Ulusal Basın Ekseninde Atatürk Dönemi Öğrenci Hareketleri (Vagon-li Olayı Örneği)

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 38, 5713 - 5734, 15.06.2021

Neslihan Altuncuoğlu

https://doi.org/10.26466/opus.891034

Cited By: 1

Öz

Toplum ile gençlik ayrılmaz bir bütündür, nitekim gençlik, toplumun en canlı öğesidir, yeniye ve geleceğe yöneliktir. Toplumların, dünden bugüne, bugünden yarına uzanan yolculuğunda, millî kültürü temsil bakımından dil ve gençliğin birbirine paralel fonksiyon ve misyonları vardır. Gençliğin toplum hayatındaki önemini bilen Atatürk, gençliği içinde bulunduğu toplumun kurallarına uyan sağlam bir nesil olarak görmek istemiştir. Yeni kurduğu devleti, bir sonuç olarak, bütünüyle armağan ettiği Cumhuriyet gençliğinin güvencesine bırakmıştır. 1933 yılı gençliğin çeşitli örgütlenmelerine tanık olmuştur. Bu örgütlenmede, Milli Türk Talebe Birliği’nin öncülük payı vardır. Bu birlik, milliyetçilik duygularını gençlik kesiminde yüksek kılmak, pekiştirmek amacında olmuştur. Bu yılın ilk gençlik hareketi Vagon-li (Yataklı Vagonlar) şirketine yönelik olmuştur.22 Şubat 1933 tarihinde, Vagon-li (yataklı vagonlar) şirketinde İtalyan bir yöneticinin, şirket memurlarından Naci Bey’e, Türkçe konuştuğu için hakaret ettiği ve memuru işten uzaklaştırdığı haberi gazetelerden duyulunca, üniversite gençliğinde ve toplumda büyük bir infial uyanmıştır. Binlerce genç şirket binasına gidip, çeşitli yerlerde gösteriler yapmışlardır. Bu anlamda gençliğin siyasal yaşama katkıları küçümsenemeyecek derecede önemli olmuştur. Bu çalışmada, yaşanan hadise karşısında, gençlerin gösterdiği milli heyecan, ulusal basın ekseninde ele alınmıştır. Araştırma yapılırken Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi’nde bulunan belgeler, dönem gazeteleri ve basılı diğer kaynaklardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Gençlik, Vagon li, Basın

Atatürk Period Student Movements on The National Press: The Wagon-lit Event

Öz

Youth is an integral whole with the Community. Youth is the most vital element of society, oriented towards the new and the future. Youth represents national culture, national language and youth are parallel to each other. The youth was always been in the front lines within the republic period, particularly with the organized actions at the point of building a state and set forth supporting actions and expressions in this context. Ataturk wanted to see youth as a strong generation and waited intensive work from youth. Ataturk saw youth as a force that would keep the nations alive, sustain and transfer the national culture to the next generations. On February 22, 1933, an Italian manager of the Wagon-lit company insulted Naci Bey, one of the company officers, for speaking Turkish and dismissed the officer. The Turkish press, who is closely interested in the incident, has been very sensitive about the issue and has tried to inform the public in this sense. When this event was heard in Turkey the press and the leadership of the Turkish National Student Union planned a protest. The Turkish Nation condemned this event. The national sensitivity in this case increased. This event has caused a great reaction among the Turkish youth. In this report, the reasons and consequences of the Wagon-lit event will be assessed on the basis of the periodical national press. The documents in the Presidency State Archive, newspapers from the period and other printed sources were utilized in this the process of this study

Anahtar Kelimeler

Ataturk, Youth, Wagon-lit, Press.

Kaynakça

• Aksoy, C. (1977). Babam Tevfik İleri konuşmaları ve görüşleri. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Aktar, Y. (1999). İkinci Meşrutiyet Dönemi öğrenci olayları. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Arıt, M. (1979). Cumhuriyet döneminde gençlik. İzmir: Türkiye Yayıncılık.
• Asım, M. Yataklı Vagon Hadisesi. (1933,27 Şubat). Vakit, s.1.
• BCA, Fon Kodu: 03010, Kutu No: 241, Dosya Gömleği No: 627, Sıra No: 26.
• BCA, Fon Kodu: 490, Kutu No: 01, Dosya Gömleği No: 315, Sıra No: 44.
• Binaların Tamiri. (1933,1 Mart). Cumhuriyet, s.6. (2005). Vagon-li’de Türkçe Yasağına Tepki, Cumhuriyet Ansiklopedisi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 211. (1983).
• Cumhuriyet Döneminde Gençlik, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları. 809.
• Çanakkale Gençliğinin Tepkisi. (1933, 1 Mart). Cumhuriyet, 6.
• Çavdar, T. (1995). Türkiye’nin demokrasi tarihi 1839-1950. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Darülfünunlu Gençlerin Nümayişi. (1933,26 Şubat). Vakit, 2.
• Duman, D. (2000). Ulusal ekonominin yapılanmasında yerli malı haftaları. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Duman, Y. Doğan, S. (2008). Türkçülükten İslamcılığa Milli Türk Talebe Birliği. İstanbul: Vadi Yayınları.
• Erdoğan, H. (2019). Atatürk dönemi çağdaşlaşma hareketleri. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I Kurtuluş, Kuruluş ve Modernleşme (1920-1938), Edi. Nurgün Koç, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.363-400.
• Gençliğin Galeyanı, (1933, 26 Şubat). Cumhuriyet,1.
• Goloğlu, M. (2009). Tek partili cumhuriyet (1931-1938). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gündüz, A. (1933, 4 Mart). Gençlik Hem Haklıdır Hem Vazifelidir. Haber, 1.
• Hadiseyi Yapan Müdüre İşten El Çektirildi. (1933,28 Şubat). Cumhuriyet,1.
• Halıcı, Ş. (2007). Vagon li Olayı. İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi. (11).63-73.
• Her Yönüyle Tevfik İleri. (1995). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İlmen, V. (1999). Vagon-li (Yataklı Vagon) Olayı. Tarih ve Toplum Dergisi .32(189).
• İstanbul’da Dil Mücadele Cemiyeti. (1933,28 Şubat). Hâkimiyet-i Milliye,1.
• İzzet, Selami, Küstahlık. (1933,24 Şubat). Vakit, 3.
• Kabacalı, A. (1992). Türkiye’de Gençlik Hareketleri. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Kadri, Yakup, İnkılâp Gençliği Göründü. (1933,2 Mart). Vakit, 2.
• Köknel, Ö. (1970). Türk Toplumunda Bugünün Gençliği. İstanbul: Bozak Matbaası.
• Memleket Gençliği. (1933,28 Şubat). Son Posta, 8.
• Müdür Aleyhinde Takibat. (1933,28 Şubat). Milliyet,6.
• Müdür Aleyhinde Takibat. (1933, 28 Şubat). Milliyet,1.
• Nadi, Y. Türkiye’de Ecnebi Husumeti Yoktur. (1933,1 Mart). Cumhuriyet,1.
• Nümayiş Hadisesine Dair Tahkikat Devam Ediyor. (1933, 27 Şubat). Cumhuriyet, 6.
• Ötüken, A. Nakleden: Erol Özcan. (1966). Milli Türk Talebe Birliğinden hatıralar. Bozkurt Dergisi, 2, 16-18.
• Öz Dil İçin. (1933,26 Şubat). Hâkimiyet-i Milliye, s.1.
• Şahin, M. (1992). Darülfünun Talebe Cemiyeti önderliğinde gerçekleştirilen bir öğrenci hareketi örneği. Tarih ve Toplum Dergisi. 18(107). 15-22.
• Tahkikat Başladı. (1933,27 Şubat). Hâkimiyet-i Milliye,1.
• Tahkikat Yapmak İçin Bir Müfettiş Gönderdi. (1933,1 Mart). Akşam, 2.
• Talebe Vagon-Li Önünde Bir Nümayiş Yaptı. (1933,26 Şubat). Milliyet,1.
• Taylak, M. (1969). Saltanat, 2. Meşrutiyet ve 1. Cumhuriyet’te Öğrenci Hareketleri. Ankara: Başnur Matbaası.
• Türk’e Hürmet İsteriz. (1933,26 Şubat). Son Posta,6.
• Türk’e Hürmet İsteriz. (1933,26 Şubat). Son Posta,1.
• Türkçe Hadisesi. (1933,1 Mart). Vakit, 2.
• Türkiye’de Türk Dili Hâkimdir. (1933,26 Şubat). Akşam,2.
• Vagon li Müdürü Mahkemede. (1933,17 Temmuz). Cumhuriyet, 1.
• Vagon li Önünde Tezahürat. (1933, 26 Şubat). Cumhuriyet, 6.
• Vagon li Şirketinde Çirkin Bir Hadise. (1933,24 Şubat). Cumhuriyet, 2.
• Yataklı Vagon Hadisesi. (1933,27 Şubat). Vakit, 4.
• Yazman, T. (1984). Atatürk’le Beraber. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zonguldak Gençliği. (1933,27 Şubat). Vakit, 8.