Institutional Quality of the Financial System in the Middle East and North Africa Countries

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 1, 4 - 31, 30.06.2017

Tahsin Yamak

Öz

The aim of this study is to provide explanations on the institutional development and quality level of the financial system that supply the necessary resources for capital accumulation and to spread new technologies among economic actors, in the Middle East and North Africa region, which is at the center of power struggles and proxy wars because it has a large proportion of global natural resource reserves. With this study, the political instability in the region leading to the possibility of social conflict and the existence of a negative investment framework for property rights has created a fragmented institutional structure with significant limitations on the development of the financial system in the countries of the region. This situation causes the lack of economic diversity to encourage sustainable economic structure, the private sector does not develop at the sufficient level and political participation remains limited and thus the overall economic performance of the region remains low. In these countries where there is insufficient depth in financial markets, it is necessary to establish an institutional structure that will protect economic actors from risk, secure economic freedoms and thus lead to the converting of savings into investments. If these regulations are implemented, economic diversity can be increased and the overall economic performance of the countries in the region can be improved.

Anahtar Kelimeler

The Middle East and North Africa, Financial Structure, Financial Freedom, Institutions, Institutional Quality

Ortadoğu ve Kuzey Afrika Ülkelerinde Finansal Sistemin Kurumsal Kalitesi

Öz

Bu çalışmanın amacı, küresel doğal kaynak rezervlerinin önemli bir oranına sahip olması nedeniyle, güç mücadelelerinin ve vekâlet savaşlarının merkezinde yer alan Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesinde, sermaye birikimi için gerekli kaynağın temin edilmesi ile yeni teknolojilerin ekonomik aktörler arasında yayılması noktasında önemli bir rolü olan finansal sistemin kurumsal gelişimi ve kalite düzeyine dair çıkarsamalarda bulunulmasıdır. Yapılan çalışma ile bölgenin geneline hâkim olan siyasi istikrarsızlıkların toplumsal çatışma ihtimaline sebebiyet vermesi ile mülkiyet haklarına ilişkin olumsuz bir yatırım çerçevesinin bulunması gibi hususların, bölge ülkelerinde finansal sisteminin gelişimi noktasında önemli kısıtlar içeren parçalı bir kurumsal yapının oluşmasına sebebiyet verdiği anlaşılmıştır. Bu durumun ise sürdürülebilir ekonomik yapıyı teşvik edecek düzeyde iktisadi çeşitliliğin oluşmamasına, özel sektörün istenilen düzeyde gelişmemesine ve siyasal katılımcılığın sınırlı seviyede kalmasına böylelikle de bölgenin genel ekonomik performansının düşük düzeylerde seyretmesine neden olduğu değerlendirilmiştir. Bu noktada, yeteri ölçüde derinlik ve genişlik arz etmeyen finansal piyasaların hâkim olduğu bölge ülkelerinde, ekonomik aktörlerin riskten korunmalarını sağlayacak, ekonomik özgürlükleri teminat altına alacak ve tasarrufların yatırımlara kanalize etmek suretiyle yatırımların artmasına sebebiyet verecek kurumsal çerçevenin teşekkül ettirilmesinin önemi ortaya konulmuştur. Buna yönelik düzenlemelerin hayata geçirilmesi halinde ise ekonomik çeşitliliğin arttırılabileceği ve bölgenin genel ekonomik performansının yükseltilebileceği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu ve Kuzey Afrika, Finansal Yapı, Finansal Özgürlükler, Kurumlar, Kurumsal Kalite

Kaynakça

• Abu-Bader, Suleiman ve Aamer Abu-Qarn. “Financial Developent and Economic Growth Nexus: Time Series Evidence from Middle Eastern and North African Countries” MPRA, 2006, s. 1-33.
• Adıgüzel, Muhittin. “Ekonomik Küreselleşmenin Türkiye Ekonomisine Etkileri”, Akademik Bakış Dergisi, 2013 (35), s.1-20.
• Afşar, Aslı. “Finansal Gelişme ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 36 2007, s.188-198.
• Akkaş, Erhan. Körfez Ülkelerinde İslam İktisadı ve Finansının Güncel Durumu, İKAM Raporları 3, Ülke Raporu 1, 2017.
• Ali, Salman Syed, “Islamic Banking In The Mena Region”, Islamic Development Bank, Islamic Research and Training Institute, 2011.
• Altıntaş, Halil ve Yücel Ayrıçay. "Türkiye’de Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Sınır Testi Yaklaşımıyla Analizi: 1987–2007." Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2010 (10/2), s. 71-98.
• Arı, Tayyar. Geçmişten Günümüze Orta Doğu, Siyaset, Savaş ve Diplomasi, Bursa: MKM Yayıncılık, 5. Baskı, 2012.
• Aslan, Özgür ve H. Levent Korap. “Türkiye’de Finansal Gelişme Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2006 (17), s.1-20.
• Aslan, Özgür ve İsmail Küçükaksoy. “Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Ekonomisi Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama”, Ekonometri ve İstatistik, Sayı:4 2006, s. 12-28.
• Asutay, Mehmet. “İslam Ekonomisine Politik İktisadi Bir Yaklaşım: Alternatif Bir Ekonomik Sistemin Sistematik Anlayışı” çev. (Fatih Yardımcıoğlu ve Salih Ülev), Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2014, Yıl:2, Cilt:2, Sayı:4, s. 119-137.
• Aydemir, Cahit ve Mehmet Kaya, “Küreselleşme Kavramı ve Ekonomik Yönü”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2007 (6/20), s. 260-282.
• BP, Statistical Review of World Energy, 2017.
• Chang, Ha-Joon “Institutions And Economic Development: Theory, Policy And History”, Journal of Institutional Economics, 2011, 7: 4, s. 473-498
• Cherif, Mondher ve Christian Dreger “Institutional Determinants of Financial Development in MENA Countries” German Institute for Economic Research, 2014.
• Claessens, Stijn ve Luc Laeven, “Financial Development, Property Rights, and Growth” The Journal of Finance, No.6, 2003.
• Çelebi Boz, Füsun, Ömer Çınar ve Fatma Temelli. “Enerji Tüketimi, Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Asean Ülkeleri Üzerine Bir Analiz” Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 6/12, ss. 36-52.
• Çeştepe, Hamza ve Ertuğrul Yıldırım. Türkiye’de Finansal Gelişme Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi” Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı, 2016, s.12-26.
• Delice, Güven. “Finansal Krizler: Teorik ve Tarihsel Bir Perspektif”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 20, 2003, s. 57-81.
• Dumludağ, Devrim. “Kurumlar, Kurumsal Değişim ve Ekonomik” Kalkınma, Kalkınmada Yeni Yaklaşımlar, Devrim Dumludağ, Ahmet Faruk Aysan (Eds), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2014, s.15-36.
• Dursun, Davut. “Ortadoğu’nun Ekonomik, Sosyal ve Siyasi Yapı Özellikleri Üzerine Genel Tespitler”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı 50, 2005, s.1232-1274.
• Ergeç, Etem Hakan. “Finansal Gelişme İle Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi Ve Türkiye Örneği: 1988-2001”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 5 Sayı: 2, 2004, s.51-66.
• Ergeç, Etem Hakan, Bengül Gülümser Kaytancı ve Metin Toprak, “Katılım Bankası Müşterilerinin Bankacılık Sistemi Kullanım Tercihleri: Mevduat Bankaları İçin İslami Bankacılık Penceresi” Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, Cilt 6 Sayı 2, Aralık 2014, s. 53-90.
• Erim, Neşe ve Armağan Türk. “Finansal Gelişme ve İktisadi Büyüme” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (10) 2005 / 2, s.21-45.
• Gallup, John Luke, Jeffrey D. Sachs ve Andrew D. Mellinger. “Geography and Economic Development” NBER Working Paper Series, 1998, s.3-81.
• Giddens, Anthony Sosyoloji Kısa Fakat Eleştirel Bir Giriş (4. Baskı) Çev: Çeviren: Ülgen Yıldız Battal, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2002.
• Goaied, Mohamed ve Seifallah Sassi, “Financial Development and Economic Growth in the MENA Region: What about Islamic Banking Development” http://www.iefpedia.com/english/wp-content/uploads/2010/03/Financial-Development-and-Economic-Growth-in-the-MENA-Region-What-about-Islamic-Banking-Development.pdf
• Hanieh, Adam. Körfez Ülkelerinde Kapitalizm ve Sınıf. Notabene Yayınları, Bahadır Ahıska ve Sevgi Doğan (Çev), 1. Baskı, Eylül 2012.
• Heritage Vakfı Ekonomik Özgürlük Endeksi Metodolojisi, https://www.heritage.org/index/pdf/2019/book/methodology.pdf
• Hussain, Mumtaz, Asghar Shahmoradi ve Rima Turk, “An Overview of Islamic Finance”, IMF Working Paper, 2015, s.1-34.
• Işık, Hacı Bayram ve Onur Bilgin. “Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi Türkiye Örneği”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2016 (5/7), s. 1757-1765.
• Kandır, Serkan Yılmaz, Ömer İskenderoğlu ve Yıldırım B. Önal, “Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki ilişkinin Araştırılması” Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, 2007, s. 311-326.
• Kegley, Charles William ve Shannon Lindsey Blangton. Dünya Siyaseti Yönelim ve Dönüşüm, Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları, 2015.
• Kılınç Savrul, Burcu ve Cüneyt Kılıç. "Eski Ekonomiden Yeni Ekonomiye Yaşanan Yapısal Dönüşümün Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri", İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2011 (2), s.26-38.
• Kibritçioğlu, Aykut “İktisadi Büyümenin Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ocak - Aralık 1998, Cilt 53, No: 1 - 4, s.207-230
• Klein, Michael ve Giovanni Olivei. "Capital Account Liberalization, Financial Depth, And Economic Growth." NBER Working Paper, No.7384, Revised 2006, s. 1-22.
• Levine, Ross. “Financial Development and Economic Growth: Views and Agenda” Journal of Economic Literature, 35/2, 1997, s. 688-726.
• Onur, Sara. “Finansal Liberalizasyon ve Gsmh Büyümesi Arasındaki İlişki” Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2005 (1/1), s.127-152.
• Özalp, Osman Nuri. “Where is the Middle East? The Definition and Classification Problem of the Middle East as a Regional Subsystem in International Relations”, Turkish Journal of Politics, Vol.2, No. 2, 2011, s. 5-21.
• Özince, Ersin. “Finansal Sektör, Uluslararası Gelişmeler ve Türkiye Deneyimi”, 12. Dünya Muhasebe Tarihçileri Kongresi Açılış Bildirisi, 2008, s.24-44.
• Öztürkler, Harun. “Körfez Arap Ülkelerinin İşbirliği Konseyi ve Birleşik Bir Suudi Arabistan ve Bahreyn’in Ekonomik Açıdan Önemi”. Ortadoğu Analiz, 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 42, s.77-83.
• Polanyi, Karl Büyük Dönüşüm - Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri (7. Baskı). Çev: A. Buğra, İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• Saygın, Emre Ortadoğu’da Kalkınmanın Finansmanı Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Kurumlar, İstanbul: Pınar Yayınları, 2017.
• The World Bank, Recent Economic Outcomes and Short-Term Development Prospects in MENA, Chapter I, s. 1-35. http://siteresources.worldbank.org/INTMENA/Resources/EDP07_CHAPTER_1_APRIL13.pdf
• Tunalı, Halil ve Parla Onuk. “Finansal Gelişme Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği” İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 2017 (4/1), s.1-15.
• Ünay, Sadık Kalkınmacı Modernlik; Küresel Entegrasyon ve Ortadoğu Ekonomi Politiği, İstanbul: Küre Yayınları, Birinci Basım, 2013.
• Yeldan, Erinç “Kapitalizmin Yeniden Finansallaşması ve 2007/2008 Krizi: Türkiye Krizin Neresinde?” Çalışma ve Toplum, 2009/1, s. 11-28.