Fındıkta bitki morfolojik özellikleri ile verim ve meyve kalite özellikleri arasındaki ilişkiler

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 32 - 45, 30.06.2020

Saim Zeki Bostan , Hanife İşbakan

Öz

Bu çalışma Ordu ili Ulubey ilçesinde yetiştirilen ’Tombul’ ve ‘Palaz’ fındık çeşitlerinde bitki morfolojik özellikleri ile verim ve bazı meyve kalite parametreleri arasındaki ilişkileri ortaya koymak için 2016 yılında yürütülmüştür. Deneme, tesadüf parselleri deneme desenine göre ve 3 tekerrürlü olarak düzenlenmiştir. Çalışmada bitki ve meyve özelliklerine ait toplam otuz altı karakter arasındaki ilişkiler korelasyon ve path analizi ile incelenmiştir. Çalışma sonuçları verim ve kalitenin birçok faktörden doğrudan veya dolaylı olarak etkilendiğini göstermiştir. Zuruf ve yaprak özellikleri ve bitki gelişmesine ait özellikler ile verim ve kalite özellikleri arasında bazı önemli ilişkiler belirlenmiştir. Bunun yanında verim ile bitki boyu (0.609**), gövde çevresi (0.769**), toplam çotanak sayısı (0.639**), toplam meyve sayısı (0.928**), boş meyve oranı (-0.764**), meyve hacmi (0.522*), meyve yoğunluğu (-0.582*), iç şekil indeksi (0.574*), iç hacmi (0.491*) ve iç yoğunluğu (-0.597**) arasındaki ilişkilerin önemli olduğu belirlenmiştir. Verim üzerine en yüksek doğrudan etkiye sahip olan özellikler, sırasıyla toplam meyve sayısı (1.048) ile meyve yoğunluğu (0.723) olmuştur. Dolaylı etkilere bakıldığında, bitki boyunun (0.683), gövde çevresinin (0.766), toplam çotanak sayısının (0.700), boş meyve oranının (-0.688) ve iç şekil indeksinin (0.712) toplam meyve sayısı üzerinden verime olan dolaylı etkileri; meyve hacminin (-0.662), iç hacminin (-0.548) ve iç yoğunluğunun da (0.630) meyve yoğunluğu üzerinden verime olan dolaylı etkileri doğrudan etkilerinden daha yüksek bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fındık, Kalite, Korelasyon, Morfoloji, Path analizi, Verim

Kaynakça

• Akçin Y (2010). Fındıkta Verim ve Verime Etki Eden Bazı Özellikler Arasındaki İlişkiler. (Yüksek Lisans Tezi). Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Anonim (2008). Descriptors for Hazelnut (Corylus avellana L.) (Bioversity International and FAO.
• Ava SH & Pirkhezri M (2010). Evaluation of quantitative and quality characteristics in some hazelnut (Corylus avellana L.) varieties in Karaj climatic conditions. Seed and Plant Production Journal, 26-2 (3),329-342.
• Ayfer M, Uzun A & Baş F (1986). Türk Fındık Çeşitleri. Ankara.
• Bak T (2010). Fındıkta Farklı Dal Sayılarının Verim ve Kalite Faktörleri Üzerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Balık Hİ, Kayalak Balık S, Beyhan N & Erdoğan V (2016). Fındık Çeşitleri. ISBN: 978-605-137-559-5. Klasmat Matbaacılık, 93 sayfa.
• Bayazit S (2012). Determination of Relationships among Kernel Percentage and Yield Characteristics in Some Turkish Walnut Genotypes by Correlation and Path Analysis. The Journal of Animal & Plant Sciences, 22 (2),513-517.
• Bostan SZ (1995). Tombul ve Kalınkara Fındık Çeşitlerinde Önemli Meyve Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Path Analizi ile Belirlenmesi. BAHÇE, 24(1-2):53-60.
• Bostan SZ (1997a). Tombul, Palaz ve Sivri Fındık Çeşitlerinde Çotanaktaki Meyve Sayısı ile Diğer Bazı Özellikler Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 7: 23-27.
• Bostan SZ (1997b). Tombul, Palaz ve Sivri Fındık Çeşitlerinde Çotanaktaki Meyve Sayısı ile Diğer Bazı Özellikler Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 7: 23-27.
• Bostan SZ (2001). Variation in Morphological and Pomological Characteristics in Hazelnut at Six Elevations. Acta Horticulturae, 556: 197-201.
• Bostan SZ & Günay K (2009). Variation of Important Quality Characteristics in Hazelnut at Different Years and Correlations between Husk Number and Nut and Kernel Traits. Acta Horticulturae, 845: 641-646.
• Bostan, 2019. Fındıkta Kabuklu ve İç Meyve Kusurları. Akademik Ziraat, 8 (Özel Sayı): 157-166.
• Dogra RK, Sharma S & Sharma DP (2018). Heritability estimates, correlation and path coefficient analysis for fruit yield in walnut (Juglans regia L.). Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 7(2), 3707-3714.
• İslam A (2000). Ordu İli Merkez İlçede Yetiştirilen Fındık Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu. (Doktora Tezi). Çukurova üniversitesi FBE, Adana.
• İslam A, Özgüven AI, Bostan SZ & Karadeniz T (2005). Relationships Among Nut Characteristics in The Important Hazelnut Cultivars. Pakistan Journal of Biological Sciences, 8(6), 914-917.
• Karadeniz T & Bostan SZ (2006). Tombul Fındık Çeşidinde Meyve ve Toprak Özelliklerinin Rakıma Göre Değişimi ve Bunlar Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi. 3. Milli Fındık Şurası.10-14 Ekim 2004. S: 471-477.
• Köksal Aİ (2002). Türk Fındık Çeşitleri. Fındık Tanıtım Grubu, ISBN 975-92886-0-5, Ankara, 136 sayfa.
• Lagerstdt HB (1975). Filberts. In: Janick J, Moore JN (eds) Advances in fruit breeding. Purdue University Press, West Lafayette, IN, pp 456-488.
• Medel G & Medel F (2009). Effect of Full Flowering Climate on Crop Yield of Gevuina avellana Mol. Acta Horticulturae, 845: 219-225.
• Mehlenbacher SA (1991). Hazelnuts (Corylus). (Genetic Resources in Temperate Fruit and Nut Crops), Acta Horticulturae, 290: 791-836.
• Mohammadzedeh M, Fattahia R, Zamania Z & Khadivi-Khubb A (2014). Genetic identity and relationships of hazelnut (Corylus avellana L.) landraces as revealed by morphological characteristics and molecular markers. Scientia Horticulturae, 167: 17-26.
• Orhan H & Kaşıkçı D (2002). Path, Korelasyon ve Kısmi Regresyon Katsayılarının Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi. Hayvansal Üretim, 43(2): 68-78.
• Özbek S (1978). Özel Meyvecilik. ÇÜ Ziraat Fakültesi Yayınları, Adana, 128 S.
• Santos Ana A, Silva P & Rosa E (1998). Shoot growth and yield of hazelnut (Corylus avellana L.) and the influence oí chmater Ten years of observations. The Journal of Horticultural Science and Biotechnology, 73 (2): 245-250.
• Santos A, Silva AP & Franco MJ (2001). Stem position and stem length effects on fruit set of ‘Ennis’ and ‘Butler’ hazelnut. Acta Horticulturae, 556: 313-320.
• Sharma VK (2003). Studies on variability and selection in hazelnut in Himachal Pradesh. (PhD Thesis) College of Horticulture, Dr Yashwant Singh Parmar University of Horticulture and Forestry, INDIA
• Silva AP, Riberio RM, Santos A & Rosa E (1996). Blank fruits in hazelnut (Corylus avellana L.) cv. 'Butler': Characterization and influence of climate. Journal of Horticultural Science, 71 (5): 709-720.
• Thompson MM, Lagerstedt HB & Mehlenbacher SA (1996). Hazelnuts. In: Janick J, Moore JN (eds) Fruit breeding, vol 3, Nuts. Wiley, New York, pp 125-184.
• Tombesi S & Farinelli D (2014). Relationships between flower density and shoot length in hazelnut (Corylus avellana L.). Acta Horticulturae, 1052: 137-142.
• Usha DS, Adivappar N, Lakshmana D, Shivakumar BS & Thippesh D (2018). Correlation and Path-Coefficient Analysis of Yield and Selected Yield Components of Macadamia (Macadamia integrefolia) Genotypes. International Journal of Pure & Applied Biosciencs, 6 (5): 124-129.
• Valentini N, Moraglio ST, Rolle L, Tavella L & Botta R (2015). Nut and kernel growth and shell hardening in eighteen hazelnut cultivars (Corylus avellana L.). Horticultural Science (Prague), 42: 149–158.
• Yao Q & Mehlenbacher SA (2000). Heritability, variance components and correlation of morphological and phenological traits in hazelnut. Plant Breeding, 119: 369-381.