Türkiye’de Halk Kütüphanesi Kullanımının Panel Veri Kümeleme Analizi ile İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 17, 1076 - 1099, 31.03.2019

Özlem Akay

https://doi.org/10.26466/opus.514715

Öz

Hızlı
bir gelişim süreci içinde bulunan günümüz koşullarında, ülkelerin kültürel
gelişmişliklerinin en az ekonomik gelişmişlik kadar dikkate alınması gerektiği
kabul edilen bir gerçektir. Kültürel olarak gelişmiş ülkelerin bilgiye duyduğu
gereksinim oldukça önemlidir. Bilgiye ulaşmada en büyük yardımcılardan biri
olan halk kütüphaneleri bireylere ihtiyacı olan kaynakları sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de kütüphane
kullanımında benzer özellik gösteren illeri belirlemek ve illerin insani
gelişmişlikleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu doğrultuda, 2008-2017
yılları arasında Türkiye’nin 81 ili için halk kütüphanelerinden yararlanma,
halk kütüphaneleri, halk kütüphanelerindeki kitap, halk kütüphanelerinden bin
kişi başına yararlanma, halk kütüphanelerinde ödünç verilen materyal ve illerin
6 yaş üzeri okuma yazma bilen nüfus sayıları dikkate alınarak panel veri seti
oluşturulmuştur. Elde edilen panel veri setine, zamansal ve uzaysal öklid
uzaklığı kullanılarak Ward yöntemi ile kümeleme analizi uygulanmıştır. Analiz
sonucunda iller 5 kümeye ayrılmıştır. Kütüphane kullanımına göre 5 kümeye
ayrılan iller yerel İnsani Gelişme Endeks (İGE) 2013 değerleri ile illerin
insani gelişmişlikleri dikkate alınarak incelenmiştir. İllerin kütüphane
kullanımı ile insani gelişmişlik indeksinin paralel olmadığı ancak çok düşük
insani sınıfa giren Şanlıurfa hariç diğer illerin kütüphane kullanımı açısından
da düşük seviyede olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Halk kütüplaneleri, Panel veri, Kümeleme analizi

Investigation of the Public Library Usage in Turkey by Panel Data Clustering Analysis

Öz

It is
accepted that in today’s conditions of a rapid development process, the
cultural development of countries should be attached attention as much as
economic development. The need for knowledge of culturally developed countries
is very important. Public libraries, one of the greatest helpers in accessing
information, provide individuals with the resources they need.
The aim of this study is to determine dissimilar
provinces in Turkey in library use and examine the relationship between human
development of the province. In this respect, a dataset was created in Turkey’s
81 provinces for the years 2008-2017 with the usage numbers of public
libraries, the number of public libraries, the number of books in the public
libraries, the number of useof public libraries per thousand, the number of
material lent in public libraries, and the literate population of these provinces.
The obtained panel data set were applied cluster analysis with the Ward method
using temporo-spatial Euclidean distance. As a result of the analysis, the
provinces were divided into 5 groups. According to the library usage, the
provinces divided into 5 clusters were examined with the human development of
the provinces by taking into account the local Human Development Index (HDI)
2013 values. It was observed that the use of libraries in the provinces was not
parallel to the human development index, but other provinces except Şanlıurfa,
which entered the very low humanitarian class, were at a low level in terms of
library use.

Anahtar Kelimeler

Public library, Panel data, Clustering

Kaynakça

• Akay, Ö.ve Yüksel, G. (2018). Clustering the mixed panel dataset using Gower's distance and k-prototypes algorithms. Communications in Statistics-Simulation and Computation, 47(10), 3031-3041.
• Bayram, O. (2017). İlkokul çağı çocuklarının okuma alışkanlığı ve Yenimahalle ilçe halk kütüphanesi gezici kütüphane hizmeti. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Berrington, A., Smith, P. W. F., & Sturgis, P. (2006). An overview of methods for the analysis of panel data. Southampton: ESRC National Centre for Research Methods.
• Bınarbaşı, F. (2006). Üniversite öğrencilerinin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıklarının incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bildirici, İ. Ö. ve Afacan, N. (2018). Kümelemeanalizi sonuçlarının tematik haritalar ile görselleştirilmesi. Journal of Geomatics, 3(1), 92-99.
• Calinski, R. B. ve Harabasz, J. (1974). A dendrite method for cluster analysis. Communications in Statistics 3, 1–27.
• Cameron, A. C. ve Trivedi, P. K. (2005). Microeconometrics: methods and applications. Cambridge university press.
• Chatfield, C. ve Collins, A.J. (1980). Introduction to multivariate analy-sis.London: Chapmanand Hall.
• Çakın, İ. (1986). Kütüphanenin toplumsal konumu ve işlevleri. Türk Kütüphaneciliği, 35(1), 8-16.
• Çelik, C.ve Kıral, G. (2018). Kümeleme yöntemiyle konut talebinin incelenmesi: Türkiye il grupları üzerine bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 123-138.
• Dalkıran, Ö. (2014). Türkiye’de eğitim–halk kütüphanesi ilişkisi. Bilgi Dünyası, 15(2) 439-462.
• Dengiz, A. Ş. ve Yılmaz, B. (2007).2004 ilköğretim programı'nda okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıklarına ilişkin öğretmen görüşleri. Bilgi Dünyası, 8(2), 203-229.
• Dibb, S. (1998). Market segmentation: Strategies for success. Marketing Intelligence & Planning, 16(7), 394–406.
• Duda, R. O., Hart, P. E. ve Stork, D. B. (2001). Patternclassification and scene analysis.New York: Wiley.
• Ersoy, A. ve Yılmaz, B. (2009). Yaşam boyu öğrenme ve Türkiye’de halk kütüphaneleri. Türk Kütüphaneciliği, 23(4), 803-834.
• Ersoy, O. (1966). Halk kütüphanelerimiz üzerine bir araṣtırma. Güven Matbaasi.
• Everitt, B. (1974). Cluster Analysis, London: Heinmann.
• Everitt, B., Landau, S., Leese, M. ve Stahl, D. (2011). Cluster analysis, 5th Edition, Chichester: John Wiley & Sons.
• Fenerci, T. (2004). Bilgi politikaları açısından kapitalist ekonomik sistemde bilgi toplumu olgusu. Bilgi Dünyası, 5(1), 74-92.
• Gujarati, D. (2004). Basic econometrics. West Point:United States Military Academy.
• Gujarati, D. (2016). Örneklerle ekonometri. (N. Bolatoğlu. Çev.). Ankara: BB101 Yayınları.
• Hau, F. ve Ai, K. (2015). The empirical research of relationship between consumption and income for Chinese urban residents. Open Journal of Applied Sciences. 5, 251-258.
• IFLA ve UNESCO (1994). Public library manifesto, IFLA, The Hague.
• Jannert, H. (2003). Studies librarianin the service of adult eduction. Scandinavian Public Library Quarterly, 36(1), 26.
• Kurulgan, M. ve Çekerol, G. S. (2008). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 237-258.
• Lu, H. ve Huang, S. (2011). Clustering panel data. SIAM International Workshop on Data Mining held in conjunction with the 2011 SIAM International Conference on Data Mining. 1-10.
• Mylopoulos, C. (1985). Trends in multicultural programming. Canadian library journal, 42(1), 23-25.
• Özpınar, E., & Koyuncu, E. (2016). Türkiye’de insani gelişmişlik iller arasında nasıl farklılaşıyor? 81 İl için insani gelişmişlik endeksi. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) N, 201625.
• Sağlamtunç, T. (1990). Toplumun kültürel kalkınmasında halk kütüphanelerinin rolü. Türk Kütüphaneciler Derneği, 40, 54-58.
• Simsova, S. (1980). Library training for services to minority ethnic groups: Concepts and general principles.
• Toplu, M. (2007). Ulusaldan evrensele enformasyon politikası: süreçler, değişimler. H. Odabaş ve H. Anameriç (Yay. Haz). Bilgi içinde (ss.129-166). Ankara: Referans Yayıncılık. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), http://www.tuik.gov.tr
• Yılmaz, B. (2000a). Çok kültürlü toplumlarda etnik azınlık çocuklarının okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları. Türk Kütüphaneciliği, 14(4), 451-465.
• Yılmaz, B. (2000b). Viyana ilkokullarında okuyan Türk öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Bilgi Dünyası, 1(2), 280-306.
• Yılmaz, B. (2003). Toplumsal iletişim ve kütüphane. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(2), 11-30.
• Yılmaz, B. (2004). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıklarında ebeveynlerin duyarlılığı. Bilgi Dünyası, 5(2), 115-136.
• Yılmaz, B. (2008). İlkçağ Anadolu uygarlıklarında sosyo-ekonomik ve kültürel yapı bağlamında kütüphane/arşiv kurumu. Türk Kütüphaneciliği, 22(3), 351-376.
• Yılmaz, B. (1995). Ankara'da halk kütüphanesi kullanimi: sosyo-ekonomik cözümleme. Yayımlanmamıs. Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Yılmaz, B. (2010). Türkiye’nin bilgi toplumu politikasında kütüphane kurumuna yaklaşım. Bilgi Dünyası, 11(2), 263-289.
• Zheng, B. ve Li, S. (2014). Multivariable Panel Data Cluster Analysis and Its Application. Computer Modeling &New Technologies.18:553-557.
• Zheng, T., Zhu, D., Wang, X. ve Yu, B. (2009). Panel Data Clustering and Its Application to Discount Rate of B Stock in China. 2009 Second International Conference on Information and Computing Sci-ence. 163-166.