Investigation of the Parents’ Irrational Beliefs and Parental Self-Efficacy of Parents of Gifted Children

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 22, 1373 - 1407, 29.02.2020

YUNUS EMRE Aydın Ahmet Buğa

https://doi.org/10.26466/opus.640449

Cited By: 3

Öz

In this research, it is investigated whether here is a relationship between gifted children’s parents’ irrational beliefs and parental self-efficacy. Additively, examined whether there is a differences between gifted children’s parents’ irrational beliefs and parental self-efficacy, according to some variables. Research model is carried out in survey research model from scientific research methods. The sample group, in the 2018-2019 academic year, it consists of the parents of primary and secondary school students registered to Sahinbey Science and Art Center in Gaziantep. Sample consists 147 mothers and 126 fathers totally 273 members. Personal information form, Parent Irrational Beliefs Scale and Parental Self-Efficacy Scale were used as data collections in this research. Research variables (gender, job status, level of students’ grades, income, graduation status) were collected. In analysis of obtained data “statistical program for social science (SPSS)” package program was used. T-test (for unrelated samples), analysis variance for independent samples (ANOVA) were used. To determine whether there is a relationship between gifted children’s’ parents’ irrational beliefs and parental self-efficacy simple linear correlation was used and showed in Pearson Correlation Matrix. At the end of research, there were positive and low level of significant relationship found between irrational beliefs and parental self-efficacy of gifted children’s’ parents. When Parental Irrational Beliefs Scale is examined, significant differences were found in the “Expectations” sub-dimension according to gender and graduation status and significant differences were found in the “Perfectionism” sub-dimension according to the graduation status. When the variables were examined according to Parental Self-Efficacy Scale, significant differences were found according to gender and working status. Findings were discussed in the light of literature.

Anahtar Kelimeler

Gifted, Parent, Irrational belief, Self-efficacy

Özel Yetenekli Çocukların Ebeveynlerinin Akılcı Olmayan İnançları ve Ebeveyn Yetkinliklerinin İncelenmesi

Öz

Bu araştırmada, özel yetenekli çocukların ebeveynlerinin akılcı olmayan inançları ile ebeveyn yetkinliği arasında ilişki olup olmadığı; ayrıca özel yetenekli çocukların ebeveynlerinin akılcı olmayan inançları ve ebeveyn yetkinliklerinin çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. İlişkisel tarama modeli kullanılarak yürütülen araştırmada çalışma grubu, 2018-2019 eğitim öğretim yılında Gaziantep ili Şahinbey Bilim ve Sanat Merkezi’ne kayıtlı ilkokul ve ortaokul düzeyindeki öğrencilerin ebeveynlerinden oluşmaktadır. 147 anne ve 126 baba olmak üzere toplam 273 ebeveyn araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Bu araştırmada kullanılan veriler; Kişisel Bilgi Formu, Anne-Baba Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği (ABAOİÖ) ve Ebeveyn Yetkinlik Ölçeği’nden elde edilmiştir. Araştırma değişkenleri; cinsiyet, çalışma durumu, çocuk okul kademesi, toplam aylık gelir, eğitim durumu açısından incelenmiş olup SPSS programı üzerinden bağımsız grup T- testi, tek yönlü varyans analizi (Anova) kullanılmıştır. Özel yetenekli çocukların ebeveynlerinin akılcı olmayan inançları ve ebeveyn yetkinlikleri arasında ilişki olup olmadığını ortaya koymak için basit doğrusal korelasyon işlemi yapılmış, Pearson Korelasyon Matrisi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; özel yetenekli çocukların ebeveynlerinin akılcı olmayan inançlarının beklenti alt boyutu ile ebeveyn yetkinliği arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Anne-Baba Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği incelendiğinde “Beklentiler” boyutunda cinsiyet ve eğitim durumuna göre; “Mükemmeliyetçilik” boyutunda eğitim durumuna göre anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Ebeveyn Yetkinlik Ölçeği’ne göre değişkenler incelendiğinde ise cinsiyet, çalışma durumlarına göre anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar alan yazın ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Özel yetenek, Ebeveyn, Akılcı olmayan inanç, Yetkinlik

Kaynakça

• Ackerman, K. A. (1991). Irrational beliefs and parenting stress. Doctoral Dissertation. University of Alberta. Canada.
• Afat, N. (2013). Çocuklarda üstün zekânın yordayıcı olarak ebeveyn tutumları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 155-168.
• Ak, B. (2008). Verilerin düzenlenmesi ve gösterimi. Kalaycı, Şeref (Yayına Hazırlayan) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde (s. 3-47).Ankara: Asil Yayın Dağıtım (2008).
• Bağcı, C. (2013). Anne babaların akılcı olmayan inançlarının aile işlevi ve çocuklardaki davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 32(2), 122–147.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. New York: Routledge
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (22.Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Canel, A. N. (2012). Evlilik ve Aile Hayatı.H.I. Durmuş (Ed.), İstanbul: AEP Uygulama ve Yaygınlaştırma Projesi.
• Cavkaytar, A, (2017). Özel eğitime gereksinim duyan çocuklar ve özel eğitim (14. Baskı). İbrahim H. Diken (Ed.), Özel eğitime gereksinimi olan çocuklar ve özel eğitim içinde (s. 1-26). Ankara:Pegem Akademi Yayınları.
• Child, D. (2006), The essentials of factor analysis (3rd Edition). London: Continuum.
• Chou, C.-P. ve Bentler, P. M. (1995). Estimates and tests in structural equation modeling. In R. H. Hoyle (Ed.), Structural equation modeling: Concepts, issues, and applications (p. 37-55). ThousandOaks, CA, US: Sage Publications, Inc.
• Coleman, P., ve Karraker, K. H. (1997). Self-efficacy and parenting quality: findings and future applications. Developmental Review, 18,47–85.
• Coleman, P. K., ve Karraker, K. H. (1998). Self-Efficacy and parenting quality: findings and future applications. Developmental Review, 18, 30–46.
• Coleman, P.K. ve Karraker, K.H. (2000) Parenting self-efficacy among mothers of school-age children: conceptualization, measurement and correlates. Family Relations, 49, 5-11.
• Coleman, P.K. ve Karraker, K.H. (2003). Maternal Self-Efficacy beliefs, competence in parenting and toddlers’ behavior and Developmental status. Infant Mental Health Journal, 24, 126- 148.
• Çalışkan, M. (2017). Üstün yetenekli çocuklara sahip ailelerin aile işlevselliği. Yüksek lisans tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çekiç, A., Kaya, I., ve Buğa, A. (2019). Anne babaların akılcı olmayan inançları ile yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(2), 567-575.
• Demir, S. ve Gündüz, B. (2014), Ebeveyn yetkinlik ölçeğinin uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 309-322.
• Demir, S. (2015), Ebeveyn yetkinliğinin demografik değişkenler açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(29),133-148.
• Ellis, A., ve Bernard, M. E. (2006). Rational emotive behavioral approaches to childhood disorders: Theory, practice and research. (Der.). Springer Science & Business Media.
• Giallo, R., Kienhuis, M., Treyvaud, K. ve Matthews, J (2008) A psychometric evaluation of the parent self-efficacy in managing the transition to school scale, Australian Journal of Educational & Developmental Psychology, 8, 36- 48.
• Gondoli, D.M ve Silverberg, S.B. (1997) Maternal emotional distress and diminished responsiveness: The mediating role of parenting efficacy and parental perspective taking. Developmental Psychology, 33(5),861-868.
• Grolnick, W. S., Benjet, C., Kurowski, C. O. ve Apostoleris, N. H. (1997). Predictors of parent involvement in children’s schooling. Journal of Educational Psychology, 89(3), 538–548.
• Hair, J., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010) Multivariate data analysis (7th ed.). Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Educational International.
• Hamamcı, Z. (2007). Anne babalara yönelik eğitim programlarının geliştirilmesi ve uygulanması. (Ed.) Yıldız Kuzgun ve Zeynep Hamamcı Anne Baba Eğitim Programları içinde (s.1-26). Maya Akademi, Ankara.
• Hastings, R. P., ve Brown, T. (2002). Behavior problems of children with autism, parental self-efficacy, and mental health. American journal on mental retardation, 107(3), 222-232.
• Hauck, P.A. (1967). Rational Management of Children. Libra Publisher. New York. 14–38.
• Hocaoğlu, Ö.H. (2016). Zihinsel yetersizliği olan çocuk sahibi anne ve babaların akılcı olmayan inançları ile çocuklarının sosyal becerileri ve problem davranışlarının karşılaştırılarak incelenmesi.Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Holloway, S. D., Suzuki, S., Yamamoto, Y. ve Behrens, K. Y. (2005). Parenting self-efficacy among japanese mothers. Journal of Comparative Family Studies, 36(1), 61-76.
• Hoover-Dempsey, K.V. ve Sandler, H. M. (1997). Why do parents become involved in their children’s education? Review of Educational Research, 67(1), 3–42.
• Ihlamur, Ş. (2017). Üstün yetenekli çocuklara sahip ailelerin danışmanlık ihtiyaçlarının saptanması. Yüksek lisans tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Joyce, M. (1995). Emotional reliefs for parents: Is rational emotive parent education effective? Journal of Rational- Emotive & Behavior Therapy, 13, 55-75.
• Kaya, İ. (2010). Anne-babaların akılcı olmayan inançları ölçeğinin geliştirilmesi:Psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, İ. ve Hamamcı, Z. (2011). Anne-babaların akılcı olmayan inançları ölçeğinin geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 1149-1165.
• Kline, R. (2011). Principles and practice of structural equation modeling, (2nd ed.). New York: The Guilford Press.
• Kohloff, J. ve Barnett, B. (2013). Parenting self-efficacy: Links with maternal depression, infant behaviour and adult attachment. Early Human Development, 89(4), 249-256.
• Köroğlu, E. (2014). Ruh sağlığınız için akılcı düşünme (4.Baskı). Ankara: HybYayıncılık
• Kuzucu, Y. (2014). Küçükler için büyüklere: Çocuk ve ergen ruh sağlığı (4.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Mahigir, F., Kumar, V. G., ve Karimi, A. (2013). The experience of irrational beliefs among Indian and Iranian cancer patients. Indian J FundamAppl Life Sci, 3, 592-599.
• McDonalt, C.E. (1993). Parenting Irrational Beliefs and Marital Adjustment as Correlates Parenting Stress in Young Families. Unpublished Doctoral Dissertation. University of Alberta. Canada.
• Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2018, 7 Temmuz) Resmî Gazete (Sayı:30471) https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm adresinden erişilmiştir.
• Morgan, C.T. (1980). Psikolojiye giriş.(H.Arıcı ve diğerleri, Çev.) Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları
• Ogelman, H. G., ve Topaloğlu, Z. Ç. (2014). 4-5 yaş çocuklarının sosyal yetkinlik, saldırganlık, kaygı düzeyleri ile anne-babalarının ebeveyn özyeterliği algısı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 241-271.
• Özbiler, Ş. (2017). Annelerin çocuklarına ilişkin akılcı olmayan inançlarının incelenmesi. Turkish International Journal of Special Education and Guidance & Counseling, 6(2), 27-39.
• Pochtar, J.S. (2010). Maternal Irratıonalıty, Stress, And Behavıor, And Dısabled Preschoolers' Functioning. St. John's University, Dissertation Degree of Doctor Of Psychology, New York.
• Saranlı, A.G. (2017). Üstün yetenekli çocukların ailelerine yönelik geliştirilen aile rehberliği programlarının etkililiğinin incelenmesi.Doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Starko, T.J. (1991). Parent Stress and Parent Irrational Beliefs: Mother Father Differences. Unpublished Master Dissertation. Universty of Alberta. 70–76.
• Stimac, T. M. (1985). The ımpact of a cognitively-oriented parent education programon parents’ rationality of beliefs and the family environment. Doktora Tezi. Division of Counselling and Educational Psychology. University of Oregon.
• Şahin, A. (1995). Üstün yetenekli ve üstün yetenekli olmayan çocukların aile sistemi algıları ve öz kavramları: Karşılaştırmalı bir çalışma. Yüksek lisans tez. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Telef, B. (2013). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojikbelirtilerininincelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 33-49.
• Teti, D. ve Gelfand, D. (1991). “Behavioral Competence Among Mothers Of İnfant in The First Year. The Mediational Role of Maternal Self- Efficacy”, Child Development, 62. 918-929
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve spss ile veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Webster, D.R. (2002).College students’ perceptions of parent-childrelationships and their correlates: Explanatory style and empathy.Dissertation Abstracts International, 63(1-B), 571.