1830: Fransa’nın Cezayir’i İşgali, Abdülkadir’in Yükselişi ve Amerikan Kamuoyunda ‘Abdülkadir’ Hayranlığı

Yıl 2010, Cilt: 1 Sayı: 2, 143 - 170, 14.07.2016

Adil Baktıaya

Öz

19.yüzyılın pek çok ünlü yazar ve politikacısının kendi çağlarının en etkili simalarından biri olarak Abdülkadir adında, bütün resimlerinde İslami geleneksel giysiler içinde görünen bir Kadiriye şeyhini göstermesi bugünden bakıldığında son derece ironiktir. 19.yüzyılın ikinci çeyreğinde özellikle ABD’de Abdülkadir adındaki bu şeyhin kamuoyunda yaygın olarak bilindiği ve takdir edildiği, onun onuruna beste yapıldığı ve hatta yeni kurulan bir kente onun adının verildiği görülmektedir. Bu çalışmada 1830’daki Fransız işgaline karşı Cezayir halkını örgütleyen ve onlara liderlik eden Emir Abdülkadir el Cezayiri’ye Avrupa ve ABD’de bu ünü kazandıran tarihsel süreç ele alınmış, ardından ABD’deki Abdülkadir imajı bu ülkenin eski dünyanın olaylarına gittikçe artan ilgisiyle ilişkilendirilmiştir. Buna göre Abdülkadir’in ABD’de bu denli sevilmesi, Fransa’nın Cezayir’de işlediği katliamlara karşı duyulan insani bir tepkinin yanında Amerika’da oryantalist literatürü de doğuran ve gittikçe artan genel siyasi ve ekonomik bir ilginin ve Avrupa’nın çeşitli güçleriyle çeşitli alanlarda ortaya çıkmakta olan rekabetin ilginç bir sonucu olarak görülebilir.

Anahtar Kelimeler

Cezayir, Abdülkadir, Oryantalizm, Amerika-Avrupa Rekabeti

1830: French Occupation in Algeria, the Rise of Abd el Qadir and the Abd el Qadir admiration in USA.

Öz

It is ironic how many of the distinguished writers and politicians of the 19th Century have depicted a Qadirian Sheikh named Abd el Qadir wearing traditional clothes as one of the most influential figures of the time. This Qadirian Sheikh was well known and much admired in the second quarter of the 19th Century, particularly in the USA. Songs were written to honor him and a city was
named after his name. This study deals with the historical period when Abd
el Qadir’s fame spread throughout Europe and USA for organizing the Algerian
people against the French occupation of 1830. Also the image of Abd
el Qadir was identified with the ever-mounting interest of USA to the affairs
of the Old World. The Abd-el Qadir admiration in USA can be considered as
the outcome of human response to the massacre carried out by the French
in Algeria. But besides this fact, it can also be considered as the interesting
outcome of the advancing US-European competition in many fields and the
ever-mounting political and economical interest which also paved the way for
the emergence of oriental literature in USA.

Anahtar Kelimeler

Algeria, Abd-el Qadir, Orientalism, USA-Europe Competition

Kaynakça

• “Abd-el-Kader-Londonberry-Louis Napoleon”, Little’s Living Age, cilt 35, sayı , 2 Ekim 1852, s.40-42.
• Aggoun, L.- Rivoire, J., “Prologue: Les trois guerres d’Algérie: 1830-1848 : une logique génocidaire”, Françalgerie: Crimes et Mensonges d’Etats: Histoire Secrete,
• Dela Guerre d’Independance a la «Troiseme Guerre » d’Algerie, http://www. algeriawatch.org/fr/article/mil/francalgerie/ prologue.htm, 01.08.2004.
• “Algeria”, Little’s Living Age, cilt 10, Boston, Temmuz-Ağustos-Eylül, 1846, s.240-244.
• Anderson, M. Smith, Doğu Sorunu (1774-1923): Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir
• İnceleme, Çev. İdil Eser, İstanbul: Yapı Kredi Y., 2001.
• Baktıaya, Adil, “19.Yüzyıl Arap Dünyasından Bir Portre: Emir Abdülkadir El- Cezayiri”, Bilgi ve Bellek, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Y., Yaz 2004, ss.197-210.
• Bigger, Jeff, “A Town in USA Named after a Muslim Revolutionary”, Pacific News Service, 19 Kasım 2001, http://www.chowk.com/, 23 Eylül 2004.
• Bin Tallal, El Hasan, Christianity in the Arab World, London: Arabesque Int., Brockelmann, Carl, İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi, Çev. Neşet Çağatay, Ankara:TTK, 1992.
• “Catching Abd-el-Kader”, Little’s Living Age, cilt IX, Nisan-Mayıs-Haziran , s.96-97. “Civilization: American and European”, The American Review: A Whig Journal of Politics, Literature, Art and Science, Civilization: American and European, cilt IV, , s.37. Commins, David Dean, Osmanlı Suriyesi’nde Islahat Hareketleri, Çev. Selahaddin Ayaz, İstanbul: Yöneliş Y., 1993.
• Danziger, Raphael, Bir Başkaldırının Anatomisi, Çev. Tuba Elgün, İstanbul: Akabe Y., 1998. de Tocqueville, Alexis, Writings on Empire and Slavery, haz. Jennifer Pitts,
• Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2001.
• “Elkader”, Clayton co., Iowa Town & Village Histories, http://www.rootsweb. com/~iaclayto/1882/elkader.htm, 31.05.2004
• Erhan, Çağrı, Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, Ankara: İmge Kitabevi, 2001.
• Everard, Clieve, “Jugurth and Abd-el-Kader”, Bentley’s Miscellany, Sayı 20, , ss.82-91. “Explore Elkader-Iowa”, http://www.elkader-iowa.com/history.htm, 05.2004
• Flournoy, F.R., “Political Relations of Great Britain with Morocco, from 1830 to 1841”, Political Science Quarterly, Cilt 47, No. 1, Mart 1932, ss.27-56.
• “Foreign Miscellany”, The American Review, cilt 7, New York, 1848, s.343-344.
• Grandmaison, Olivier Le Cour, “Torture in Algeria: Past Acts that Haunt France: Liberty, equality and colony”, Le Monde Diplomatique, Haziran, 2001.
• (http://mondediplo.com/2001/06/11torture2, 31.05.2005)
• Headrick, Daniel R., “The Tools of Imperialism: Technology and the Expansions of European Colonial Empires in the Ninenteenth Century”, The Journal of Modern History, Cilt 51, No. 2, Haziran 1979, s.231-263.
• Hugo, Victor, Oeuvres Complétes de Victor Hugo: Poésie. IV, Les Châtiments, J. Hetzel, A. Quantin, Paris, 1881.
• King, John, “Arms and the Man: Abd el-Kader”, History Today, Ağustos 1990, ss.22-28.
• Kocabaşoğlu, Uygur, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika: 19.Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, 2.Bs., İstanbul: Arba Y.,1991.
• Köprülü, Orhan, “Tarihte Türk-Amerikan Münasebetleri”, Belleten, Cilt LI, Sayı 200, Ankara: TTK, 1987, s.927-944.
• Journal of the Senate, 9 ve 20 Aralık 1851.
• Lapidus, Ira M., Modernizme Geçiş Sürecinde İslam, çev: İ. Safa Üstün, İstanbul: MÜİFVY, 1996.
• Library of Congress “Country Studies: Algeria”, http://lcweb2.loc.gov/frd/ cs/cshome.html Littell’s Living Age, Cilt 4, Ocak, Şubat, Mart 1845, s.391-392.
• Littell’s Living Age, Cilt 4, Ocak, Şubat, Mart 1845, s.733-736.
• Littell’s Living Age, cilt 10, Temmuz, Ağustos, Eylül, 1846, s.184.
• Manceron, Gilles, “Victor Hugo et la colonisation de l’Algérie”, http:// ldhtoulon. net/spip.php?article138, 14.12.2004.
• Nimtz, August, “Class struggle under ‘Empire’: in defence of Marx and Engels”,International Socialism Journal, International Socialism, Sayı 96, Kış (http://pubs.socialistreviewindex.org.uk/isj96/nimtz.htm, 31.05.2004)
• Noushi, André, “Sömürgecilik Döneminde Kuzey Afrika”, İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti, çev: Yusuf Yazar, Cilt 3, ss.187-198. Pickering, John, “Address at the First Annual Meeting”, Journal of the American Oriental Society, Cilt 1, No. 1. (1843), ss. 1-78.
• Pitts, Jennifer, “Introduction”, Alexis de Tocqueville, Writings on Empire and Slavery, içinde haz. Jennifer Pitts, Johns Hopkins University Press, Baltimore, , s.ix-xxxviii. Raymond, Andre, “Sömürge Öncesi Dönemde Kuzey Afrika”, İslam Tarihi: Kültür ve Medeniyeti, cilt 3 içinde P.M. Holt, A.K.S. Lambton, B. Lewis, çev: H. Aktaş, İ. Pamuk vd, İstanbul, Kitabevi, 1997, s.155-186.
• Reilly, James A., “Damascus Merchants and Trade in the Transition to Capitalism”,Canadian Journal of History, Cilt 27, Sayı 1, Nisan 1992, s.2-28.
• (Çevrimiçi), http://epnet.com/ehost, 29.03.2002.
• Said, Edward W., Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları, çev: Berna Ünler, İstanbul:Metis Y., 1999.
• Tibawi, Abdullatif L., American Interest in Syria: 1800-1901: A Study of
• Educational, Literary and Religious Work, Oxford: Clarendon Press, 1966.
• “The Arabs and Abd-el-Kader at Amboise”, Bentley’s Miscellany, cilt 31 (1852), s.259.
• “The French in Algiers”, The United States Democratic Review, cilt 16, sayı 84, Haziran 1845, s.614-615.
• “The French in Algeria”, Littell’s Living Age, cilt 6, sayı 64, 2 Ağustos 1845, s.243.
• “The War in Algeria”, Littell’s Living Age, Boston, Nisan-Mayıs-Haziran 1853, s.237
• Viereck, J.C., Abdel Qadir’s Quick Step, Philadelphia: A. Fiot, 1844.