Hıristiyanlıkta Yahudiliğe Reddiye Bağlamında Malatyalı Bar Salibi

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 100 - 133, 07.11.2023

Sevde Yaman Hasanoğlu

https://doi.org/10.31834/ortadoguvegoc.1247998

Öz

Dinler Tarihi alanında reddiye literatürü geniş yer tutmaktadır. Bu literatürde Yahudiler ve Hıristiyanların birbirilerine yazdıkları reddiyelerin sayısı da hayli kabarıktır. Tarih itibariyle Yahudilik ve Hıristiyanlık arasındaki reddiye kültürü oldukça eskidir. Ortadoğu’da aynı coğrafyada yaşayan bu iki din mensupları ilahi hakikatin tek temsilcisinin sadece kendileri olduğunu iddia etmiş ve karşı tarafa hatalar bulmaya çalışmıştır. Hıristiyanlığın bir mezhebi olan Süryaniler de reddiyeler kaleme almışlardır. Bu reddiyeler bir taraftan Hıristiyanlık içerisindeki diğer mezheplere çeşitli argümanlar ileri sürerken öte yandan Yahudiliğe ve İslam’a yönelik de birtakım iddialar dile getirilmiştir. Bu reddiye yazarlarından biri de XII. yüzyılda yaşamış önemli Süryani din adamı ve alimi Malatyalı Bar Salibi olmuştur. Kendi ismi Dionysius, vaftiz adı Yakup olan bu zat babası Salibi’ye nispetle Bar Salibi künyesiyle şöhret bulmuştur. O, Süryani literatüründe kendi çağının tartışmasız en parlak şahsiyeti kabul edilir ve çağdaşları ve sonraki tarihçiler tarafından dönemin en üretken ve bilge şahsiyeti olarak betimlenir. Onun çalışmaları tarih, kutsal metin tefsiri, litürjik metinler, kendinden önceki ulemanın eserleri üzerine şerh ve haşiyeler, kilise hukuku, çeşitli itikadi konular üzerine risaleler, şiirler gibi geniş kapsamlı olmuş, sonraki nesiller üzerinde ciddi etkiye sahip olmuştur. Bar Salibi’nin eserlerinin bir kısmı günümüze ulaşmış, bazıları ise tarihe karışmıştır. İslam’a, Melkitler ve Ermeniler’e reddiyeler yazdığı gibi Yahudiliğe de reddiye olarak Luqbal Yudoye adlı eserini kaleme almıştır. Malatya doğumlu olan Bar Salibi Diyarbakır/Amed piskoposu görevindeyken 1171’de vefat etmiş ve kendi kilisesinin bahçesine gömülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Hıristiyanlık, Süryaniler, Reddiye Literatürü, Bar Salibi

Kaynakça

• Akalın, K. ve Duygu, Z. (2018). Süryani Literatürü. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
• Altuncu, A. (2022). Kilise Sansürü ve İbrani Matbuatı. Ankara: İlahiyat.
• Assemani, J.S. (1719). De Scriptoribus Syris Monophysitis, Bibliotheca orientalis Clementino-Vaticana, II, Typis Sacræ Congregationis de Propaganda Fide, Rome.
• Besalel, Y., (2002). Yahudilik Ansiklopedisi, İstanbul: Gözlem Yayıncılık.
• Brock, S. P. (2018). “Dionysios bar Salibi”, Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: electronic edition. Beth Mardutho. https://gedsh.bethmardutho.org/Dionysios-bar-Salibi. (erişim tarihi: 03.11.2019)
• Brock, S.P. (2009). A brief outline of Syriac Literature. Kerala: St. Ephrem Ecumenical Research Institute. Çelik, M. “Süryaniler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (175-178). c. XXXVII.
• Ebied, R.vd. (ed.). (2020). Dionysius Bar Salibi’s Treatise Against the Jews. Leiden: Brill.
• Ebied, R. (2006). “The Syriac polemical treaties of Dionysius bar Salibi, metropolitan of Amid”. Parole de l’Orient, (31). 57-61.
• Ebied, R. (2011). “Dionysius Bar Salibi’s works in the Mingana Collection of Syriac and Arabic manuscripts with special emphasis on his polemical treatise Against the Muslims”. Collectanea Christiana Orientalia. (8). 49-64.
• Hasanoğlu, E. (2020). “Yahudilik”: Dinler Tarihi içinde (ss. 368-423), ed. Mustafa Alıcı, Süleyman Turan, İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Hasanov, E. (2015). Nuh Kanunları ve Nuhilik, İstanbul: İSAM. Sedlacek. J. ve Chabot, J.B. (1906). “Commentarii in Evangelia”: Corpus Scriptorum Christianorum Orientalum. Parisiis.
• Jacobs, B. (2018). “Preleminary considerations on Dionysius Bar Salibi’s Islamic Sources”: Hugoye Journal of Syriac Studies, (21: 2), 357-389.
• Labourt, H. (1903). “Expositio Liturgae”: Corpus Scriptorum Christianorum Orientalum, Louvain.
• McLean, N. (1910). “Bar-Salibi, Jacob”, Encyclopaedia Britannica, https://www.studylight.org/ encyclopedias/bri/j/jacob-bar-salibi.html. (erişim tarihi: 03.11.2019).
• Meral, Y. (2017). “Yahudi Hıristiyan Müslüman reddiye geleneği”: Dinler Arası İlişkiler: El Kitabı içinde (161-177). ed. Ali İsra Güngör, Ankara: Grafiker.
• Mingana, A. (1927). Woodbroke Studies I: editions and translations of Christian documents in Syriac, Arabic and Garshuni, Cambridge: W. Heffer.
• Mingana, A. (1931). Woodbroke Studies IV: The work of Dionysius Barsalibi against the Armenians, Cambridge: W. Heffer.
• Moss, C. (1933). Woodbrooke Studies: Christian Documents in Syriac, Arabic, and Garshuni. Edited and translated with a critical apparatus by A. Mingana. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, (65: 1). 232-236.
• Ryan, S D. (2004). Dionysius Bar Salibi's factual and spiritual commentary on Psalms 73-82, Paris: J. Gabalda et Cie.
• Şenay, B. (2003). “Yahudi Hıristiyan ilişkileri tarihi: antisemitizm ve oryantalizm”: Oryantalizmi Yeniden Okumak Batı’da İslam Çalışmaları Sempozyumu içinde. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 87-104.
• Teule, H.G.B. (2011). “Dionysius bar Salibi”: Christian Muslim relations a bibliographical history, III, içinde, [ed. David Thomas, Alex Mallett], Leiden: Brill. 665-670.
• Toprak, M.S. (2012). Talmud ve Hadis: karşılaştırmalı bir araştırma, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Varghese, B. (2006). Dionysius Bar Salibi: Commentaries on Myron and Baptism, Kerala: St. Ephrem Ecumenical Research Institute.Varghese, B. (1998). Dionysius bar Salibi: commentary on the Eucharist, Kerala: St. Ephrem Ecumenical Research Institute.
• Wright, W. (1894). A short history of Syriac Literature, London: Adam and Charles Black.
• Yusuf, R.A., (2012). “İbnu’s-Salîbî yufessiru‘l-Ahde’l-Cedîd”, el-Mecelletu’l-Batrikiyye, (317-320), 418-428.