Türkiye’de Hukuk ve Siyaset İlişkisi Ekseninde Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri

Yıl 2023, , 375 - 394, 14.07.2023

Bora Tarhan

https://doi.org/10.17541/optimum.1314110

Öz

Değişen yasama ve yürütme ilişkileri, yürütmenin düzenleyici işlemleri başlığı altında da pek çok değişikliği beraberinde getirmiştir. Bu çalışma, 6771 Sayılı Anayasa Değişikliği Hakkında Kanun ile değişen siyasal sistem içerisinde, Kanun Hükmünde Kararnamelerin yerini alan bir düzenleyici işlem olarak Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerini anayasal ve siyasal düzende değişen yasama-yürütme dengesi açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Mevcut akademik çalışmalarda sınırlı bir hukuki değişiklik olarak görülen Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri halihazırda Türkiye’de süregelmekte olan siyaset-hukuk ilişkilerine yönelik radikal bir değişimin aracı olarak görülmelidir. Bu bağlamda konu hukuki boyutu aşan bir düzlemde, bireysel özgürlüklerden toplumsal düzene ve siyaset teorisine ilişkin etkileriyle birlikte ele alınacaktır. Mevcut anayasa ve idare hukuku ile sınırlı kalmayan meselede siyasal partiler düzeni ile meclis çoğunluğu gibi ilk elden etkilenecek konularla ve yasama, yürütme, yargı ilişkilerine yönelik tartışmalara yer verilecektir. Çalışmada esas olarak, konuya ilişkin mevzuat, kitaplar, makaleler, yargı kararları ve internet kaynaklarından elde edilen analiz ve değerlendirmelere yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hukuk-Siyaset İlişkisi, Anayasa Değişikliği, Yeni Hükümet Sistemi, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

Presidential Decrees in Terms of the Relationship between Law and Politics in Türkiye

Öz

The changing legislative and executive relations have brought amendments within the context of the regulatory acts of the executive. This study aims to analyze the Presidential Decrees as a regulatory act replaced by decree laws in the political system amended by the Law No. 6771, in terms of the changing balance between the legislative and the executive in the constitutional and political order. The current academic studies consider Presidential Decrees as a limited legal amendment. However, they ought to be acknowledged as an instrument for a radical change in ongoing relationship between politics and law in Türkiye. In this context, the subject will be discussed at a level beyond the legal dimension, with its effects on individual freedoms, social order and political theory. Based on the issue not limited to the current constitutional and administrative law, the study includes discussions related to the order political parties and parliamentary majority that will be affected first, as well as legislative, executive and judicial relations. The study mainly reviews the analysis and evaluations obtained from the relevant legislation, books, articles, judicial decisions and internet resources.

Anahtar Kelimeler

The Relationship Between Law and Politics, Constitutional Amendment, New System of Government, Presidential Decree

Kaynakça

• Akman Ş. T. (2012). Hukuk ve politika ilişkisi, eleştirel hukuk çalışmaları ve hukukun politik karakteri. Ankara: Doktora tezi.
• Anayurt Ö. & Ekinci A. (2019). Koalisyonlu başkanlık sistemi ve Latin Amerika uygulaması. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in anısına armağan. İstanbul: On İki Levha Yayınları, 227-332.
• Arıkan, C. (2011). Türk anayasa hukukunda yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesi. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Aslan V. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin kanunlara uygunluğunun denetimi ve çeşitli hususların kararname ile düzenleneceğinin kanunlarda belirtilmesi üzerine. Anayasa Yargısı, Cilt: 36, Sayı: 1, 139–161.
• Aslan V. (2020). Karşılaştırmalı anayasa hukukunda ve Türkiye’de devlet başkanının kararname yetkisi. İstanbul: On İki Levha Yayınları.
• ATAR, Y. (2018). Türk anayasa hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Balta E. (2015). Başkanlık Sistemi Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar, Birikim Dergisi. [Çevrim-içi: http://www.birikimdergisi.com/haftalik/1422/baskanlik-sistemi-hakkinda-dogru-bilinen-yanlislar#.Wa6ULrJJZ1s], Erişim tarihi: 07.05.2019.
• Barın T. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde temsilde adalet ilkesi ve seçim ittifakı düzenlemesinin değerlendirilmesi, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, (1), 1-34 . DOI: 10.33432/ybuhukuk.537629.
• Baryy P. N. (2004). Modern siyaset teorisi. Ankara: Liberte Yayınları.
• Çelik D. B. (2017). Hükümet sistemi tartışmasında yeni aşama: Cumhurbaşkanlığı sistemi, Güncel Hukuk, Ocak 2017, Sayı: 157, 36-37.
• Dicey, A. V. (1982). Introduction to the study of the law of the constitution (8th ed.). USA: Liberty Fund.
• Duygun A. M. (2017). Cumhuriyet kavramı doğrultusunda bir değerlendirme. Güncel Hukuk Dergisi, Ocak 2017, Sayı: 157, 38-40.
• Dworkin R. (1986). Laws empire. Cambridge Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press.
• Ergül O. (2018). Yeni rejimin kodları: Cumhurbaşkanlığı kararnameleri. Güncel Hukuk Dergisi, Eylül-Ekim 2018, Sayı 173, 30-32.
• Eroğul C. (2006). , Çok partili düzenin kuruluşu, Geçiş Sürecinde Türkiye (Der. İ. C. Schick ve E. A. Tonak), İstanbul: Belge Yayınları, 112-158.
• Foucault M. (2003). İktidarın gözü – Seçme yazılar 4 (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gözler K. (2000). Kanun hükmünde kararnamelerin hukuki rejimi. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Gözler K. (2011). Anayasa hukukunun genel teorisi. Cilt:1, Bursa: Ekin Yayınları.
• Gözler K. (2017). Elveda anayasa. Bursa: Ekin Yayınları.
• Gözler K. (2018). Türk anayasa hukuku dersleri. Bursa: Ekin Yayınları.
• Gramscı A. (1986). Hapishane defterleri – Seçmeler (Çev. Adnan Cemgil). İstanbul: Belge Yayınları.
• Günday M. (2013). İdare hukuku. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Heywood A. (2012). Siyaset teorisine giriş. İstanbul: Küre Yayınları.
• Hirsch E. E. (1987). İktidar ve hukuk (Çev. Hayrettin Ökçesiz). Hukuk Araştırmaları, Cilt: 2, Sayı: 3, 40-49.
• İba Ş. (2010), Anayasa ve parlamento üzerine incelemeler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kanadoğlu K. & Duygun K. & Bilgehan A. M. (2018), Devlet yapısı yeniden düzenlenirken. Güncel Hukuk Dergisi, Sayı 173 Eylül-Ekim 2018, 24-29.
• Kant I. (2010). Yaygın bir söz üstüne: Teori ve pratik, Kant felsefesinin politik evreni (Der. Hakan Çörekçioğlu). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Karahanoğulları O. (1998). Kanun hükmünde kararnamenin niteliği (Bir öneri: Birlikte yasama. Amme İdaresi Dergisi. Cilt:31, Sayı: 2, Ankara: TODAİE Yayınları, 41-63.
• Karahanoğulları O. (2019) Devletin kural koymasında yeni işbölümü. [Çevrim-içi: http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/karahan/makaleler/cbk.pdf], Erişim tarihi: 10.03.2023.
• Kelsen H. (2016). Saf hukuk kuramı: Hukuk kuramının sorunlarına giriş (Çev.E. Uzun). İstanbul: Nora Kitap. Lijphart A. (2014). Demokrasi modelleri. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Linz J. J. & Stepan A. (1996). Problems of democratic transition and consolidation: Southern europei south america and postcommunist europe. Baltimore: John Hoplins University Press.
• Miş N. & Duran B. (2017). Türkiye’de siyasal sistemin dönüşümü ve cumhurbaşkanlığı sistemi, Türkiye’de siyasal sistemin dönüşümü ve cumhurbaşkanlığı sistemi (Edt. Nebi Miş ve Burhanettin Duran). Ankara: Seta Yayınları, 15-31.
• O’Donell G. (1994). Delegative democracy. Journal of Democracy, Volume: 5, No. 1, 55-69.
• Özbudun E. (1985). 1961 ve 1982 anayasalarında kanun hükmünde kararnameler. Anayasa Dergisi, Cilt:2, 227-238.
• Özbudun E. (2000). Contemporary Turkish politics: Challenges to democratic consolidation. London: Lynne Rienner Publishers.
• Özbudun E. (2002). Türk anayasa hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özbudun E (2016). Türkiye’de parti ve seçim sistemi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özbudun E. (2018). Türk anayasa hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özlem D. (2004). Etik-ahlak felsefesi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Poulantzas N. (2004). Faşizm ve diktatörlük (Çev. Ahmet İnsel). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Schmitt C. (2006). Parlamenter demokrasinin krizi (Çev. A. Emre Zeybekoğlu). Ankara: Dost Kitabevi.
• Sevinç M. (2012). Anayasaların doğumu: TBMM yeni bir anayasa yapabilir mi?. Toplum ve Bilim Dergisi, Sayı: 123, İstanbul: İletişim Yayınları, 10-44.
• Soysal M. (1993). 100 soruda anayasanın anlamı. Ankara: Gerçek Yayınevi.
• Tanilli S. (1996). Devlet ve demokrasi. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Tanör B. & Yüzbaşıoğlu N. (2002). 1982 anayasasına göre Türk anayasa hukuku. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Teziç E. (1997). Anayasa hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Tosun T. (1999). Merkez sağ ve solda parçalanma, İzmir: Boyut Yayınları.
• Ulusoy A. D. (2020). Cumhurbaşkanlığı kararnameleri: Varoluşsal, yapısal ve hukuksal bir değerlendirme. Anayasa Yargısı, Cilt: 37, Sayı: 2, 31–66.
• Ülgen Ö. & Şirin T. (2018). Cumhurbaşkanlığı kararnamesi eşit değildir cumhurbaşkanlığı kararnamesi. Güncel Hukuk Dergisi, Sayı: 170, Mart-Nisan 2018, 30-32.
• Ülgen Ö. (2018). Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin niteliği ve türleri. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018/1, 3-39.
• Yazıcı S. (2016). Hukuk devleti ve yargının bağımsızlığı. Türkiye’de Siyasal Yaşam (Der. Mehmet Kabasakal), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 73-98.
• Yokuş S. (2004). 1982 Anayasasına göre cumhurbaşkanının anayasa değişikliklerine, yasalara ve kanun hükmünde kararnamelere ilişkin yetkileri. Bülent Tanör Armağanı (edt. Öget Öktem Tanör), İstanbul: Legal Yayınları, 762-784.
• Yokuş S. (2010). Türkiye’de yürütme erkinde değişen dengeler. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Yüzbaşıoğlu N. (1996). 1982 Anayasası ve anayasa mahkemesi kararlarına göre kanun hükmünde kararnameler rejimi. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Ülke Anayasaları: [https:// www.constituteproject.org/]. Erişim Tarihi: 15.03.2023
• AYM, E.1965/16, K.1965/41, 6/7/1965: [https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/1965-41-nrm.pdf]. Erişim Tarihi:03.04.2023.
• AYM E 1990/2, K. 1990/10: https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/1990-10-nrm.pdf (Erişim Tarihi: 05.04 2023)
• AYM, E.2019/31, K.2020/5, 23/1/2020: [https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2020-5-nrm.pdf]. Erişim Tarihi: 05.04.2023
• Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi No: 4: [https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180715-1.pdf]. Erişim Tarihi 15.05.2023