Gölköy'de (Ordu) Asırlık Bir Armut Gen Kaynağı

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 25 - 35, 30.06.2021

Saim Zeki Bostan Gizem Top

Öz

Sahip olduğu ekolojik zenginlik Türkiye’nin geniş bir coğrafyada birçok meyve türünün yetişmesine ve anavatanı olmasına ya da anavatanları arasında yer almasına sebep olmuştur. Armudun da gen merkezleri arasında yer alan Türkiye’de çok sayıda mahalli armut çeşit ve genotipleri bulunmakta ve bunlar da meyve ıslahı bakımından önem arz etmektedir. Bu çalışma da Ordu ili Gölköy ilçesinde bir üreticiye ait olan ve 1800’lü yıllarda kurulduğu bilinen isimsiz armut genotiplerinin bulunduğu bir bahçede 2018 ve 2019 yıllarında yürütülmüştür. Yapılan incelemelerle, eylül sonu-ekim başlarında hasat olumuna gelen ve meyve pomolojik özellikleri bakımından birbirinden farklı olan 10 genotip belirlenmiştir. Araştırma sonucuna göre genotiplerde meyve ağırlığı 61.83 g-155.56 g, meyve çapı 48.86 mm-64.98 mm, meyve boyu 47.94 mm-62.08 mm, meyve sapı uzunluğu 33.82 mm-33.90 mm, meyve sapı kalınlığı 2.01 mm-3.34 mm, çekirdek evi eni 3.96 mm- 5.86 mm, çekirdek evi boyu 7.54 mm- 10.41 mm, meyve eti sertliği 3.93 kg/cm2-5.47 kg/cm2, meyve suyunda suda çözünür kuru madde içeriği %8.05-%13.15 ve titreedilebilir asit miktarı %1.48-%3.92 değerleri arasında değişmiştir. İncelenen genotipler ilerideki çeşit ıslahı çalışmaları için dikkate alınabilir.

Anahtar Kelimeler

Pyrus communis, Armut, Genotip, Pomoloji

Kaynakça

• Akın Y & Bostan SZ (2018). İlkadım (Samsun) ilçesi yerel armutları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (JAFAG) 35 (Ek Sayı): 63-68.
• Aşkın MA & Oğuz Hİ (1995). Erçiş’te yetiştirilen ümitvar Mellaki armut tiplerinde bazı meyve ve ağaç özelliklerinin tespiti üzerinde araştırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 03-06 Ekim, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Adana, Cilt 1 (Meyve): 84-87.
• Balta F, Üç L & Karakaya O (2019). Şebinkarahisar (Giresun) ilçesinde seçilen Alişar armut klonlarının bazı meyve özellikleri. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD) 5(1): 31-37.
• Bayındır Y, Çöçen E, Macit E, Gültekin N, Toprak-Özcan E, Aslan A & Aslantaş R (2018). Malatya yöresi mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu. Akademik Ziraat Dergisi, Akademik Ziraat Dergisi 7(1):9-16.
• Bayındır Y, Çöçen E, Macit E, Gültekin N, Toprak-Özcan E, Aslan A & Aslantaş R. (2019a). Malatya ili yazlık yerel armut genotiplerinin seleksiyonu. Ziraat Mühendisliği, 367: 54-65.
• Bayındır Y, Çöçen E, Macit E, Gültekin N, Toprak-Özcan E, Aslan A & Aslantaş R. (2019b). Malatya ilinde yetiştirilen yerel kışlık armut genotiplerinin seleksiyonu. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 6(2): 206–215.
• Bostan SZ (2009). Pomological traits of local apple and pear cultivars and types grown in Trabzon province (Eastern Black Sea Region of Turkey). Acta Horticulturae, 825: 293-298.
• Bostan SZ & Acar Ş (2012). Ünye’de (Ordu) yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi 1 (2); 97-106.
• Bostan SZ & Çelikel-Çubukçu G (2016). Çaykara ilçesinde yetiştirilen güzlük ve kışlık mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. BAHÇE 45 (1) Özel Sayı Cilt: 1 Meyvecilik: 59-68.
• Bostan SZ & Şen SM (1991). Van ve çevresinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerine araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1(3): 153-169.
• Büyükyılmaz M, Bulagay AN & Burak M (1992). Doğu Marmara Bölgesinde yetişen akça armutlarında klon seleksiyonu. BAHÇE 21(1-2): 61-68.
• Cevahir G & Bostan SZ (2017). Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Erkenci ve orta mevsim çeşitleri. Meyve Bilimi 4 (2): 19-25.
• Cevahir G & Bostan SZ (2018). Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Geççi çeşitler. The 2nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on BIODIVERSITY, 28-30 November, Ondokuz Mayıs University, Samsun, Turkey. Book of Proceedings, 33-38.
• Çelikel-Çubukçu G (2015). Çaykara ilçesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus spp.) genotiplerinin seleksiyon yoluyla islahı ve ateş yanıklığına dayanıklılık durumlarının araştırılması. Doktora Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Çelikel-Çubukçu G & Bostan SZ (2018). Çaykara ilçesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus spp.) genotiplerinin seleksiyon yoluyla ıslahı: I-Meyve özellikleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (JAFAG) 35 (Ek Sayı): 75-88.
• Çiftçi DT, Sağır N, Bağcı MD & Aygün A (2011). Doğu Karadeniz bölgesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus spp.) çeşitlerinin bazı özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-8 Ekim, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Şanlıurfa, Meyvecilik Bildirileri, 798-806.
• Demirsoy L, Öztürk A, Serdar Ü & Duman E (2008). Saklı Cennet Camili’de yetiştirilen yerel armut çeşitleri. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07 Eylül 2007, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Erzurum. Cilt 1: Meyvecilik, 396-400.
• Edizer Y & Güneş M (1997). Tokat yöresinde yetiştirilen yerel elma ve armut çeşitlerinin bazı pomolojik özellikleri üzerinde bir araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 02-05 Eylül, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Bildiriler, 53-60.
• Ercan N (1995). Ege Bölgesine uygun ‘Akça’ armut tiplerinin belirlenmesi üzerinde araştırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 03-06 Ekim, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Adana, Cilt 1 (Meyve), 79-83.
• Ertaş A (2016). Siirt ve çevresinde yetişen mahalli armut çeşitlerinin (Pyrus communis L.) fenolojik ve pomolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Siirt.
• FAO (2019). Food and Agriculture Data. The Food and Agriculture Organization of The United Nations (FAO).
• Güleryüz M (1977). Erzincan’da yetiştirilen bazı önemli elma ve armut çeşitlerinin pomolojileri ve döllenme biyolojileri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Yayınevi, No: 229, Erzurum, 181s.
• Güleryüz M & Ercişli S (1997). Kağızman ilçesinde yetiştirilen yerel armut çeşitleri üzerinde pomolojik bir araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 02-05 Eylül, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Bildiriler, 37-44.
• Gültekin L (2015). Erzincan ovasında yetiştirilen Çermail armut çeşidinde üstün vasıflı tiplerin seçimi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Erzurum.
• Kalkisim O, Okcu Z, Karabulut B, Ozdes D & Duran C (2018). Evaluation of pomological and morphological characteristics and chemical compositions of local pear varieties (Pyrus communis L.) grown in Gumushane, Turkey. Erwerbs-Obstbau 60:173-181.
• Karadeniz T & Çorumlu MS (2012). İskilip armutları. Akademik Ziraat Dergisi 1(2): 61-66.
• Karadeniz T & Kalkışım Ö (1996). Görele ve çevresinde yetiştirilen mahalli yazlık armut çeşitleri üzerinde pomolojik çalışmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 6 (1): 81-86.
• Karadeniz T & Sen SM (1990). Tirebolu ve çevresinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin pomolojik ve morfolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1(1): 152-165.
• Karlıdağ H & Eşitken A (2006). Yukarı Çoruh vadisinde yetiştirilen elma ve armut çeşitlerinin bazı pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 16(2): 93-96.
• Kılıç D & Bostan SZ (2016). Gürgentepe (Ordu) ilçesinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri. Electronic Journal of Vocational Colleges 6(4): 21-32.
• Koyuncu F & Aşkın MA (1993). Van ve çevresinde yetiştirilen standart ve mahalli bazı armut çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2(1): 103-118.
• Maral E & Bostan SZ (2018). Salıpazarı (Samsun) ilçesi yerel armutları: erkenci ve orta mevsim çeşitleri. The 2nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on BIODIVERSITY 28-30 November, Ondokuz Mayıs University, Book of Proceedings: 167-172.
• Orman E & Yarılgaç T (2016). Bahçesaray yöresinde armut yetiştiriciliği ve seçilen bazı armut genotiplerinin pomolojik ve morfolojik incelenmesi. BAHÇE 45: 1‐10.
• Oturmak İ, Özrenk K & Çavuşoğlu Ş (2017). Diyarbakır (Silvan, Kulp, Hazro) yöresindeki bazı mahalli armut (Pyrus communis L) gen kaynaklarının belirlenmesi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD) 3(2): 61-67.
• Öz MH & Aslantaş R (2015). Doğu Anadolu Bölgesi armut genotiplerinin morfolojik karekterizasyonu. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 46 (2): 93-106.
• Özbek S (1978). Özel meyvecilik (kışın yaprağını döken meyve türleri). Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Adana, 128s.
• Özçağıran R, Ünal A, Özeker E & İsfendiyaroğlu M (2004). Ilıman iklim meyve türleri, Yumuşak çekirdekli meyveler (Cilt-II). Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No: 556, İzmir, 166s.
• Özkaplan M (2010). Ordu ve çevresinde yetişen mahalli armut çeşitlerinin (Pyrus communis L.) fenolojik ve pomolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Özrenk K, Gündoğdu M & Kan T (2010). Van Gölü havzası yerel armutları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 20 (1): 46-51.
• Öztürk A (2010). Sinop ilindeki armut genotiplerinin morfolojik, pomolojik ve moleküler karakterizasyonu. Doktara Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Samsun.
• Öztürk A & Demirsoy L (2013). Promising pear genotypes from North Anatolia, Turkey: Preliminary Observations. Journal of the American Pomological Society 67(4): 217-227.
• Polat A & Az Ö (2017). Eğirdir (Isparta) ekolojisinde yetiştirilen geççi yerli armut (Pyrus Communis L.) genotiplerinin meyve özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 21 (1): 20‐23.
• Polat M & Bağbozan R (2017). Eğirdir (Isparta) ekolojisinde yetiştirilen erkenci yerli armut (Pyrus communis L.) tiplerinin bazı meyve özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 21(1): 9‐12.
• Sağır N & Aygün A (2018). Trabzon ili’nde yetiştirilen yazlık yerel armut çeşitlerinin meyve özelliklerinin belirlenmesi. BAHÇE 47 (Özel Sayı 2: Uluslararası Tarım Kongresi (UTAK 2018)): 26–34.
• Şen SM, Cangi R, Bostan SZ, Balta F & Karadeniz T (1992). Van ve çevresinde yetiştirilen seçilmiş bazı Mellaki ve Ankara armut çeşitlerinin fenolojik, morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerine araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2(2):29-40.
• Turalı R (2020). Bolu Dağı batı yakasında yetişen mahalli armut çeşit ve genotiplerinin pomolojik, fenolojik, morfolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Bolu.
• Ulaşoğlu O (2000). Tokat’ta yetiştirilen bazı yerli armut çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Tokat.
• Uzunismail T (2010). Akoluk ve Özdil beldelerinde (Trabzon) yetiştirilen mahalli armut çeşit ve tiplerinin pomolojik, fenolojik ve morfolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Ülkümen L (1938). Malatya'nın mühim meyve çeşitleri üzerinde morfolojik, fizyolojik ve biyolojik araştırmalar. Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü, Sayı 65, Ankara. 439s.
• Ünal A, Saygılı,H, Hepaksoy S & Türküsay H (1997). Ege Bölgesinde armut yetiştiriciliği ve seçilen bazı armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 02-05 Eylül, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Bildiriler, 29-35.
• Yakut Ş & Özrenk K (2009). Erzincan yöresinde yetişen Çermail armutlarının seleksiyonu seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 14(2): 145-153.
• Yarılgaç T & Yıldız K (2001). Adilcevaz ilçesinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin bazı pomolojik özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 11(2): 9-12.
• Yarılgaç T (2008). Edremit ve Gevaş (Van) yöresi armutlarının seleksiyon yolu ile ıslahı. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07 Eylül 2007, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Erzurum. Cilt 1: Meyvecilik, 551-555.
• Yayla S (2019). Seben (Bolu) yöresi armut genotiplerinin pomolojik ve morfolojik karekrerizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Bolu.
• Yılmaz A (2020). Fatsa’nın (Ordu) yerel kışlık armut çeşitleri. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
• Yiğit-Büyük F & Pırlak L (2016). Konya il merkezinde yetiştirtilen mahalli armut çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin tespiti. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi 3(2): 184-190.