Odes and Historical Poems Presented to Sultan Mehmed III on the Occasion of the Egri Conquest

Yıl 2025, Sayı: 26, 357 - 373, 15.09.2025

Ahmet Kemal Gümüş

https://doi.org/10.21021/osmed.1638380

Öz

Mehmed III, who ruled the Ottomans between 1595 and 1603, was the last prince to assume a state duty and ascend to the sanjak during his princedom. In the thirty years since the conquest of Sigetvar (1566), in which his great-grandfather Süleyman the Magnificent lost his life during the expedition, his grandfather Selim II and his father Murad III had not left their palaces or gone on trips with their armies. During this period, as the soil losses increased, the people, soldiers, and ulema began criticizing the sultans for staying in the palace. Finally, Mehmed III set off with a grand ceremony, targeting Beç (Vienna) (1596). The Sultan went on a campaign commanding his army, conquered Eğri Castle, and returned victoriously by winning the Battle of Haçova, gaining prestige in the eyes of the people and soldiers. During his eight years of reign, Mehmed III did not go on another campaign. Kasides and Tarih were written for Mehmed during the conquest of an essential castle like Eğri. These poems include information such as the campaign, war, conquest, the situation of the Islamic army, the names of other castles taken along with Eğri, and the sultan's return to Istanbul. In this article, after giving brief information about the period of Mehmed III, nine poems written by five poets on the occasion of the Eğri campaign will be examined. The Eğri campaign, which reflects that period, will be evaluated through the poems.

Anahtar Kelimeler

Mehmed III , Egri Castle , Habsburgs , Haçova Square Battle , ode

Etik Beyan

I declare that this study is original; that I have acted by the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used, and that I comply with ethical duties and responsibilities by accepting all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I hereby declare that if a situation contrary to my statement regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise.

Sultan III. Mehmed’e Eğri Fethi Münasebetiyle Sunulan Kasideler ve Tarih Manzumeleri

Öz

1595-1603 yılları arasında Osmanlı tahtında oturan III. Mehmed, şehzadeliği sırasında bir devlet görevi üstlenerek sancağa çıkan son şehzade ünvanına sahiptir. Büyük dedesi Kanûnî Sultan Süleyman’ın sefer esnasında hayatını kaybettiği Sigetvar fethinin (1566) üzerinden geçen otuz yılda dedesi II. Selim ve babası III. Murad saraylarından ayrılmamışlar, ordularının başında sefere çıkmamışlardı. Bu dönemde kaybedilen topraklar arttıkça halk, askerler ve ulema padişahların sarayda oturmalarını tenkit etmeye başlar. Nihayet III. Mehmed, Beç’i (Viyana) hedef göstererek büyük bir merasimle yola çıkar (1596). Padişah, ordunun başında sefere çıkıp Eğri kalesini fetheder, Haçova Meydan Savaşı’nı da kazanarak zaferle döner, halkın ve askerlerin nezdinde itibarını artırır. Sekiz yıllık saltanatında başka bir sefere çıkmayan III. Mehmed’e Eğri gibi önemli bir kalenin fethi vesilesi ile kasideler yazılmış ve tarihler düşülmüştür. Bu manzumelerde sefer, savaş, fetih, İslam askerinin durumu, Eğri’yle beraber alınan diğer kalelerin isimleri, sultanın İstanbul’a geri dönüşü gibi bilgiler bulunur. Bu makalede III. Mehmed dönemi ile alakalı kısa bir bilgi verildikten sonra beş farklı şairin Eğri seferi vesilesi ile yazdıkları dokuz manzume incelenecektir. O dönem için bir imge olan Eğri seferi, manzumeler üzerinden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

III. Mehmed , Eğri , Habsburglar , Haçova Meydan Savaşı , kaside

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Kaynakça

• Ahıshalı, Recep. “Divan Şairi ve Tarihçi Süheylî Ahmed ile Babası Hemdem Kethudâ Hakkında Arşiv Belgeleri.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 29 (2022): 1-80.
• Bilge, Sadık Müfit. “Macaristanda Osmanlı Hakimiyetinin ve İdari Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi.” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 11 (2000): 33-81.
• Börekçi, Günhan. “İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi.” Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 14/26 (2009): 45-96.
• Emecen, Feridun M. İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları –II. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016.
• Harmancı, Esat. Süheylî, Ahmed bin Hemdem Kethüdâ: Dîvân. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü-3189, 2017.
• Heper, Yusuf ve Pınar Yiğit Türker. “Uzun Savaşlar Döneminin En Kritik Mücadelesi: Sultan III. Mehmed’in Eğri Seferi (1596).” Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 21 (2024): 196-215.
• Gedik, Nusret. “Fehmî (Ö. XVI.?) ve Rodos Fetih-nâmesi.” Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 31 (2022): 246-262.
• Gökçek, Mehmet Fatih. “Avnî’nin Târîh-i Feth-i Kal’a-ı Bağdâd an-yed-i Sultân Murâd Hân-ı Râbi’ ibn Sultân Ahmed Hân İsimli Kasidesi.” Mavi Atlas 5 (2015): 1-13.
• Karateke, Hakan T. “Der Huzur u Rahat-ı Hâkânî, Bir Toposun İnşası”. Osmanlı Dünyası. ed. Christine Woodhead. İstanbul: Alfa Yayınları, 2018.
• Kavruk, Hasan ve Bahir Selçuk. Filibeli Vecdî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü-506, 2017.
• Koyuncu, Fatih. “Şairin Dilinden Fetih: Râzî’nin Mora Fetihnâmesi.” SUTAD 46 (2019): 129-150.
• Kurtuluş, Rıza. “Keyânîler”, TDV İslam Ansiklopedisi, 25 (Ankara 2022), ss. 345-346.
• Küçük, Sabahattin. Bâkî Dîvânı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları- 601, 1994.
• Külekçi, Numan. “Ganîzâde Nâdirî Hayatı Edebî Kişiliği Eserleri Divanı ve Şehnâme’sinin Tenkitli Metni.” Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, 1985.
• Öztürk, Uğur. Osmanlı Dünyasında Himaye İlişkileri ve Yazılı Kültür, Sultan III. Murad Devri (1574-1595). İstanbul: Dergah Yayınları, 2024.
• Öztürk, Uğur. “On Altıncı Yüzyıl Asker Şairlerinden Sipâhî Bey’in Koca Sinanpaşazâde Mehmed Paşa Hicviyyesi.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 32 (2024): 717-740. Öztürk, Uğur. “Özdemiroğlu Osman Paşa’nın İran Seferlerine Dair Seyyid Lokman’ın Fethiyye Kasidesi.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 29 (2022): 1122-1136.
• Peçevi İbrahim Efendi. Peçevi Tarihi II. Haz. Bekit Sıtkı Baykal. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları- 467, 1982.
• Peirce, Leslie P. Harem-i Hümayun, Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2012.
• Selânikî Mustafa Efendi. Tarih-i Selânikî II. Haz. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• Tanyeri, M. Ali ve Mertol Tulum. Nev’î Dîvân Tenkidli Basım. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları- 2160, 1977.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. “Üçüncü Mehmed’in Oğlu Şehzâde Mahmud’un Ölümü.” TTK Belleten 24/95 (1960): 263-267.
• Yazar, Sadık. “Mora Fethinin (1715) Klasik Türk Şiirinde Yankıları ve Râzî’nin ‘Fetihnâme’ Konulu Bir Şiiri.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 23 (2019): 391-460.
• Yeşilbağ, Semih. “Maksadî’nin Kanije Kalesi Fetihnâmesi.” Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 12/3 (2023): 1024-1054.