EFFICIENCY MEASUREMENT IN THE FABRICATED METAL PRODUCTS, MACHINERY, ELECTRICAL EQUIPMENT AND TRANSPORTATION VEHICLES SECTOR

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 79 - 91

Enes Karanfiloğlu , Mustafa Kıllı

Öz

In this study, Data Envelopment Analysis (DEA) was used to examine the financial statement data of nine companies operating in the BIST metal goods, machinery, electrical equipment and transport vehicles sectors, with the aim of determining their economic efficiency in the five-year period between 2018 and 2022. DEA's input-oriented CCR and BCC models were used in the analyses. Looking at the activity frequencies of the companies in the study sample between 2018 and 2022, it can be seen that the companies EGEEN, FROTO and OTKAR were efficient in both CCR and BCC models in all years. While BFREN, TAOSO and VESBE are active in all years in the BCC model, it can be seen that BFREN and TAOSO are not efficient in 2020 and VESBE is not efficient in 2021 and 2022 in the CCR model. In the BCC model only ARCLK is inactive in 2021 and 2022. It can also be seen that ARCLK is the least efficient company in both the CCR and BCC models. It can be seen that the companies have their most efficient years in 2022. For the companies BFREN, TOASO and VESTL, whose efficiency values were quite high in 2019 according to the CCR model, there was a decrease in efficiency values in 2020 compared to 2019. It is estimated that this change in efficiency is due to the economic crisis caused by Covid-19. According to the CCR method, ARCLK and VESTL, which are inefficient companies, have to improve their input values by taking EGEEN, FROTO and OTKAR as a reference.

Anahtar Kelimeler

Economic efficiency, Data envelopment analysis, Fabricated metal products, machinery, electrical equipment and transportatiton vehicles sector

METAL EŞYA, MAKİNE, ELEKTRİKLİ CİHAZLAR VE ULAŞIM ARAÇLARI SEKTÖRÜNDE ETKİNLİK ÖLÇÜMÜ

Öz

Bu çalışmada Borsa Istanbul Metal Eşya, Makine, Elektrikli Cihazlar ve Ulaşım Araçları sektöründe faaliyet gösteren 9 işletmenin finansal tablo verileri Veri Zarflama Analizi (VZA) ile incelenerek 2018-2022 yılları arasındaki beş yıllık dönemde ekonomik etkinliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Analizlerde VZA’nın girdi yönlü CCR ve BCC modelleri kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemini oluşturan işletmelerin 2018-2022 yılları arasındaki etkinlik sıklıkları incelendiğinde; EGEEN, FROTO ve OTKAR işletmelerinin tüm yıllarda hem CCR hem de BCC modelinde etkin olduğu görülmektedir. BFREN, TAOSO ve VESBE’nin BCC modelinde tüm yıllarda etkin olduğu görülürken CCR modelinde BFREN ve TAOSO 2020 yılında, VESBE’nin ise 2021 ve 2022 yıllarında etkin olmadığı görülmektedir. BCC modeline göre 2021 ve 2022 yıllarında sadece ARCLK firmasının etkin olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca ARCLK firmasının hem CCR hem de BCC modelinde en az etkin firma olduğu görülmektedir. 2022 yılında işletmelerin en etkin yıllarını yaşadıkları görülmektedir. 2019 yılı için CCR modeline göre etkinlik değerleri oldukça yüksek olan BFREN, TOASO ve VESTL firmalarının etkinlik değerlerinde 2020 yılında 2019 yılına göre bir düşüş yaşanmıştır. Etkinlik değerlerinde yaşanan bu değişimin Covid-19 kaynaklı ekonomik krizden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. CCR yöntemine göre etkin olmayan işletmelerden ARCLK ile VESTL’in EGEEN, FROTO ve OTKAR işletmelerini referans alarak girdi değerlerinde iyileştirme yapmaları gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik etkinlik, Veri zarflama analizi, Metal eşya makine elektrikli cihazlar ve ulaşım araçları sektörü

Kaynakça

• Alnıpak, S. & Kale, S. (2021). Covid-19 sürecinin ulaştırma sektörü finansal performansına etkileri. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 6(Özel Sayı), 139-156.
• Ata, H. A. & Yakut, E. (2009). finansal performansa dayalı etkinlik ölçümü: imalat sektörü uygulaması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 80-100.
• Bakırcı, F., Shiraz, S. E. & Sattary, A. (2014). Financial performance analysis of iron, steel metal industry sector companies in The Borsa İstanbul: DEA super efficiency and TOPSIS methods. Ege Academic Review, 14(1), 9-19.
• Banker, R.D., Charnes, A. & Cooper, W.W. (1984). Some models for estimating technical and scale inefficiencies in data envelopment analysis, Management Science, 30(9), 1078-1092.
• Boussofiane, A., Dyson R. & Rhodes, E. (1991). Applied data envolopment analysis, European Journal of Operational Research, 6, 1-15.
• Büyükkeklik, A., Dumlu, H. & Evci, S. (2016). Measuring the efficiency of Turkish Smes: A data envelopment analysis approach. International Journal of Economics and Finance, 8(6), 190–200.
• Çerçel, Ö. N. & Sökmen, A. G. (2019). Çalışma sermayesi yönetiminin firma karlılığı üzerindeki etkisi: BİST’te işlem gören metal eşya, makine ve gereç yapım sektörü üzerinde bir araştırma. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 35-42.
• Charnes, A., Cooper, W. & Rhodes, E. (1978). measuring the efficiency of decision making units, European Journal of Operational Research, 2, 429 – 444.
• Erakçaoğlu, E. (2023). İşletmelerin performansları ile süreklilikleri arasındaki ilişki: BİST metal eşya makine elektrikli cihazlar ve ulaşım araçları sektöründe bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi, Karabük.
• Güden, M. (2021). Metal Eşya Endeksine kayıtlı şirketlerin finansal performanslarının bulut endeks performans yöntemiyle değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Karaman, G. (2019). Borsa İstanbul’da işlem gören metal ana sanayi firmalarının ekonomik etkinlik analizi (Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir. Kaya, A., Öztürk, M. & Özer, A. (2010). Metal eşya makine ve gereç yapım sektöründeki işletmelerin veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24, 129-147.
• Koçyiğit, M. M. (2023). Borsa İstanbul’da işlem gören tekstil şirketlerinin finansal etkinliklerinin veri zarflama analizi ile ölçümü. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 10(96), 1419-1425. Özçelik, H. & Kandemir, B. (2017). Veri zarflama analizi ve imalat sektöründe bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 43-53.
• Özer, D. (2022). Finansal oranların kârlılık üzerindeki etkisinin karşılaştırılmalı analizi: BIST metal eşya firmaları üzerine bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Özzorlu, P. (2018). İşletmelerde finansal başarı ve başarısızlığının veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi: Metal eşya, makine ve gereç yapımı sektörü (Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Sür, K. (2018). Finansal etkinlik ölçümünde veri zarflama analizi: BIST’te ampirik bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• WHO (World Health Organization) (2020), Coronavirus disease 2019 (COVID19) Situation Report – 51, https://www.who.int/docs/defaultsource/coronaviruse /situation-reports/20200311-sitrep-51-covid-19.pdf?sfvrsn= 1ba 62e57_10. (29.09.2020).
• Worldometers (2020), https://www.worldometers.info/coronavirus/ Erişim Tarihi: (17.12.2020).
• Yılmaz, H. & Yakut, E. (2023). Investigation of financial efficiency of BIST food, beverage and tobacco industry businesses by DEA and fuzzy DEA. Trends in Business and Economics, 37(1), 35-45.
• Zafari, A. K. (2022). Entelektüel sermaye unsurlarına dayalı bir performans ölçümü: Borsa İstanbul’da bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi, Karabük.