Ergenlerde azim, umut ve öz-yeterliğin depresyon ile ilişkisi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 73 - 106, 29.06.2022

Metin Taytaş Ferhat Kardaş

Öz

Bu araştırmanın amacı umut, azim ve öz-yeterlik karakter güçlerinin ergenlerin depresyon düzeyleriyle ilişkisini incelemek ve bu değişkenlerin depresyon düzeyini etkileme mekanizmasını açıklamaya yönelik olarak alanyazın temelli geliştirilen bir model önerisini sınamaktır. Araştırmanın çalışma grubu, Van Merkezde lise öğrenimine devam eden 491 kız ve 259 erkek olmak üzere toplam 750 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmaya farklı sınıf düzeylerinden (9, 10, 11 ve 12. sınıf) ve okul türlerinden (Fen, Anadolu, Meslek ve İmam Hatip) lise öğrencileri katılmıştır. Araştırma verilerini toplamak için Sürekli Umut Ölçeği, Azim Ölçeği, Çocuklar İçin Öz-yeterlik Ölçeği ve Beck Depresyon Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Analizler için SPSS Statistics 25 ve AMOS 24 programları kullanılmıştır. Araştırma kapsamında önerilen model, yapısal eşitlik modellemesi ile test edilmiş ve kabul edilebilir uyum değerleri ile doğrulanmıştır. Çalışmada geliştirilen modelin fit uyum indekslerinin iyi uyum verdiği ve elde edilen katsayıların istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, bu çalışmada geliştirilen alternatif modelde azim umudu artırmakta, umudun artması özyeterliği arttırmakta, özyeterliğin artması da depresyonu azaltmakta ve depresyona karşı koruyucu bir faktör olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ergenlik dönemi, azim, umut, öz-yeterlik, depresyon

Kaynakça

• Afifi, M., Al Riyami, A., Morsi, M. & Al Kharusil, H. (‎2006)‎. Depressive symptoms among high school adolescents in Oman. EMHJ - Eastern Mediterranean Health Journal, 12‎, 126-137. Ağaoğlu, C. (2012). Cinsiyetleri farklı üniversite ikinci sınıf öğrencilerinin iyilik hali boyutlarına göre özyeterlik ve sürekli öfkelerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi : Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Allen, J. P., Porter, M.R., & McFarland, F.C. (2006). Leaders and followers in adolescent close friendships: susceptibility to peer influence as a predictor of risky behavior, friendship instability, and depression. Dev Psychopathol, 18(1), 155-172.
• APA (American Psychiatric Association) (2013). Diagnostic and statistical of mental disorders, (5. Edition). Washington, DC: Author. Köroğlu E. DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. Ankara: Boylam Yayınevi.
• Atik, G., & Erkan Atik Z.(2017). Predicting hope levels of high school students: The role of academic self-efficacy and problem solving. Eğitim ve Bilim, 42(190), 157-169.
• Aydın, B. (2010). Üniversite Öğrencilerinin Duygusal Zeka ve Umut Düzeyleri İle Psikolojik Sağlamlıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Bandura Albert, (1989). “Self-efficacy mechanism in human agency”. American Psychologist, 37(2), 122-147.
• Bandura, A. (2000). Self- efficacy: the exercise of control. (4 th printing). New York: W.H. Freeman.
• Britner, S. L. & Pajares, F. (2001), Self-efficacy beliefs, motivational, race ,and gender in middle school science. Journal of Women and Minaritin in Science and Engineering, 7, 271-285
• Blalock, D. V., Young, K.C., & Kleiman, E.M. (2015). Stability amidst turmoil: Grit buffers the effects of negative life events on suicidal ideation. Psychiatry Res. 228(3), 781-784.
• Bostanci, M., Ozdel, O., Kalkan Oguzhanoglu, K., Ozdel, L., Ergin, A., Ergin, N., Atesci, F., ve Karadag, F. (2005). Depressive symptomatology among university students in denizli, turkey: Prevalence and sociodemographic correlates. Croatian Medical Journal 46(1), 96-100.
• Burwell, R.A., & Shirk, S. R. (2006). Self processes in adolescent depression: The role of self-worth contingencies. J Res Adolescence, 16, 479–490.
• Cicognani, E. (2011). Coping strategies with minor stressors in adolescence: Relationships with social support, self-efficacy, and psychological well-being. Journal of Applied Social Psychology, 41(3), 559-578.
• Çam, O., Özgür, G., ve Gürkan, A. (2004). Ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliği ders notları. Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir.
• Çokluk, Ö., Şekercı̇oğlu, G., & Büyüköztürk, Ş.(2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik spss ve lisrel uygulamaları. Pegem Akademi, Ankara
• Davison, G. C., & Neale, J. M. (2004). Anormal Psikolojisi. (çev. Ed. İ. Dağ). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Demirtaş, A. S. (2019). Erken ergenlikte güvenli bağlanma ve öz yeterlik: Umudun aracı rolü. Türk eğitim Derneği Dergisi, 44(200), 175-190.
• Erözkan, A. (2008). Üniversite öğrencilerinin mükemmeliyetçilik eğilimleri ve depresyon düzeyleri. Cypriot Journal of Educational Sciences, 6, 76-88.
• Esteves, M., Scoloveno, R., Mahat, G., Yarcheski, A., & Scoloveno, M. A. (2013). An integrative review of adolescent hope. Journal of Pediatric Nursing 28(2), 105- 113.
• Folkman, S. (2010). Stres, coping and hope. Psycho-Oncology 19, 901-908.
• Guillon, M. S., Crocq, M. A., &Bailey, P.E. (2003). The relationship between self-esteem and psychiatric disorders in adolescents. Eur Psychiat, 18(2), 59–62.
• Heaven, P., & Ciarrochi, J. (2008). Parental styles, gender and the development of hope and self-esteem. European Journal of Personality, 22, 707–724.
• Hendricks, D. L. (2004). The relationship of hope and self-efficacy to health promoting behaviors among student-athletes attending historically black colleges and universities. Doctoral Dissertation, Alabama, Auburn Universiy.
• Holt, J. K. (2004). Item parceling in structural equation models for optimum solutions. Annual Meeting of the Mid-Western Educational Research Association, Oct 13-16, 2004. Colombus OH, Proceedings:2-7.
• Işık, Ş. (2016). Türkiye’de kendini toparlama gücü konusunda yapılmış araştırmaların incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(45), 65-76.
• Johnson, L. H., & Roberts, S. L. (1996). Hope Facilitating Strategies for the Family of the Head İnjury Patient. Journal of Neuroscience Nursing, 28 (1), 259-266.
• Kandemir, M. (2014). Reasons of academic procrastination: Self-regulation, acedemic sef-efficacy, life satisfaction and demographics variables. Procedia - Social and Behavioral Sciences 152, 188-193.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel yayın dağıtım.
• Kardaş, F., Cam, Z., Eskisu, M., & Gelibolu, S. (2019). Gratitude, hope, optimism and life satisfaction as predictors of psychological well-being. Eurasian Journal of Educational Research, 19(82), 81-100.
• Kardaş, F., Çam, Z., Eşkisu, M., ve Gelibolu, S., (2020). The Mediating role of self-efficacy in the relationship between problem solving and hope.  Participatory Educational Research (PER),7(1), 47-58.
• Kardaş, F., Taytaş, M., Eşkisu, M., & Çam, Z., (2020).  Azim ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ejer Congress (pp.1-2). Eskişehir, Turkey
• Kemer, G. (2006). The role of self-efficacy, hope, and anxiety in predicting university entrance examination scores of 11th grade students. Orta Doğu Teknik Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Kemer, G., & Ati̇k, G. (2013). Kırsal ve il merkezinde yaşayan lise öğrencilerinin umut düzeylerinin aileden algılanan sosyal destek düzeyine göre karşılaştırılması . Marmara University Atatürk Education Faculty Journal of Educational Sciences, 21 (21), 161-168.
• Lee, W. W. S. (2017). Relationships among grit, academic performance, perceived academic failure, and stress in associate degree students. Journal of Adolescence, 60, 148-152.
• Little, T.D., Cunningham, W. A., Shahar, G., & Widaman, K. F. (2002). To Parcel or Not to Parcel: Exploring the Question, Weighing the Metris. Structural Equation Modeling, 9(2), 151-173.
• Marazziti, D. & Stahl, S.M. (2020). The relevance of covıd-19 pandemic to psychiatry. World Psychiatry, 19(2), 261.
• Meadows, S.O., Brown, J. S., & Elder, G. H. (2006) Depressive symptoms, stress, and support: Gendered trajectories from adolescence to young adulthood. J Youth Adolescence, 35, 93–103.
• Oktan, V. (2008). Üniversite sınavına hazırlanan ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Öztürk M, Zülfikar B, Sayar, K., Uğurad, I., Zoroğlu, S., Tüzün, Ü., & Elemek, A. (2005). Hemofilili çocuklar ve annelerinde emosyonel zorlanma. Yeni Symposium 43(4), 157-162.
• Öztürk, M. O., & Uluşahin A. (2011). Ruh sağlığı ve bozuklukları, Ankara: Nobel Tıp Kitapları.
• Pajares, F. (2004). Overview of social cognitive theory and self-efficacy. [http://www.emory.edu/educatıon/mfp/eff.html], Erişim tarihi: 01. 04. 2020
• Peterson, C., & Seligman, M.E.P. (2004). Character Strengths And Virtues: A Handbook And Classification, Oxford University Press, New York.
• Prinstein, M.J., Borelli, J.L., Cheah, C.S., Simon, V.A., & Aikins, J.W.(2005). Adolescent girls' interpersonal vulnerability to depressive symptoms: A longitudinal examination of reassurance-seeking and peer relationships. J Abnorm Psychol, 114(4), 676-88.
• Proyer, R. T., Gander, F., Wellenzohn, S., & Ruch, W. (2014). Positive psychology interventions in people aged 50–79 years: long-term effects of placebo-controlled online interventions on well-being and depression. Aging & Mental Health, 18(8), 997-1005.
• Roberts, R. E., Roberts, C. R., & Chen, I. G. (2000). Fatalism and risk of adolescent depression. Psychiatry, 63(3), 239-252.
• Robinson, C. & Sinpes, K. (2009). Hope, optimism and self-efficacy: A system of competence and control enhancing African American College students academic well-being. Multiple Linear Regression Viewpoints, 35(2), 16-26.
• Sarıçam H, Çelik İ., & Oğuz A. (2016). Kısa azim (sebat) ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi; 5(2), 927-935.
• Saluja, G., Iachan, R., Scheidt, P.C., Overpeck, M.D., Sun, W., & Giedd, J.N. (2004). Prevalence of and risk factors for depressive symptoms among young adolescents. Arch Pediatr Adolesc Med. 158(8), 760-765.
• Seligman, E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology an introduction. American Psychologist, 55 (1), 5-14.
• Shrout, P. E., & Bolger, N. (2002). Mediation in experimental and nonexperimental studies: New procedures and recommendations. Psychological Methods, 7, 422-445.
• Singh, K., & Jha, S. D. (2008). Positive and negative effect, and grit as predictors of happiness and life satisfaction. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 34(2), 40-45.
• Snyder, C. R. (1996). Conceptualizing, measuring and nurturing hope. Journal of Counseling & Development, 73, 355-360.
• Snyder, C. R. (2000). Hypothesis: there is hope. In C.R. Snyder (Ed.), Handbook of Hope Theory, Measures and Applications (pp. 3-18). San Diego: Academic Press.
• Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249–275.
• Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., & Sigmon, S. T. (1991). The will and the ways: Development and validation of an individual differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60(4), 570-585.
• Snyder, C. R., Rand, K. L., & Sigmon, D. R.(2005). Hope theory: A member of the positive psychology family. In: Handbook of Positive Psychology. New York: Oxford University Press.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 74-79.
• Şahin, G.N. (2011). Üniversite öğrencilerinin kendini açma, öznel iyi oluş ve algıladıkları sosyal destek düzeylerinin karşılaştırılması. Dokuz Eylül Üniverstesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Ankara: Ekinoks
• Telef, B. B., & Karaca, R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik semptomlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 499-518. 
• Telef, B. B., & Karaca R. (2012). Çocuklar için öz-yeterlik ölçeği; Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 169-187.
• Telef, B. B., Uzman, E., & Ergün, E. (2013). Öğretmen adaylarında psikolojik iyi oluş ve değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 1297-1307.
• Teo, D.C.H., Suárez, L., & Oei, T.P.S. ( 2018). Psychometric properties of the problem solving inventory in a singapore young male adult sample. Current Psychology, 40,1420-1428.
• Toros F (2002). Çocukluk çağı ve ergenlik dönemi depresyonlarında risk etmenleri. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Dergisi 3(2), 75-79.
• Turkay, H., Aydin, A. D., Ari, Ç., & Güngöz, E. (2019). Spor alanında öğrenim gören üniversite öğrencilerinin çeşitli değişkenler açısından umut düzeylerinin ı̇ncelenmesi. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 3(2), 51-58.
• Tuzgöl Dost, M. (2006). Subjective well-being among university students. HÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 188-97.
• Undheim, A. M., Sund, A. M. (2005). School factors and the emergence of depressive symptoms among young Norwegian adolescents. Eur Child Adoles Psy, 14, 446–453.
• Uzun Özer, B. (2009). Bir grup lise öğrencisinde akademik erteleme davranışı: Sıklığı, olası nedenler ve umudun rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(32), 12-19.
• Valle, M. F., Huebner, E. S., & Suldo, S. M. (2006). An Analysis Of Hope As A Psychological Strength. Journal of School Psychology, 44 (5), 393-406.
• Vela, J. C., Lu, M.T.P., Lenz, A.S., & Hinojosa, K. (2015). Positive psychology and familial factors as predictors of Latina/o students’ psychological grit. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 37(3), 287- 303.
• Witty, T. E., Heppner, P. E., Bernard, C. B., & Thoreson, R. W. (2001). Problem-solving appraisal and psychological adjustment of persons with chronic low-back pain. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 8(3), 149–160.
• Xiang, M., Zhang, Z., & Kuwahara, K. (2020). Impact of covid-19 pandemic on children and adolescents' lifestyle behavior larger than expected. Progress in Cardiovascular Diseases, 63, 531-532.
• Yu, M. C., Lin, C. C., & Hsu, S. Y. (2009). Stressors and burnout: The role of employee assistance programs and self-efficacy. Social Behavior and Personality, 37 (3), 365- 378.
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25, 82-91.