Ulusal Düzeydeki Problemli İnternet Kullanımını Önleme Programlarının İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 34, 29.06.2021

Erdal Hamarta Ömer Faruk Akbulut Önder Baltacı

Öz

Bu araştırmanın amacı, ulusal düzeyde problemli internet kullanımını önlemeye yönelik geliştirilen programları ve bu programların etkililiğini inceleyen araştırmaları sistematik bir şekilde incelemektir. Araştırmanın çalışma grubu belirlenirken yapılandırılmış bir alanyazın taraması gerçekleştirilmiştir. Alanyazın taraması Ekim 2020 – Kasım 2020 tarihleri arasında YÖKTEZ ve ULAKBİM veri tabanlarında yayımlanan araştırma makalelerini ve lisansüstü tezlerini içerecek şekilde Türkçe olarak yapılmıştır. Problemli internet kullanımını önlemeye yönelik uygulanan programlar üzerine yapılan araştırmaları belirleyebilmek için alanyazın taramasında “problemli internet kullanımı”, “internet bağımlılığı”, “önleme” ve “psiko-eğitim” terimleri kullanılmıştır. Yapılan alanyazın taraması sonucunda erişilen araştırmalar dâhil edilme kriterleri göz önünde bulundurarak araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Bu kapsamda araştırmanın çalışma grubunu, 2010-2020 yılları arasında problemli internet kullanımını önlemeye yönelik uygulanan programlarla ilgili 5 araştırma makalesi ve 8 lisansüstü tezi olmak üzere toplamda 13 çalışma oluşturmaktadır. Araştırma kapsamındaki makale ve tezlerin incelenmesi sürecinde araştırmacılar tarafından hazırlanan “Araştırma Değerlendirme Formu” kullanılmıştır. Araştırma kapsamında incelenen programlar deneysel model türü, çalışma grubu, yazarların alanları, kuramsal yönelimler, oturum içerikleri ve programların etkililiği açısından incelenmiştir. Araştırma kapsamında incelenen programların genel olarak etkili olduğu görülmüştür. Ayrıca bu programların farklı kuramsal yaklaşımlar ve içeriklerden oluştuğu görülmüştür. Araştırmanın sonuçları, alanyazın ışığında tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Problemli internet kullanımı, internet bağımlılığı, önleme, psiko-eğitim

Kaynakça

• Akboğa, Ö. F., & Gürgan, U. (2019). Gençlerde internet bağımlılığı ile sosyal kaygı bozukluğu arasındaki ilişkinin yaşam doyumu ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(6), 443–464.
• Arar, M. (2018). İnternet bağımlılığı ile başa çıkma psiko-eğitim programının lise 10.sınıflarında internet kullanımına etkisi. Lefke Avrupa Üniversitesi.
• Asıcı, E. (2019). İnternet bağımlılığı. In A. Eryılmaz & M. E. Deniz (Eds.), Tüm yönleriyle bağımlılık. Pegem.
• Aslan, E., & Yazıcı, A. (2016). Üniversite öğrencilerinde internet bağımlılığı ve ilişkili sosyodemografik faktörler. Klinik Psikiyatri Dergisi, 19(3), 109–117.
• Ataşalar, J. (2017). he effectiveness of a program designed to prevent problematic internet use among sixth graders. Bilkent Üniversitesi.
• Avşaroğlu, S., & Akbulut, Ö. F. (2020). Sağlıklı aile yapısı açısından bir risk faktörü: İnternet bağımlılığı. International Social Sciences Studies Journal, 6(65), 2879–2902.
• Bağatarhan, T. (2020). Lise öğrencilerinde internet bağımlılığını önlemeye yönelik bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı psiko-eğitim programının geliştirilmesi ve etkililiğinin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Balcı, Ş., & Gülnar, B. (2009). Üniversite öğrencileri arasında internet bağımlılığı ve internet bağımlılarının profili. Selçuk İletişim, 6(1), 5–22.
• Baranowski, T., Baranowski, J., Thompson, D., Buday, R., Jago, R., Griffith, M. J., & Watson, K. B. (2011). Video game play, child diet, and physical activity behavior change: A randomized clinical trial. American Journal of Preventive Medicine, 40(1), 33–38.
• Berber Çelik, Ç. (2016). İnternet bağımlılığı eğilimini azaltmada eğitsel bir müdahale. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3, 365–386.
• Biçer, U. (2014). Sosyal beceri eğitiminin ortaokul öğrencilerindeki internet bağımlılığı düzeyine etkisi. Çukurova Üniversitesi.
• Budak, E., Taymur, İ., Askin, R., Gungor, B. B., Demirci, H., Akgül, A. İ., & Anil Sahin, Z. (2015). Relationship between internet addiction, psychopathology and self-esteem among university students. The European Research Journal, 1(3), 128–135.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Deneysel desenler. Ankara: Pegem.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.
• Can, S., & Zeren, Ş. G. (2019). The role of internet addiction and basic psychological needs in explaining the academic procrastination behavior of adolescents. Cukurova University Faculty of Education Journal, 48(2), 1012–1040.
• Canan, F., Ataoglu, A., Nichols, L. A., Yildirim, T., & Ozturk, O. (2010). Evaluation of psychometric properties of the internet addiction scale in a sample of Turkish high school students. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 13(3), 317–320.
• Canoğulları Ayazseven, Ö. (2019). Ergenlerde problemli internet kullanımını önlemeye yönelik bilişsel-davranışçı temelli psiko-eğitim çalışmasının etkisi. Çukurova Üniversitesi.
• Caplan, S. E. (2010). Theory and measurement of generalized problematic Internet use: A two-step approach. Computers in Human Behavior, 26(5), 1089–1097.
• Caplan, S., Williams, D., & Yee, N. (2009). Problematic Internet use and psychosocial well-being among MMO players. Computers in Human Behavior, 25(6), 1312–1319.
• Ceyhan, E., Ceyhan, A. A., & Gürcan, A. (2007). Problemli internet kullanımı ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (KUYEB) Dergisi, 7, 387–416.
• Chao, C. M., Kao, K. Y., & Yu, T. K. (2020). Reactions to Problematic Internet Use Among Adolescents: Inappropriate Physical and Mental Health Perspectives. Frontiers in Psychology, 11, 1–12.
• Chi, X., Hong, X., & Chen, X. (2020). Profiles and sociodemographic correlates of internet addiction in early adolescents in Southern China. Addictive Behaviors, 106, 1–7.
• Çırak, Z. D., Yetiş, G., & Gürbüz, P. (2018). Üniversite öğrencilerinin internet kullanımlarının aile ilişkileri ve sorumlulukları yerine getirmelerindeki etkisi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 6(2), 1–8.
• Davis, R. A. (2001). A cognitive-behavioral model of pathological Internet use. Computers in Human Behavior, 17, 187–195.
• Derin, S., & Bilge, F. (2016). Ergenlerde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş düzeyi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(46), 35–51.
• Dicle, A. N. (2018). İnternet bağımlılığını önleme psiko-eğitim programının üniversite öğrencilerine etkisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(85), 271–284.
• Dieris-Hirche, J., Bottel, L., Bielefeld, M., Steinbüchel, T., Kehyayan, A., Dieris, B., & te Wildt, B. (2017). Media use and Internet addiction in adult depression: A case-control study. Computers in Human Behavior, 68, 96–103. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.11.016
• Doğan, A. (2013). İnternet bağımlılığı yaygınlığı. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Doğan, T., & Çötok, N. A. (2011). Oxford mutluluk ölçeği kısa formunun Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 165–170.
• Erol, B. (2019). Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı psikp-eğitim programının ergenlerin problemli internet kullanım düzeylerine etkisi. Gazi Üniversitesi.
• Erses, T., & Müezzin, E. (2018). İnsani değerler psiko-eğitim programının ergenlerde internet kullanımına etkisi. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(7), 313–326.
• Hebebci, M. T., & Shelley, M. (2018). Analysis of the relationship between university students’ problematic internet use and loneliness. International Journal of Assessment Tools in Education, 5(2), 223–234.
• Jun, S., & Choi, E. (2015). Academic stress and Internet addiction from general strain theory framework. Computers in Human Behavior, 49, 282–287. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.03.001
• Kandell, J. J. (1998). Internet addiction on campus: The vulnerability of college students. Cyberpsychology and Behavior, 1(1), 11–17.
• KhatibZanjani, N., & Agah Heris, M. (2020). The prevalence of internet addiction among the students of Payam Noor University, Semnan Province. Interdisciplinary Journal of Virtual Learning in Medical Sciences, 5(2), 1–7.
• Khodami, M. A., & Sheibani, L. (2019). An investigation on Negative Activity, Alexithymia, Emotion Regulation, and Internet addiction in a sample of high school students: A randomized controlled trial. Annales Médico-Psychologiques, Revue Psychiatrique, 1–8.
• Koyuncu, T., Unsal, A., & Arslantas, D. (2014). Assessment of internet addiction and loneliness in secondary and high school students. Journal of the Pakistan Medical Association, 64(9), 998–1002.
• Kuzgun, Y. (2011). Psikolojik danışma ve rehberlik. Nobel.
• LaRose, R., Lin, C. A., & Eastin, M. S. (2003). Unregulated Internet usage: Addiction, habit, or deficient self-regulation? Media Psychology, 5(3), 225–253.
• Li, L., Xu, D. D., Chai, J. X., Wang, D., Li, L., Zhang, L., & Xiang, Y. T. (2018). Prevalence of Internet addiction disorder in Chinese university students: A comprehensive meta-analysis of observational studies. Journal of Behavioral Addictions, 7(3), 610–623.
• Lin, M.-P., Wu, J. Y.-W., You, J., Hu, W.-H., & Yen, C.-F. (2018). Prevalence of internet addiction and its risk and protective factors in a representative sample of senior high school students in Taiwan. Journal of Adolescence, 62, 38–46. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2017.11.004
• Lin, Y. J., Hsiao, R. C., Liu, T. L., & Yen, C. F. (2019). Bidirectional relationships of psychiatric symptoms with internet addiction in college students: A prospective study. Journal of the Formosan Medical Association, 1–8.
• Longstreet, P., Brooks, S., & Gonzalez, E. S. (2019). Internet addiction: When the positive emotions are not so positive. Technology in Society, 57, 76–85.
• Nakayama, H., Ueno, F., Mihara, S., Kitayuguchi, T., & Higuchi, S. (2020). Relationship between problematic Internet use and age at initial weekly Internet use. Journal of Behavioral Addictions, 9(1), 129–139.
• Neverkovich, S. D., Bubnova, I. S., Kosarenko, N. N., Sakhieva, R. G., Sizova, Z. M., Zakharova, V. L., & Sergeeva, M. G. (2018). Students’ internet addiction: study and prevention. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 14(4), 1483–1495.
• Noyan, C. O., Darçin, A. E., Nurmedov, S., Yilmaz, O., & Dilbaz, N. (2015). Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeğinin Kısa Formunun üniversite öğrencilerindeTürkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16, 73–81.
• Ogelman, H. G., Körükçü, Ö., Güngör, H., & Körükçü, G. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin sosyal becerileri ve internet bağımlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 8(3), 380–396.
• Özcan, A., Özdil, K., & Küçük Öztürk, G. (2020). Examination of some psychological variables that predict internet addiction in university students: A university in cappadocia. Journal of International Health Sciences and Management, 6(10), 74–89.
• Peker, A. (2013). İnsani değerler yönelimli psiko-eğitim programının problemli internet kullanımı ve siber zorbalık üzerindeki etkisi. Sakarya Üniversitesi.
• Savcı, M., & Aysan, F. (2017). Social-emotional model of internet addiction. Psychiatry and Clinical Psychopharmacology, 27(4), 349–358.
• Savi Çakar, F. (2018). Önleyici psikolojik danışma kuram ve uygulamaları. Nobel.
• Tam, P., & Walter, G. (2013). Problematic internet use in childhood and youth: evolution of a 21st century affliction. Australasian Psychiatry, 21(6), 533–536.
• Taş, İ., & Ayas, T. (2018). Psikolojik belirtileri azaltmaya yönelik psiko-eğitim programının ergenlerde internet bağımlılığına etkisi. Eğitim ve Bilim, 43(196), 257–279.
• Uysal, G. (2013). Sağlıklı internet kullanım programının internet bağımlısı olan adölesanlar üzerine etkisi. İstanbul Üniversitesi.
• Wang, Q., Liu, Y., Wang, B., An, Y., Wang, H., Zhang, Y., & Mati, K. (2020). Problematic internet use and subjective sleep quality among college students in China: Results from a pilot study. Journal of American College Health, 1–9.
• Yaman, H. (2016). Haydi, hayatı kucakla, yaşam becerileri eğitimi projesinin ortaokul öğrencilerinin sosyal beceri düzeyi ve internet bağımlılık düzeyine etkisi. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3), 1–27.
• Yeşilyaprak, B. (2020). 21.yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri. Nobel.
• Young, K. S., & De Abreu, C. (2011). Internet addiction: A handbook and guide to evaluation. John Wiley & Sons, Inc.
• Zheng, Y., Wei, D., Li, J., Zhu, T., & Ning, H. (2016). Internet use and its impact on individual physical health. IEEE Access, 4, 5135–5142.