Pozitif Psikolojik Sermayenin Örgütsel Sinizme Etkisinde Tükenmişliğin Aracı Rolü: Sağlık Sektöründe Bir Çalışma

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 37, 4230 - 4252, 31.05.2021

Pinar Erdoğan

https://doi.org/10.26466/opus.849324

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı pozitif psikolojik sermayenin örgütsel sinizme etkisinde tükenmişliğin aracılık rolünün incelenmesidir. Çalışma kapsamında pozitif psikolojik sermayenin örgütsel sinizm ve tükenmişliğe; tükenmişliğin ise örgütsel sinizme etkisi de incelenmiştir. Çalışmada ilk olarak değişkenler arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmalar incelenerek hipotezler oluşturulmuştur. Çalışmanın evrenini Karaman İl Sağlık Müdürlüğü’ne bağlı 2.basamak sağlık hizmeti veren iki devlet hastanesinde çalışan toplam 825 sağlık personeli, örneklemini ise tesadüfi yöntemle seçilen 300 sağlık personeli oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında oluşturulan 4 hipotez anket tekniğiyle toplanan verilerle test edilmiştir. Elde edilen verilerin yapısal geçerliliğini tespit etmek için doğrulayıcı faktör analizi ve güvenilirlik analizi yapılmıştır. SPSS, Amos ve SPSS Process Makro programları aracılığıyla yapılan analizler sonucunda pozitif psikolojik sermayenin örgütsel sinizmi ve tükenmişliği olumsuz yönde, tükenmişliğin ise örgütsel sinizmi olumlu yönde etkilediği bulgulanmıştır. Ayrıca tükenmişliğin örgütsel sinizm üzerindeki dolaylı etkisinin anlamlı olduğu ve dolayısıyla da tükenmişliğin pozitif psikolojik sermaye ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkiye yüksek düzeyde aracılık ettiği yapılan analizlerle tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Pozitif psikolojik sermaye, Örgütsel sinizm, Tükenmişlik

The Mediating Role of Burnout in the Effects of Positive Psychological Capital on Organizational Cynicism: A Study in the Health Sector

Öz

The aim of this study is to examine the mediating role of burnout in the effect of positive psychological capital on organizational cynicism. Within the scope of the study, positive psychological capital to organizational cynicism and burnout; The effect of burnout on organizational cynicism is also examined. In the study, firstly, hypotheses were formed by examining the studies investigating the relationship between variables. The population of the study consists of 825 health personnel working in two state hospitals that provide second level health services affiliated to the Karaman Provincial Health Directorate, and the sample consists of 300 health personnel randomly selected. The 4 hypotheses created within the scope of the study were tested with the data collected by the questionnaire technique. Confirmatory factor analysis and reliability analysis were performed to determine the structural validity of the data obtained. As a result of the analyzes made through SPSS, Amos and SPSS Process Macro programs, it was found that positive psychological capital affects organizational cynicism and burnout negatively, and burnout positively affects organizational cynicism. In addition, it was determined by the analysis that the indirect effect of burnout on organizational cynicism was significant and thus, burnout mediated the relationship between positive psychological capital and organizational cynicism.

Anahtar Kelimeler

positive psychological capital, organizational cynicism, burnout

Kaynakça

• Akbıyık, A. ve Coşkun, E. (2013). Eğitsel sosyal yazılımların kabul ve kullanımına yönelik bir model. AJIT-E: Online Academic Journal of Information Technology, 4(13), 39-62.
• Avey, J. B., Wernsing, T. S. ve Luthans, F. (2008). Can positive employees help positive organizational change? Impact of psychological capital and emotions on relevant attitudes and behaviors. The Journal Of Applied Behavioral Science, 44(1), 48-70.
• Avey, J. B., Luthans, F. ve Youssef, C. M. (2010). The additive value of positive psychological capital in predicting work attitudes and behaviors. Journal Of Management, 36(2), 430-452.
• Aytaç, S. (2009). İş stresi yönetimi el kitabı iş stresi: oluşumu, nedenleri, başa çıkma yolları, yönetimi. Uludağ Üniversitesi İİBF, 1-34.
• Bedük, A. (2010). Karşılaştırmalı İşletme-Yönetim Terimleri Sözlüğü. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi.
• Bedük, A. (2011). Örgüt psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar, Güncel Konular. Konya: Atlas Akademi.
• Brandes, P., Dharwadkar, R., ve Dean, J. W. (1999). Does organizational cynicism matter? employee and supervisor perspectives on work outcomes. In Eastern Academy Of Management Proceedings (1999), 150- 153.
• Çalışkan, S. C. (2014). Pozitif örgütsel davranış değişkenleri ile yeni araştırma modelleri geliştirme arayışları: pozitif örgütsel davranış değişkenlerinin işe adanmışlık, tükenmişlik ve sinizm üzerine etkileri ve bu etkileşimde örgütsel adalet algısının aracılık rolü üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 363-382.
• Çetin, F., Şeşen, H., & Basım, H. N. (2013). Örgütsel psikolojik sermayenin tükenmişlik sürecine etkileri: kamu sektöründe bir araştırma. Anadolu University Journal of Social Sciences, 13(3).
• Dean, J. W. (1995). Cynicism in organizations. École de paris du management. 04.10.2020 tarihinde http://www.ecole.org adresinden erişilmiştir.
• Dean, J. W.,Brandes P. ve Dharwadkar, R (1998). Organizational cynicism , Academy Of Management Review, 2 (23), 341-352.
• Dolgun, U. (2012).Tükenmişlik sendromu. (Ed. D. E. Özler) Örgütsel davranışta güncel konular. Bursa:Ekin Basım Yayın Dağıtım, 287-312.
• Örneklem Büyüklüğü Hesaplama (2020). 01.09.2020 tarihinde http://www.surveysystem.com/ sscalc. html adresinden erişilmiştir.
• Eaton, J. A. (2000). A social motivation approach to organizational cynicism. Unpublished Doctoral Dissertation, Graduate Program İn Psychology, York University, Toronto.
• Erkuş, A. ve Fındıklı, M. A. (2013). Psikolojik sermayenin iş tatmini, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42(2), 302-318.
• Eryeşil, K., ve Öztürk, M. (2016, May). the relationship between organizational cynicism and burnout: A field research in health sector. In Second Sarajevo International Conference on Social Sciences ,47-56.
• Ercan, A., ve Kazançoğlu, İ. (2019). Algılanan örgütsel sinizmin mesleki tükenmişlik olgusuyla ilişkisi: Satış personeli üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(2), 1-19.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff Burn‐Out. Journal Of Social İssues: 30(1), 159-165.
• Gün, F. ve Baskan, G. A. (2016). Öğretim elemanlarının algılarına göre örgütsel sinizm ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe University Journal of Education, 3.
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Hefferon, K. ve Boniwell, I. (2014). Posıtıve psychology theory, researc and applıcatıons. (Çev. Edi. T. Doğan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık (2011).
• Izgar, H.(2012). Çalışanlarda stres ve tükenmişlik. (Ed. H. Izgar). Endüstri ve örgüt psikolojisi. Konya: Eğitim Yayınevi, 127-140.
• İncesu, E., Yorulmaz, M. ve Evirgen, H. (2017). Örgütsel sinizmin tükenmişlik üzerine etkisi: hastane çalışanları üzerine bir araştırma. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 3(3), 370-380.
• İbrahimağaoğlu, Ö. ve Can, E. (2017). Örgütsel sinizm ile örgütsel tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesi: hizmet sektörü çalışanları üzerine ampirik bir araştırma. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 181-205.
• Johnson, J. L. ve O'Leary-Kelly, A.M. (2003). The effects of psychological contract breach and organizational cynicism: Not all social exchange violations are created equal. Journal of Organizational Behavior, 24(5), 627-647.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya
• Karacaoğlu, K., İnce, F. (2013). Pozitif örgütsel davranışın örgütsel sinizim üzerindeki etkileri: Kayseri ilindeki imalat sanayii işletmelerinde bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18, 181-202.
• Karcıoğlu, M. S. ve Naktiyok, A. (2015). Örgütsel ortamda algılanan güven düzeyinin sinizm üzerindeki rolü: Atatürk Üniversitesi idari personeli üzerinde bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 19-34.
• Ko, J. O., Park, S. K. ve Lee, M. H. (2013). Factors affecting burnout among clinical nurses according to positive psychological capital. Journal of Korean Academy of Nursing Administration, 19(2), 304-314.
• Luthans, F. (2002a). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal Of Organizational Behavior, 23 (6), 695–706.
• Luthans, F. (2002b). Positive organizational behavior: developing and managing psychological strengths. Academy Of Management Executive, 16(1), 57–72.
• Luthans, F., ve Jensen, S. M. (2002). Hope: A new positive strength for human resource development. Human resource development review, 1(3), 304-322.
• Luthans, F.ve Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: ınvesting in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143-160.
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., Norman, S. M. ve Combs, G. M. (2006). Psychological capital development: toward a micro‐intervention. Journal Of Organizational Behavior, 27(3), 387-393.
• Luthans, F., Youssef, C. M., ve Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Investing and developing positive organizational behavior. Positive organizational behavior, 1(2), 9-24.
• Maslach, C. (1978). The client role in staff burn‐out. Journal Of Social İssues: 34(4), 111-124.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal Of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual review of psychology, 52(1), 397-422.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara:Detay Yayıncılık.
• Oral, B., Tösten, R. Ve Elçiçek, Z. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(11), 77-87.
• Özer, Z., Tekin Şener, Z., Kaya Önav, A. ve Şirin, A. (2018). Dâhili kliniklerde çalışan hemşirelerin örgütsel sinizm ve tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi.Çekmece İzü Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 135 – 154.
• Özler, D. E. ve Atalay, C. G. (2011). A research to determine the relationship between organizational cynicism and burnout levels of employees in health sector. Business and management review, 1(4), 26-38.
• Sayıl, I., Haran, S., Ölmez, Ş. ve Özgüven, H. D. (1997). Ankara üniversitesi hastanelerinde çalışan doktor ve hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri. Kriz Dergisi, 5(2), 71-77.
• Schaufeli, W. Ve Enzmann, D. (1998). The burnout companion to study and practice: A critical analysis. CRC pres.
• Seligman, M. E. ve Csikszentmihalyi, M. (2000), Positive psychology: An introduction, American Psychologist, 55, 5‐14.
• Seligman, M. E. (2002). Positive psychology, positive prevention and positive therapy. Handbook Of Positive Psychology, 2, 3-12.
• Sheldon, K. M. ve King, L. (2001). Why positive psychology is necessary. American psychologist, 56(3), 216.
• Topçu, M. K. ve Ocak, M. (2012). Psikolojik sermayenin tükenmişlik algısı üzerine etkisinde iş tatmininin aracılık rolü: Türkiye ve Bosna-Hersek sağlık çalışanları örneği. 20. Ulusal Yönetim Ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 24-26.
• Tösten, R., Arslantaş, H. İ. ve Şahin, G. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerinin tükenmişliğe etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 726-744.
• Tunç, B. (2018). Sağlık kurumlarında örgütsel vatandaşlık davranışı, iş özerkliği, örgütsel güven iklimi, duygusal zekâ, sinizm ve tükenmişlik arasındaki ilişkiler ve bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sozluk.(t.y). Tükenmişlik nedir? 28.12.2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• Wang, Y., Chang, Y., Fu, J., Wang, L. (2012). Work-family conflict and burnout among Chinese female nurses: The mediating effect of psychological capital. BMC Public Health, 12, 915-922.