitesi, 21-23 Eylül 2005, İstanbul
• Ranjbar, M., Bayani, A.A.,& Bayani A.(2013). Social problem solving ability predicts mental health among undergraduate students. International Journal of Preventive Medicine, 4(11),1337–1341.
• Renger, R.F., Midyett, S.J., Soto-Mas, F.G., Erin, T.D., McDermontt, H.M. , Papenfuss , R.L. ... Hewitt, M.J. (2000). Optimal living profile: An inventory to assess health and wellness. American Journal of Health Behaviour. 24(6):403-412. doi:10.5993/AJHB.24.6.1.
• Roester, R.W. and Eccles, J.S. (2000). Schooling and mental health. In Samaroff, AJ, Lewis, M. (Ed). Handbook of Developmental Psychopathology 2nd Ed, 135-156.
• Roscoe, L. J. (2009). Wellness: A review of theory and measurement for counselor. Journal of Counseling and Development. 87, 216-226.
• Ruiz, J.R., Ortega, F.B., Martínez-Gómez, D., Labayen,. I., Moreno, L.A., De Bourdeaudhuij, I. et al. (2011). Objectively measured physical activity and sedentary time in European adolescents: the HELENA study. American Journal of Epidemiology, 174(2):173–84.
• Sağkal, A.S. ve Türnüklü, A. (2017). Barış Eğitimi Programının lise öğrencilerinin öznel iyi oluş ve umut düzeyleri üzerindeki etkileri,Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(47), - 69-85.
• Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (2019) Sağlıklı hayat: Ergen sağlığı https://www.sagligim.gov.tr/saglikli-beslenme/444-saglikli-hayat2/ergen-sagligi.html
• Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (2010). Küresel yetişkin tütün araştırması Türkiye raporu 2010. Anıl Matbacılık, Yayın No:803, 37-75.
• Sampasa-Kanyinga, H. and Lewis, R.F. (2015). frequent use of social networking sites ıs associated with poor psychological functioning among children and adolescents Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking. 18(7). 380-385. http://doi.org/10.1089/cyber.2015.0055
• Sayıl, I., ve Devrimci-Özgüven, H. (2002). Suicide and suicide attempts in Ankara in 1998: Results of the WHO/EURO Multicentre Study of Suicidal Behaviour. Crisis, 23(1), 11-16.
• Schneider, B. (2000). Friends and enemies: Peer relations in childhood. London: Arnold.
• Semiz, M. Kavak, Ö., Yağız, A. Yontar, G. ve Kuğu, N. (2013). Sivas il merkezinde yeme bozukluklarının yaygınlığı ve eşlik eden psikiyatrik tanılar Türk Psikiyatri Dergisi; 24(3):149-57
• Sertelin-Mercan,Ç. ve Yavuzer, H. (2017) Bilişsel-Davranışçı Yaklaşımla Bütünleştirilmiş Sosyal Beceri Eğitiminin ergenlerin sosyal kaygı düzeyine etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi , 16 (63) , 1187-1202 . DOI: 10.17755/esosder.291364
• Siyez, D.M. ve Tan-Tuna, D. (2014). Lise öğrencilerinin öfke kontrolü ve iletişim becerilerinde Çözüm Odaklı Psiko-Eğitim Programının etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5 (41), 11-22
• Skinner, E. A., Edge, K., Altman, J., & Sherwood, H. (2003). Searching for the structure of coping: A review and critique of category systems for classifying ways of coping. Psychological Bulletin, 129(2), 216–269. https://doi.org/10.1037/0033-2909.129.2.216
• Statistics Canada (2009). Suicide rates: An overview https://www150.statcan.gc.ca/n1/pub/82-624-x/2012001/article/11696-eng.htm
• Steger, M. F. (2009). Meaning in life. In S. J. Lopez & C. R. Snyder (Eds.), Oxford library of psychology. Oxford handbook of positive psychology (p. 679–687). Oxford University Press.
• Stoewen , D. L. ( 2017 Dimensions of wellness: Change your habits, change your life. Canadian Veterinary Journal, 58(8): 861–862.
• Strecher, V.J., Seijts, G.H., Kok, G.J. Latham, G.P., Galskow,R., Devellis, B. Er al. (1995). Goal setting as a strategy for health behavior change Health education quarterly, 22(2), 190-200.
• Subrahmanyam, K. & Greenfield, P. (2008). Online communication and adolescent relationships, The Future of Children,18(1), 119-146
• Resmî Gazete (1949). İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, 27 Mayıs 1949 tarihli, 7217 sayılı. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7217.pdf
• Tarokh, L., Saletin, J. M., & Carskadon, M. A. (2016). Sleep in adolescence: Physiology, cognition and mental health. Neuroscience and biobehavioral reviews,70, 182–188. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2016.08.008
• Tatar, M. & Myers, J. (2010). Wellness of children in Israel and the United States: A preliminary examination of culture and well-being. Counseling Psychology Quarterly, 23(1), 17-33.
• Tezcan, F. (Kasım, 2013). Super’in yaşam boyu yaşam alanı yaklaşımına dayalı örnek bir mesleki grup rehberliği çalışması, I.Uluslararası İş ve Meslek Danışmanlığı Kongresi, 28-29 Kasım 2013, https://media.iskur.gov.tr/15604/1-imd-bildiri-kitabi-12-06-2014.pdf
• Substance Abuse and Mental Health Services Administration. (2016). The eight dimensions of wellness. http://www.samhsa.gov/wellness-initiative/eight-dimensions-wellness
• Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (2014). Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi http://www.kom.pol.tr/tubim/SiteAssets/Sayfalar/Bro%C5%9F%C3%BCr-ve-Afi%C5%9Fler/tubim_brosur.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2017) Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması, 2016, Sayı: 21779, http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21779
• Tümer, A. (2013). HIV/AIDS nedir?http://www.hatam.hacet tepe.edu.tr/AIDS_web2012.pdf
• Türkel, Z. (2018). Ergenlerde sosyal medya kullanimi, yalnızlık ve yaşam doyumu arasındaki yordayıcı ilişkiler Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.,
• United Nations (2006). World raport on violence against children. Published by United Nations, Secretary-Generall’s Study on Violence Against Children. http://www.unviolencestudy.org/
• Uz Baş, A. (2010). Sınıf-temelli bir sosyal beceri eğitimi programının ilköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinin güvengenlik ve saldırganlık düzeyleri üzerindeki etkisi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 7:2.: http://www.insanbilimleri.com
• Vardar, E. ve Erzengin, M. (2011). Ergenlerde yeme bozukluklarının yaygınlığı ve psikiyatrik eş tanıları iki aşamalı toplum merkezli bir çalışma Türk Psikiyatri Dergisi 22, 205-212.
• Walen, H. R., & Lachman, M. E. (2000). Social support and strain from partner, family, and friends: Costs and benefits for men and women in adulthood. Journal of Social and Personal Relationships, 17(1), 5–30. https://doi.org/10.1177/0265407500171001
• Walker, S, & Hill-Polerecky, D. (1996). Psychometric evaluation of the Health-Promoting Lifestyle Profile II. Unpublished manuscript. Omaha, University of Nebraska Medical Center.
• Walker, S.N., Sechrist, K.R.,& Pender, N.J. (1987). The Health-Promoting Lifestyle Profile: development and psychometric characteristics. Nursing Research, 36:76-81.
• Wilson, K. and Fornasier, S., and White, K. M. (2010). Psychological predictors of young adults': use of social networking sites. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 13(2). 173-177. QUT Digital Repository: http://eprints.qut.edu.au/
• World Health Organization, (2008). World health statistics, 2008, http://www.who.int/whosis/whostat/2008/en/
• World Health Organization (2012). Early marriages, adolescent and young pregnancies. Report by the Secretariat. A 65/13. Geneva, Switzerland: WHO
• World Health Organization (n.d.). What is the WHO definition of health? https://www.who.int/about/who-we-are/frequently-asked-questions
• World Health Organization (2020). Global strategy on diet, physical activity and Health: Physical activity and young people: http://www.who.int/dietphysicalactivity/factsheet_young_people/en/index.html
• Yıldırım,İ. (2000). Akademik başarının yordayıcısı olarak yalnızlık, sınav kaygısı ve sosyal destek, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,:18, 167-176.
• Yüksel-Şahin, F. ve Öztoprak, Ö. (2019. Ergenlerin sosyal medya bağımlılığı düzeylerinin benlik saygısına göre incelenmesi IBAD, (Özel Sayı): 363-377 DOI: 10.21733/ibad.613902