5. Sınıf Sosyal Bilgiler Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanı Kazanımlarına İlişkin Eğitim Durumlarının İncelenmesi: Durum Çalışması

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 39, 175 - 222, 01.07.2021

Mustafa Yeler , Gürbüz Ocak

https://doi.org/10.26466/opus.834524

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Etkinlik Vatandaşlık öğrenme alanı kazanımlarına ilişkin öğretme-öğrenme sürecindeki etkinliklerin incelenmesi Burdur il merkezinde seçilen bir ortaokulda yapılmıştır. Bunun için nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması modeli ve bütüncül tek durum deseni kullanılmıştır. Araştırma sürecinde veriler her bir kazanım için ayrı düzenlenen ders gözlem formları, gözlemci anekdotları, yarı yapılandırılmış görüşme ve doküman analizi yoluyla toplanmıştır. Bu kapsamda gözlem formuyla elde edilen verilerin çözümlenmesinde gözlenen özelliklerin yeterlik düzeylerine ilişkin puanların ortalamaları; gözlemci anekdotları ve görüşme ile toplanan verilerde betimsel analiz; ünitelendirilmiş yıllık planda ise doküman analizi kullanılmıştır. Elde edilen verilerin çözümlemesi sonucunda öğretme-öğrenme sürecinde öğretmenin ağırlıklı olarak düz anlatım ve soru cevap yöntemi kullandığı, çoğunlukla ders kitabına bağlı kaldığı, konulara ilişkin bazı bilgileri soru bankasından yazdırdığı, öğretim yöntem -teknik seçiminde kazanımların ve içeriğin özelliklerini dikkate almadığı, zaman yönetimi, iletişim-etkileşim becerilerinde sorunlar yaşadığı, ezberletme, yazdırma, tekrar ettirme ve test sorusu çözdürme vb. uygulamalara yer verdiği gözlenmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda öğretmen adayların ve öğretmenlerin sorumluluklarında olan Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarını en iyi şekilde uygulayabilecek mesleki bilgi beceri, tutum ve değerlere sahip olacak şekilde, yaşantıya dayalı etkinliklerle yetiştirilmesi, hizmet sürecinde de ihtiyaç duydukları çeşitli konularda desteklenmesi ve rehberlik edilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler öğretim programı, etkin vatandaşlık, öğretme-öğrenme süreci, öğretim materyali, program değerlendirme,

Investigation of Educational Situations Related to Effective Citizenship Learning Area Achievements in 5th Grade Social Studies Course: A Case Study

Öz

This study aimed to examine educational situations concerning effective citizenship learn-ing area achievements in 5th grade Social Studies Course. To this end, case study model and holistic design were used. Data were collected through course observation forms, observer anecdotes, semi-structured interviews, and document analysis organized separately for each objective. The average of the scores related to the proficiency levels of the observed features were used in analyzing the data obtained by the observation form. Descriptive analysis was carried out in the data collected through observer anecdotes and interviews. Finally, document analysis was applied in the unified annual plan. As a result of the analysis of the obtained data, it was observed that the teacher mainly used straight lecturing and question-answer technique, mostly depended on the textbook, get the students write some of the information (regarding the subjects) from question bank books. It was also revealed that the she did not take into account the characteristics of the objectives and the content in the selection of teaching methods and techniques, and she made use of memorization, dictation, repetition and getting the students to solve tests in her teaching. In line with these results, it was suggested that prospective teachers and teachers should be trained in life-based activities to have professional knowledge, skills, attitudes and values to apply Social Studies Curriculum in the best way, and support and guide them in various issues they need in the service process

Anahtar Kelimeler

Social studies program, effective citizenship, teaching-learning process teaching material, curriculum evaluation.

Kaynakça

• Açıkgöz, K. (2003). Aktif öğrenme. İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları.
• Adanalı, K. ve Doğanay, A. (2010). Beşinci sınıf Sosyal Bilgiler öğretiminin alternatif ölçme değerlendirme etkinlikleri açısından değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 271-292.
• Akpınar, B. ve Gezer, B. (2010). Öğrenen merkezli yeni eğitim yaklaşımlarının öğrenme -öğretme sürecine yansımaları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 1-12.
• Akpınar, M. ve Bilgili, A. S. (2018). Sosyal Bilgiler 6. sınıf öğretim programı, kazanım, beceri ve kavram ilişkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1),855-882.
• Akpınar, M. ve Kaymakçı, S. (2012). Ülkemizde Sosyal Bilgiler öğretiminin genel amaçlarına karşılaştırmalı bir bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 605-626.
• Akpınar, M., Çolak, K. ve Yiğit, E.Ö. (2012). Öğretmenlik uygulaması dersi kapsamında Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının yeterliklerine yönelik uygulama öğretmenlerinin görüşleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 36, 41-67.
• Algan, S. (2008). İlköğretim 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi öğretim programının ölçme ve değerlendirme öğesinin öğretmen görüşleri açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Arslan, A. ve Demirel, Ö. (2007). İlköğretim 5. sınıf Sosyal Bilgiler dersi yeni öğretim programının değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 175, 198-209.
• Ata, B. (2007). Yeni Sosyal Bilgiler öğretmenliği lisans programının ilköğretim 2005 Sosyal Bilgiler dersi (6, 7. sınıflar) öğretim programı açısından değerlendirilmesi.http://acikarsiv.gazi.edu.tr/index.php?menu=2&secim=10&YayinBIK=74#
• Aykaç, N. (2007). İlköğretim Sosyal Bilgiler dersi eğitim-öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 46-73.
• Ayva, Ö. (2010). Sosyal Bilgiler dersi öğrenme öğretme süreci ile ilgili öğrenci görüşleri. International Conference on New Trends in Education and Their Implications, http://www.iconte.org/ FileUpload/ks59689/File/58.pdf
• Barr, R. D., Barth, J. L., and Shermis, S. S. (1977). Defining the social studies. Arlington, VA: National Council for the Social Studies.
• Bilen, M. (2006). Plandan uygulamaya öğretim (6 baskı.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bilen, M. (2010). Öğretim ve öğretme yöntemleri. M. Bilen (Ed.). Eğitimde ilke ve yöntemler. İçinde (s.227-331). Ankara: Betik yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri, (10.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Canerik, H. (2005). Sosyal Bilgiler programı ve öğretimi. Y. Kavak, E. Taşdemirci. (Ed). Eğitimde Yansımalar VIII. Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu (14-16 Kasım 2005, Kayseri). s.362-371. Ankara: Sim Matbaası.
• Çalışkan, H. (2010). İlköğretim altıncı ve yedinci sınıflar Sosyal Bilgiler programına ilişkin öğretmen görüşleri, Çağdaş Eğitim Dergisi, 35, (377),31-40.
• Çetin, F. (2007). İlköğretim 4. sınıf Sosyal Bilgiler öğretim programının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. (Meram İlçesi Örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çoban, O., ve Akşit, İ. (2018). 2005 ve 2017 Sosyal Bilgiler öğretim programlarının öğrenme alanı, kazanım, kavram, değer ve beceri boyutları açısından karşılaştırılması. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505. Doi:http:// dx. doi.org/10.7596/taksad.v7i1.1395
• Çolak, K. (2015). Sosyal bilgiler ile vatandaşlık ve demokrasi eğitimi derslerinde küresel vatandaşlık eğitimi (Yayımlanmamış Doktora tezi). Marmara Üniversitesi.
• Demirel, Ö. (2006). Öğretimde planlama ve değerlendirme “öğretme sanatı” (7 b.). Ankara: PegemA Yayıncılık
• Dinç, E. ve Doğan, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe Sosyal Bilgiler öğretim programı ve uygulanması hakkında öğretmen görüşleri. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 17-49.
• Doğanay, A. (2008). Çağdaş Sosyal Bilgiler anlayışı ışığında yeni Sosyal Bilgiler programının değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 77-96.
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2008). Öğretmen gözüyle yeni Sosyal Bilgiler programı: Adana ilinde bir araştırma. İlköğretim Online, 7(2). 468-484.
• Döner, N. (2019). 2018 Sosyal bilgiler programı ortaokul müfredat değişikliği ve öğretmen görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Dumitriu, C. and Dumitru, G. (2014). Achieving citizenship education. a theoretical and experimental approach. Procedia- Social and Behavioral Sciences 149, 307– 311
• Ekinci, A. (2007). İlköğretim Sosyal Bilgiler dersi öğretim programının yapılandırmacı yaklaşım bağlamında değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Ersoy, A. F. ve Kaya, E. (2009). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programının (2004) uygulama sürecine ilişkin öğrenci görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 71-86.
• Fırat Durdukoca, Ş. (2018). Sınıf öğretmenlerinin Sosyal bilgiler dersi öğretim uygulamaları için öğretim tekniklerinin seçimine yönelik yeterlik algıları ve görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(1), 211-242.
• Genç, K. ve Çelik, H. (2018). Türkiye’deki vatandaşlık eğitiminin branş öğretmenlerinin bakış açılarıyla değerlendirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(1), 126-138.
• Gömleksiz, M. N. ve Bulut, İ. (2006). Yeni Sosyal Bilgiler dersi öğretim programının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 12(3), 393-421.
• Gültekin, M., Gürdoğan-Bayır, Ö. ve Göz, N.L (2013). 2004 Sosyal Bilgiler öğretim programında yeni anlayışlar: 1998 öğretim programından farklılıkları açısından bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 24-49.
• Gündoğdu, A. (2010). Okul ve eğitim. Eğitime Bakış Eğitim Öğretim ve Bilim Araştırmaları Dergisi, 6(16), 1-2.
• Gürbüz. S. ve Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. (4. Baskı) Ankara: Seçkin Yayınları.
• İkinci, İ. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatandaşlık algıları ve vatandaşlık eğitimi ile ilgili düşüncelerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora tezi). Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Kabapınar, Y. ve Ataman, M. (2010). İlköğretim Sosyal Bilgiler (4-5. sınıf) programlarındaki ölçme ve değerlendirme yöntemlerine ilişkin öğretmen görüşleri. İlköğretim Online, 9(2), 776-791.
• Kalaycıoğlu, E. (2007). İlköğretim 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler programının öğretmen görüslerine göre değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Karacaoğlu, Ö. ve Acar E. (2010) Yenilenen Programların Uygulanmasında Öğretmenlerin Karşılaştığı Sorunlar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 45-58.
• Kaya, A. (2008) Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımını uygulayan sınıf öğretmenleri ile bu yaklaşımı uygulamayan dal öğretmenlerinin sınıf yönetimi yaklaşımlarının karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Doktora tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Kılıçoğlu, G. (2009). Sosyal bilgiler, dünyada ve ülkemizde gelişimi ve önemi. M. Safran. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s.4-16). Ankara: Pegem Akademi.
• Kösterelioğlu, İ. ve Özen, R. (2015).4. ve 5. sınıf Sosyal bilgiler ders programının eğitim durumu öğesinin değerlendirilmesi. Bolu örneği. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(8), 111-126.
• Kuyucu, D. (2007). İlköğretim Sosyal Bilgiler 5. sınıf öğretim programının uygulanmasının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Selçuklu İlçesi Örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• MEB (2003). Eğitim öğretim çalışmalarının planlı yürütülmesine ilişkin yönerge. Tebliğler dergisi, 2551.
• MEB (2004). Sosyal Bilgiler 4 ve 5. Sınıf öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2015). Sosyal Bilgiler öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2017). Sosyal Bilgiler öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2012). İlköğretim kurumları (İlkokul ve ortaokul) haftalık ders çizelgesi. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 75(2658), 314-316.
• MEB. (2017). https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/ 18160003 _basin_aciklamasi -program.pdf
• Meydan, A. ve Öztürk, Ç. (2008). Sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler öğretiminde uygulanan ölçme değerlendirme yaklaşımına ilişkin görüşleri. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu. (2-4 Mayıs 2008). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Miles, M. B. ve Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis : an expanded sourcebook. (2nd Edition). Calif.: SAGE Publications.
• Navarro-Medina, E. and De-Alba-Fernandez, N. (2015). Citizenship Education in the European Curricula. Procedia- Social and Behavioral Sciences 197, 45 – 49.
• NCSS (1994). Expectations of excellence: Curriculum standards for the social studies. Washington, DC: NCSS.
• NCSS (2012). Creating Effective Citizens: A Position Statement of National http://www.socialstudies.org/sites/default/files/publications/se/6505/650511.html
• NCSS, (2010). National Curriculum Standards for Social Studies: A Framework for Teaching, Learning, and Assessment. Erişim adresi:https://www.socialstudies.org/advocacy/toolkit
• Ornstein A.C ve Hunkins, F.P. (2014). Eğitim programı temeller, ilkeler ve sorunlar. T. Babacan (çev.). A. Arı (Ed.), Program değerlendirme içinde (s.381-436) Konya: Eğitim Yayınevi.
• Özkan, A. (2016). Status of the usage of active learning and teaching method and techniques by social studies teachers. Universal Journal of Educational Research 4(7), 1553-1562.
• Polat, F. (2006). İlköğretim 7.sınıf Sosyal Bilgiler öğretiminde öğretmenlerin kullandıkları yöntemler ve karşılaştıkları sorunlar. Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Safran, M. (2011). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. B. Tay ve A. Öcal). (Ed.), Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss.2-18). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Sigauke A. T. (2012). Young people, citizenship and citizenship education in Zimbabwe. International Journal of Educational Development 32, 214–223.
• Sönmez, V. (2007). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sönmez, V. (2008). Eğitim felsefesi. (8. Baskı) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Subaşı, M. ve Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426
• Tanrıseven, I. (2015). Öğretimde planlama. T. Yanpar Yelken ve C. Akay. (Ed.), (2. Baskı). Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (s.77-108). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Taş, H. ve Kıroğlu, K. (2018).2017 İlkokul Sosyal Bilgiler dersi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 17(2), 697-716.
• Tay, B. (2017). 2005 Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 Sosyal Bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461-487.
• Turan, S. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programının disiplinlerarası yapısının incelenmesi. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 2(2), 166-190.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 24, 543-559.
• Ünal, S. (2012). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tarih konularının öğretiminde kullandıkları öğrenci merkezli yöntemlerle ilgili karşılaştıkları sorunlar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Willemse, T. M., Ten Dam, G., Geijsel, F., Van Wessum, L. and Volman, M. (2015). Fostering teachers' professional development for citizenship education. Teaching and Teacher Education, 49, 118-127.
• Yanpar, T. (2005). Sosyal Bilgiler dersinde oluşturmacı yaklaşımda öğrencilerin etkinlik dosyalarını yordayan değişkenler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(2), 513-526.
• Yaşar, Ş. (1998). Yapısalcı kuram ve öğretme-öğrenme süreci. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 8(1-2),68-75.
• Yaşar, Ş. (2005). Sosyal Bilgiler programı ve öğretimi. Eğitimde yansımalar: viii yeni ilköğretim programlarını değerlendirme sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s.329–342). Ankara: Sim Matbaası.
• Yeşil, R. (2006). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin sınıf içi öğretme yeterlikleri. (Kırşehir Örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 61-78.
• Yeşiltaş, E. (2006). Sosyal bilgiler fiziki coğrafya konuları öğretiminde araç-gereç kullanımının öğrencilerin başarı düzeylerine etkisi. (Kars ili örneği). (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2017). Durum çalışması araştırması. Çev. İ. Günbayı. (3. Baskı). Ankara: Nobel yayınları.