Terörün Araçsallaştırılması Sorunu: 1998 Türkiye-Suriye Abdullah Öcalan Krizi Örneği

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 1, 60 - 92, 30.06.2017

Gizem Akşit Ergen

Öz

Bu çalışma, terörün araçsallaştırılması sorununu 1998’de PKK lideri Abdullah Öcalan sebebiyle Türkiye ve Suriye arasında yaşanan kriz örneği üzerinden ortaya koymayı hedeflemektedir. Terör konusu her devletin güvenliği için önem arz etmektedir. Ancak zaman zaman bir devlet için sorun teşkil eden terörle ilgili bir konu diğer bir devlet tarafından araçsallaştırılıp kullanılabilmektedir. Bu durum terörün ortak tanımının olmayışı, her devletin terör örgütü olarak kabul ettiği grupların farklı olması veya stratejik kaygılar gibi sebeplerden kaynaklanmaktadır. Devletlerarası ilişkiler de bu durumdan etkilenip şekillenmektedir. Türkiye ayrılıkçı terörün araçsallaştırılması sorununu yaşayan ülkelerden biridir. Öcalan’ın 1980’li yıllarda Suriye’ye kaçmasının ardından Suriye, Türkiye’yle olan su sorunu gibi mevcut sorunlarının çözümünde Türkiye için iadesi önemli olan terör örgütü lideri Öcalan’ı araç olarak kullanmak istemiştir. Öcalan meselesi 1990’lı yıllarda Türkiye-Suriye arasındaki ilişkiyi şekillendiren en önemli siyasi olay olarak öne çıkmıştır. Söz konusu dönemde Türkiye’nin dış politikası ve diğer devletlerle ilişkisi de Öcalan Krizi doğrultusunda şekillenmiştir.
Bu doğrultuda makale, terörün araçsallaştırılması sorununu 1998’de Türkiye ve Suriye arasında yaşanan Abdullah Öcalan krizi örneğinde incelemektedir. İlk bölümde literatür taraması yapılmış; terör, terörizm, ayrılıkçı hareket gibi kavramlar açıklanarak, dış politika aracı ve belirleyicisi olarak terör ele alınmıştır. İkinci bölümde, 1979-1990 yılları arasında Öcalan sorunu perspektifinde Türkiye-Suriye ilişkileri incelenmiştir. Üçüncü bölümde, 1998 yılındaki Abdullah Öcalan krizi ve Türkiye’nin bu konudaki Suriye politikası üzerinde durulmuştur. Bu kriz, devletlerarası ilişkilerde terörün nasıl araçsallaştırıldığının ve bu araçsallaştırma doğrultusunda devletlerin dış politikalarını nasıl şekillendirebileceğinin görülmesi açısından da önem teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Terör, Terörün Araçsallaştırılması, 1998 Türkiye-Suriye Krizi, Abdullah Öcalan

The Instrumentalization Problem of Terrorism: The 1998 Turkey-Syria Abdullah Öcalan Crisis

Öz

This study analyzes the instrumentalization problem of terrorism with the example of the crisis about Abdullah Öcalan which experienced between Turkey and Syria in 1998. Terrorism is a significant problem for the security of each state. However, from time to time, an issue related to terrorism, which is a problem for one state, can be instrumentalized and used by another state. This is due to reasons such as the absence of a common definition of terrorism and a lack of a common list of terrorist organizations, or strategic concerns. Relations among states are also affected and shaped by this situation. Turkey is one of the countries faced with the instrumentalization problem of terrorism. After Öcalan escaped to Syria in the 1980s, Syria wanted to use the issue of Öcalan as an instrument for resolving the existing problems, such as a water problem. The issue of Öcalan came to the fore as the most important political issue that shaped the relationship between Turkey and Syria in the 1990s. In that period, Turkey’s foreign policy and relations with other states were also shaped under the Öcalan crisis.
In this regard, this article examines the instrumentalization of terrorism with the example of Abdullah Öcalan crisis experienced between Turkey and Syria in 1998. The first chapter describes some concepts related to the topic such as terrorism and separatist movement and also analyzes terrorism as a foreign policy instrument and determinant. The second part of the article examines Turkey and Syria relations between 1979 and 1990 on the perspective of Öcalan crisis. Lastly, the third part focuses on Abdullah Öcalan crisis in 1998 and Turkey’s Syria policy about this problem. This crisis has importance to understand how terrorism is instrumentalized in interstate relations, and how it can shape the foreign policies of states.

Anahtar Kelimeler

Terror, Instrumentalization of Terrorism, The 1998 Turkey-Syria Crisis, Abdullah Öcalan, Turkish Foreign Policy

Kaynakça

• Aksu, Fuat. Türk Dış Politikasında Zorlayıcı Diplomasi. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2008.
• Alexander, Yonah. “Terrorism in the Twenty-First Century: Threats and Responses”. DePaul Bus. L. J. 12 (1999): 59-96.
• Alexander, Yonah. ed. Introduction, Combating Terrorism: Strategies of Ten Countries. Michigan: The University of Michigan Press, 2002.
• Alpaslan, Şükrü. Hukuk ve Kriminoloji Açısından Tedhişçilik. İstanbul: Teknik Yayınlar Venüs Ofset Matbaacılık, 1983.
• Arend, Anthony C. “Responding to Rogue Regimes; From Smart Bombs to Smart Sanctions; International Law and Rogue States: The Failure of the Charter Framework”. New England L. Rev. 36 (2002): 735-753.
• Arıkoğlu Ündücü, Cemile. “Uluslararası Sistem ve Terörizm Arasındaki İlişki”. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi 2, s.1 (2011): 1-20.
• Bahçeşehir Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi. Türkiye’nin Ulusal Güvenliğine Yönelik Etnik Ayrılıkçı Terör Tehditinin Analizi ve Irak’ın Kuzeyinde Bir Kürt Devleti Kurulmasına İlişkin Değerlendirme. İstanbul, 2008.
• Bal, İhsan. “Terör nedir? Neden Terörist Olunur?”. İçinde Terörizm: Terör, Terörizm ve Küresel Terörle Mücadelede Ulusal ve Bölgesel Deneyimler. (der.) İhsan Bal. Ankara: USAK Yayınları, 2006: 7-24.
• Başeren, H. Sertaç. Uluslararası Hukukta Devletlerin Münferiden Kuvvet Kullanmalarının Sınırları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2003.
• Birand, Mehmet Ali. APO ve PKK. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1993.
• Brown, Davis. “Use of Force Against Terrorism after September 11th: State Responsibility, Self-Defense and Other Responses”. Cardozo J. Int’l & Comp. L. 11 (2003): 1-53.
• Byman, Daniel. “The Logic of Ethnic Terrorism”. Studies in Conflict&Terrorism 21, no.2 (1998): 149-169. https://doi.org/10.1080/10576109808436060.
• Cooper, H.H.A. “Terrorism: The problem of definition revisited”. American Behavioral Scientist 44 (2001): 881-893.
• Crenshaw, Martha. “The Cause of Terrorism”. Comparative Politics 13, no. 4 (July 1981): 379-399.
• Crenshaw, Martha. “Theories of Terrorism: Instrumental and Organizational Approaches”. Journal of Strategic Studies 10, no. 4 (1987): 13-31.
• Croxton, Derek. “The Peace of Westphalia of 1648 and the Origins of Sovereignty”. The International History Review 21 (1999): 569-591.
• Çalışkan Polat, Elif. PKK Terör Örgütüne Dış Destek: Dönemsel Çerçevede Analizler. İstanbul: Çatı Yayınları, 2013.
• Dönmezer, Sulhi. “Her Yönüyle Tedhiş”. Son Havadis. 10 Kasım 1977.
• Duner, Bertil. “The Many Pronged Spear: External Military Intervention in Civil Wars in the 1970s”. Journal of Peace Research 20, no. 1 (1983): 59-72.
• Enders, Walter, ve Todd Sandler. “The Effectiveness of Anti-terrorism Policies: a Vector-Autoregress- Intervention Analysis”. American Political Science Review 87 (1993): 829-844.
• Ergil, Doğu. Türkiye’de Terör ve Şiddet. Ankara: Turhan Kitabevi, 1980.
• Erhan, Çağrı, ve Ömer Kürkçüoğlu, “1980-90: Batı Bloğu Ekseninde Türkiye-2: Ortadoğu’yla İlişkiler”. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II. ed. Baskın Oran, 124-152. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• Ersoy, Hamit. “Ulusal Çıkar Aracı Olarak Uluslararası Politikada Terörizm”. Polis Bilimleri Dergisi 4, s. 3-4 (2002): 15-26.
• Fırat, Melek, ve Ömer Kürkçüoğlu. “1990-2001: Küreselleşme Ekseninde Türkiye: Ortadoğu’yla İlişkiler”. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II. ed. Baskın Oran, 551-568. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• Ganor, Boaz. “Defining Terrorism: Is One Man’s Terrorist another Man’s Freedom Fighter?”. Police Practice and Research: An International Journal 3, no. 4 (2002): 287-304.
• Gürel, Selahattin. “Türkiye’de Terör Örgütlerinin Finans Kaynakları”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 2, s.1 (2016): 20-45.
• Heper, Metin. Devlet ve Kürtler. İstanbul: Doğan Kitap Yayın, 2008.
• Hingham, Robert, ed. Civil Wars in the Twentieth Century. Lexington: University of Kentucky Press, 1972.
• Laqueur, Walter. History of Terrorism. 3rd ed. New Brunswick, New Jersey: Rutgers-The State University Press, 2002.
• Marcus, Aliza. Kan ve İnanç: PKK ve Kürt Hareketi. çev. Ayten Alkan. 3. bs. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
• Meray, Seha. Uluslararası Hukuk ve Uluslararası Örgütler. 2. bs. Ankara: AÜSBF Yayınları, 1979.
• Newman, Edward. “Exploring the “Root causes” of Terrorism”. Studies in Conflict&Terrorism 29, no.8 (2006): 749-772. https://doi.org/10.1080/10576100600704069.
• Özkan, Tuncay. Operasyon. İstanbul: Doğan Kitapçılık AŞ, 2000.
• Plano, Jack C., and Roy Olton. “Terrorism”. In The International Relations Dictionary. 4. bs. Santa Barbara: Longman, 1988.
• Pokalova, Elena. “Framing Separatism as Terrorism: Lessons from Kosova”. Studies in Conflict&Terrorism 33, no. 5 (2010): 429-477.
• Prabha, Kshitij. Terrorism: An Instrument of Foreign Policy. New Delhi: South Asian Publishing, 2001.
• Rothschild, Joseph. Ethnopolitics: A Conceptual Approach. New York: Columbia University Press, 1981.
• Sandler, Todd. “Collective Action and Transnational Terrorism”. The World Economy 26, no.6 (June 2003): 779-802.
• Saraçlı, Murat. “Uluslararası Hukukta Terörizm”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11, s. 1-2 (2007): 1049-1078.
• Saran, Mine, ve Selin Bitirim. “Terörle Mücadelede Sosyal Pazarlama ve İletişim Stratejileri”. Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi 1, s. 2 (2010): 87-109.
• Schmid, Alex P. “The Response Problem as a Definition Problem”. Terrorism and Political Violence 4, no. 4 (1992): 7-13. https://doi.org/10.1080/09546559208427172.
• Suhrke, Astri, ve L. Garner Noble. Ethnik Conflict and International Relations. New York: Preager, 1977.
• The Middle East Institute. “Security: The Interplay of Domestic and External Forces”. Viewpoints: Afghanistan, 1979-2009: In the Grip of Conflict. Washington DC: The Middle East Institute, 2009.
• Then, Siaw K. ve Martin Loosemore. “Terrorism Preventions, Preparedness and Response in Built Facilities”. Facilities 24. Issue 5/6 (2006): 157-176.
• Topal, Ahmet H. “Uluslararası Hukukta Devlet Destekli Terörizme Karşı Kuvvet Kullanma”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2004.
• Travalio, Gregory. “Terrorism, International Law, and Use of Military Force”. Wis. Int’l L. J. 18 (2000): 145-191.
• Türkiye Barolar Birliği. Türkiye ve Terörizm. Ankara: TBB Yayınları, 2006.
• Wardlaw, Grant. “Terror as an Instrument of Foreign Policy”. Journal of Strategic Studies 10, no. 4 (1987): 237-259. https://doi.org/10.1080/01402398708437323.
• Wilkinson, Paul ve A.M. Stewart, ed. Contemporary Research on Terrorism. Aberdeen, UK: University of Aberdeen Press, 1987
• Wilkinson, Paul. Terrorism versus Democracy: The Liberal State Response. 2nd ed. New York: Routledge Press, Taylor&Francis Group, 2006.
• Yavuz, Celalettin. Geçmişten Geleceğe Suriye-Türkiye İlişkileri. Ankara: ATO Yayınları, 2005.
• Yelence, Yalçın. Başlangıçtan Günümüze Ayrılıkçı İsyanlar, PKK ve Şam’dan İmralı’ya Öcalan Belgeseli: İnfazsız Yargı. İstanbul: Otopsi Yayınları, 2005.
• Yetkin, Murat. Kürt Kapanı: Şam’dan İmralı’ya Öcalan. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
• Yurtsever, Cezmi. “PKK ve Terör Silahı”. Avrasya Dosyası 2, s. 3 (1995): 117-130
• İnternet Kaynakları
• “Afghan warns Pakistan to not use terror as foreign policy accessory”. The Economic Times, 11 March 2017. https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/afghan-warns-pakistan-to-not-use-terror-as-foreign-policy-accessory/articleshow/57591771.cms?from=mdr (01.06.2017)
• Akel, Ali. “İsrail’in Bekaa operasyonu ASALA’nın sonunu getirdi”. Yeni Şafak, 22 Şubat 2008. https://www.yenisafak.com/dunya/israilin-bekaa-operasyonu-asalanin-sonunu-getirdi-101445 (01.06.2017)
• Akgün, Mensur, Sabiha Senyücel Gündoğar, ve Aybars Görgülü. “Politics in Troubled Times: Israel-Turkey Relations”. TESEV Foreign Policy Programme (Aralık 2014). http://tesev.org.tr/wp-content/uploads/2015/11/Politics_In_Troubled_Times_Israel_Turkey_Relations.pdf (01.06.2017)
• Birlesmis Milletler. Birlesmis Milletler Antlasması ve Uluslararası Adalet Divanı Statüsü. Ankara: BM Enformasyon Merkezi, 2006. http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/adalet_divani.pdf (01.06.2017)
• Birlesmis Milletler. “United Nations Today: Uluslararası Barış ve Güvenlik”. Erişim 1 Haziran 2017, http://www.unicankara.org.tr/today/2.html
• Birlesmis Milletler. Saldırı’nın (Tecavüzün) Tanımı: Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 3814 Sayılı ve 1974 Tarihli Karar. Ankara: BM Enformasyon Merkezi, 2002. http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/3814.pdf (01.06.2017)
• Bloch, Francis ve Vijayendra Rao. “Terror as a Bargaining Instrument: A Case Study of Dowry Violence in Rural India”. The World Bank Development Research Group Poverty and Human Resources. Policy Research Working Paper 2347. May 2000. https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/21580/wps2347.pdf?sequence=1&isAllowed=y (03.06.2017)
• Central Intelligence Agency. “The Armanian Secret Army for the Liberation of Armenia: A Continuing International Threat”. General CIA Recorts. Erişim 20 Mayıs 2017. https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP85T00283R000400030009-2.pdf
• Durgun, Hikmet. “ABD’den YPG’ye Rakka Operasyonu Öncesi Silah Yardımı”. Sputnik News, 9 Mayıs 2017. https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201705091028395188-abd-ypg-rakka-oncesi-silah-yardimi/ (01.06.2017)
• “For India, a terrorist is a terrorist: Modi delivers strong warning to G20 summit on Pakistan’s use of terror as an instrument of state policy”. Daily Mail, 6 September 2016. https://www.dailymail.co.uk/indiahome/indianews/article-3774985/For-India-terrorist-terrorist-Modi-delivers-strong-warning-G20-summit-Pakistan-s-use-terror-instrument-state-policy.html (01.06.2017)
• Government of Canada Public Safety Canada. “Currently Listed Entities”. Erişim 15 Mayıs 2017. https://www.publicsafety.gc.ca/cnt/ntnl-scrt/cntr-trrrsm/lstd-ntts/crrnt-lstd-ntts-en.aspx.
• Government of United Kingdom. “Embargoeas and Sanctions on Iran”. Son güncelleme 18 Ocak 2016. https://www.gov.uk/guidance/sanctions-on-iran
• “Hizbullah ‘Terör Örgütü’ İlan Edildi”. Aljazeera, 11 Mart 2016. http://www.aljazeera.com.tr/haber/hizbullah-teror-orgutu-ilan-edildi. (01.05.2017)
• International Court of Justice. Military and Paramilitary Activities in and Against Nicaragua (Nicaragua v. United States). Judgment, 1986 I.C.J. Reports 14, (27 June). https://www.icj-cij.org/files/case-related/70/070-19860627-JUD-01-00-EN.pdf
• Islamic Conference Organisation, Convention of the Organisation of the Islamic Conference on Combating International Terrorism, Article 1.2. www.oic-cdpu.org/en/getdoc/?dID=13ç (01.05.2017)
• Israeli Ministry of Justice the Designated Non-Financial Business and Profession Supervisor. “List of Terrorist Organizations and Individuals”. Erişim 15 Mayıs 2017. https://www.justice.gov.il/En/Units/FBPS/DNFBPDuties/Pages/List-of-Terrorist-Organizations-and-Individuals.aspx
• “IŞİD’e Karşı Uluslararası Koalisyon”. Sputnik Türkiye, 29 Ocak 2016. https://tr.sputniknews.com/infografik/201601291020526683-ISID-ABD-koalisyon-Suriye-Irak/ (20.05.2017).
• “Kenya’dan İmralı’ya 14 Yılın Öyküsü”. Milliyet Gazetesi, 15 Şubat 2013. http://www.milliyet.com.tr/kenya-dan-imrali-ya-14-yilin-oykusu-gundem-1669010/ (20.05.2017).
• League of Nations, Convention for the Prevention and Punishment Terrorism, Article 1.2. (1937), 6. https://dl.wdl.org/11579/service/11579.pdf (03.06.2017)
• North Atlantic Treaty Organization. 4 April 1949. https://www.nato.int/cps/fr/natohq/official_texts_17120.htm?selectedLocale=tr (01.06.2017)
• Özcan, Nihat Ali. “PYD Terörist mi? Özgürlük Savaşçısı mı?”. Aljazeera Türk, 29 Eylül 2015. http://www.aljazeera.com.tr/gorus/pyd-terorist-mi-ozgurluk-savascisi-mi
• United Nations. United Nations Security Council General Resolution 1368. S/RES/1368 (12 September 2001). https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1368%20%282001%29
• United Nations Counter-Terrorism Executive Directorate. Frequently asked questions about UN efforts to combat terrorism, January 2005. https://www.un.org/News/dh/infocus/terrorism/CTED_FAQs.pdf (03.06.2017)
• United Nations Security Council. “Montly Forecast December 2014”. Security Council Report. https://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/2014_12_forecast.pdf (20.05.2017)
• “PKK Nasıl Kuruldu ve Güçlendi?”. Aljazeera Türk Gazetesi, 26 Mart 2013. http://www.aljazeera.com.tr/dosya/pkk-nasil-kuruldu-ve-guclendi (28.05.2017).
• “Tension Rise Between Turkey, US along Syria Border”. The Washington Post, 29 April 2017. https://www.washingtonpost.com/world/tensions-rise-between-turkey-united-states-along-syrian-border/2017/04/29/89239e74-2d2a-11e7-a616-d7c8a68c1a66_story.html (01.06.2017)
• “Terörle Mücadele Kanunu (3713 S.K.)”. Resmî Gazete, 20843, Nisan 1991. http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20843_1.pdf (01.05.2017).
• “Terror an instrument of state policy in a South Asian country: Home Secretary Rajiv Mehrishi”. The Economic Times, 15 March 2017. https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/terror-an-instrument-of-state-policy-in-a-south-asian-country-home-secretary-rajiv-mehrishi/articleshow/57652290.cms?from=mdr (01.06.2017)
• The Embassy of the Saudi Arabia. “Iran’s Record In Supporting Terrorism and Extremism”. 19 January 2016. https://www.saudiembassy.net/press-release/irans-record-supporting-terrorism-and-extremism. (01.06.2017)
• T.C. Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü. Ayın Tarihi, 25 Şubat 1989. http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/AyinTarihi/1985/subat1985.htm. (01.06.2017)
• T.C. Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü. Ayın Tarihi, 6 Eylül 1998. http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/date/1998-09-16. (01.06.2017)
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. TBMM Tutanak Dergisi. Dönem XX, Yasama Yılı 4, Birleşim 1, 1 Ekim 1998. http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_b_sd.birlesim_baslangic?P4=330&P5=B&PAGE1=1&PAGE2=41. (01.06.2017)
• Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı, “Statement Made By İsmail Cem, Foreign Minister, On the Special Security Meeting Held Between Turkey and Syria October 20, 1998”, 20 Ekim 1998. http://www.mfa.gov.tr/_p_statement-made-by-ismail-cem_-foreign-minister_-on-the-special-security-meeting-held-between-turkey-and-syria_br_october-20_-1998_br__unofficial-translation___p_.en.mfa. (03.06.2017)
• United Nations General Assembly Official Records of the Fortieth Session. General Assembly Resolution No. 40/61. Supp. No. 53. UN Doc. A/40/53 (1985). http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/40/61 (01.06.2017).
• “U.S. Hits Iran With New Sanctions for Ballistic Missile Test, Terrorism Sponsorship”. NBC News, 2 February 2017. https://www.nbcnews.com/news/us-news/u-s-hits-iran-new-sanctions-testing-ballistic-missile-n716386 (01.06.2017).
• U.S. Department of State. “State Sponsors of Terrorism”. Erişim 1 Nisan 2017. https://www.state.gov/j/ct/list/c14151.htm.
• U.S. Department of State. “Foreign Terrorist Organizations”. Erişim 15 Mayıs 2017, https://www.state.gov/j/ct/rls/other/des/123085.htm.