Etik İklim ve Örgütsel Kontrol Mekanizmalarının İşe Angaje Olmak Üzerine Etkisi: Sivil Havacılık Sektöründe Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 3, 175 - 188, 30.05.2024

Emre Durmazpınar , Fatih Yıldırım

https://doi.org/10.26466/opusjsr.1419217

Öz

Havacılık sektörünün, Türkiye’ye yönelik uluslararası ticaretin artışında önemli bir rol üstlendiği görülmektedir. Bunun yanı sıra havacılık sektörü sürdürebilir kalkınma, sosyal, politik, çevresel ve ekonomik unsurlar arasında da son derece önemli avantajlar sağlamaktadır. Özellikle hizmet sektörü olarak değerlendirildiğinde havacılık sektörünün başarısı insan kaynağının çabasında gizlidir. Bu nedenle işine bağlı hale gelmiş hatta ötesine geçerek işine angaje olmuş çalışanların örgütlerine önemli katkılar sunacağı düşünülmektedir. Dolayısıyla bu araştırmada etik iklim ve örgütsel kontrol mekanizmalarının işe angaje olmayı nasıl etkilediğini belirlemek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda Türkiye’nin en değerli markası olan bir hava yolu şirketinde çalışan 387 personelden anket yoluyla veri toplanmıştır. Yapılan regresyon analizlerin sonuçlarına göre etik iklimin alt boyutlarından yardım severlik iklimi ve ilkelilik iklimi işe angaje olmayı anlamlı ve olumlu olarak etkilerken egoist iklim anlamlı ve olumsuz olarak etkilemektedir. Diğer yandan örgütsel kontrol mekanizmalarının alt boyutlarından girdi kontrolü ve davranışsal kontrolün işe angaje olmayı anlamlı ve olumlu olarak etkilediği tespit edilmiştir. Çıktı kontrolü ise işe angaje olmayı anlamlı olarak etkilememiştir. Böylece havacılık sektöründe faaliyet gösteren örgütlerde oluşturulacak yardım severlik iklimi veya ilkelilik ikliminin önemi ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Etik iklim, örgütsel kontrol mekanizmaları, işe angaje olmak, havacılık sektörü.

The Effect of Ethical Climate and Organizational Control Mechanisms on Work Engagement: A Research in the Civil Aviation Sector

Öz

It is observed that the aviation sector plays an important role in the increase of international trade to Türkiye. In addition, the aviation industry offers important benefits in terms of sustainable development, social, political, environmental, and economic factors. In particular, as a service sector, the success of the aviation industry is mainly due to human resource efforts. Employees who are committed to their work and even engaged going beyond are therefore considered to make an important contribution to their organizations. Therefore, the purpose of this study is to determine how ethical climate and organizational control mechanisms affect work engagement. In this direction, data were collected from 387 employees working in an airline company, which is the most valuable brand of Turkey, through a questionnaire. The results of the regression analyses conducted show that the ethical climate dimensions, especially the benevolence and principledness climate dimensions, have a significant and positive impact on work engagement, while the egoistic climate has a significant and negative impact. On the other hand, organizational control dimensions, especially input control and behavioral control, were found to have a significant and positive impact on work engagement. Output control, on the other hand, did not have a significant impact on work engagement. Thus, the importance of the climate of benevolence or principledness to be created in organizations operating in the aviation sector has emerged.

Anahtar Kelimeler

ethical climate,, control mechanisms, work engagement, aviation sector.

Kaynakça

• Akbaş, T. (2010). Örgütsel etik iklimin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Mobilya sanayi büyük ölçekli işletmelerinde görgül bir araştırma. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(19), 121-137.
• Ambrose M., A. Arnaud & M. Schminke (2007). Individual moral development and ethical climate: The influence of person-organization fit on job attitudes, Journal of Business Ethics, 77, 323-333.
• Ardıç, K. & Polatçı, S. (2009). Tükenmişlik sendromu ve madalyonun öbür yüzü: İşle bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32, 21-46.
• Arslan, E. T. & Demir, H. (2017). İşe angaje olma ve iş tatmini arasındaki ilişki: Hekim ve hemşireler üzerine nicel bir araştırma. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 371-389.
• Aslan, B. (2010). Bir yönetim fonksiyonu olarak iç denetim. Sayıştay Dergisi, 77, 63-86.
• Attridge, M. (2009). Measuring and managing employee work engagement: A review of the research and business literature. Journal of Workplace Behavioral Health, 24, 383-398.
• Bal, E. A. (2009). Bir pozitif psikoloji kavramı olarak işe gönülden adanma (work engagement) ve insan kaynakları açısından önemi. Osmangazi Üniversitesi 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Bildiri Kitabı, 546-552.
• Barnett, T. & Vaicys, C. (2000). The moderating effect of individuals’ perceptions of ethical work climate on ethical judgments and behavioral intentions. Journal of Business Ethics, 27(4), 351-362.
• Brickley, J. A., Clifford, W., Smith, Jr. & Zimmerman, J. L. (2002). Business ethics and organizational architecture. Journal of Banking and Finance, 26, 1821-1835.
• Cullen, J. B., Parboteeah, K. P. & Victor, B. (2003). The effects of ethical climates on organizational commitment: A two-study analysis. Journal of Business Ethics, 46(2), 127-141.
• Çelik, H. E., & Yılmaz, V. (2013). Yapısal eşitlik modellemesi temel kavramlar uygulamalar programlama. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Doğan, N. (2009). İş etiği ve işletmelerde etik çöküş. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(16), 179-200.
• Durmazpınar E. (2023). Etik iklim ve örgütsel kontrol mekanizmalarının işe angaje olmak üzerine etkisi: Sivil havacılık sektöründe bir araştırma. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Güzel, Ş. & Uyar, S. (2019). İşe angaje olma kavramı, tükenmişlik ile ilişkisi ve sonuçları. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1(1), 44-52.
• ICAO. (2023). International civil aviation organization: about ICAO. https://www.icao.int.
• Johnson, E. C. (2006). Ethics in the workplace: Tools and tactics for organizational transformation. California: Sage Publications.
• Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33(4), 692-724.
• Kaval, H. (2005). Uluslararası finansal raporlama standartları uygulama örnekleri ile muhasebe denetimi. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Kayapalı Yıldırım S. (2019). Etik iklim ve örgütsel kontrol mekanizmalarının sanal kaytarma davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel sinizmin aracılık rolü, (Ed. Canan Nur Karabey). Ankara: Gece Akademi.
• Kayapalı Yıldırım S. & Karabey C.N. (2017). Etik iklim ve örgütsel kontrol mekanizmalarının sanal kaytarma davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel sinizmin aracılık rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(11), 556-594.
• Maslach, C. & Leiter, P. M. (1997). The truth about burnout. Jossey-Bass, San Francisco.
• Müjdelen Yener, Miray Yaldıran & Sinem Ergun (2012). The effect of ethical climate on work engagement. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 58, 724-733.
• Ng, P.W.K. (2000). Control mechanisms of human resources management: The perspectives of senior executives in international joint ventures in the people's Republic of China, PhD thesis, Chinese University of Hong Kong.
• Ouchi, W.G. (1979). A conceptual framework for the design of organizational control mechanisms. Management Science, 25(9), 833‐848.
• Özer, Ö., Saygılı, M. & Uğurluoğlu, Ö. (2015). Sağlık çalışanlarının işe cezbolma düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir araştırma. Business and Management Studies: An International Journal, 3(3), 261-272.
• Özkalp E & Meydan P. (2015). Schaufeli ve Bakker tarafından geliştirilmiş olan işe angaje olma ölçeğinin Türkçede güvenilirlik ve geçerliliğinin analizi. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 17(3), 04-19.
• Ravikumar, T. (2013). A study on impact of team work, work culture, leadership and compensation on engagement level of employees in MSMEs in India. International Journal of Advanced Research in Management and Social Sciences, 2(8), 175-185.
• Schaufeli W. & Arnold B. (2003). UWES utrecht work engagement scale http://www.beanmana-ged.com/doc/pdf/arnoldbakker/articles/articles_arnold_bakker_87.pdf, Erişim Tarihi: 13. 02. 2023
• Schaufeli, W. B. (2012). Work engagement what do we know and where do we go? Romanian Journal of Applied Psychology, 14(1), 3-10.
• Schaufeli, W. B. & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: A multi‐sample study. Journal of Organizational Behavior, 25(3), 293-315.
• Schneider, B. (1975). Organizational climates: An essay. Personal Psychology, 28, 447–479.
• Schwepker Jr C.H. & M.D. Hartline (2005). Managing the ethical climate of customer-contact service employees. Journal of Service Research, 7, 377-397.
• Snell, S.A. & Youndt, M.A. (1995), Human resource management and firm performance: Testing a contingency model of executive controls. Journal of Management, 21(4), 711‐37.
• Snell, Scot A. (1992). Control theory in strategic human resource management: The mediating effect of administrative information. Academy of Management Journal, 35(2), 292-327.
• Surveysystem (2023). https://www.surveysystem.-com/sscalc.htm Erişim Tarihi: 05.05.2023
• TDK. (2023). Güncel Türkçe sözlük. www.tdk.gov.tr. Erişim Tarihi: 05.03.2023
• Trevi–o L.K., K.D. Butterfield & D.L. McCabe (1998). The ethical context in organizations: influences on employee attitudes and behaviors. Business Ethics Quarterly, 8, 447-476.
• Tuan, K. A. & Memiş, M. Ü. (2007). İç denetimin yönetim fonksiyonlarının yerine getirilmesindeki rolü. Muhasebe ve Finans Dergisi, 35, 87-99.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179.
• Ural, T. (2003). İşletme ve pazarlama etiği. Ankara: Deta Yayınları.
• Victor, B. & Cullen, J. B. (1988). The organizational bases of ethical work climates. Administrative Science Quarterly, 33, 101-125.
• Yaldıran Miray (2010). The effect of ethical climate on work engagement. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1-137.
• Yu, Tat Wai, Billy & Wai Ming, To (2008). Effects of control mechanisms on positive organizational change. Journal of Organizational Change Management, 21(3), 385 – 404.