Mehmet İzzet Bey’in Devlet Anlayışı

Yıl 2020, , 141 - 150, 15.10.2020

Mehmet Ali Akkuş

https://doi.org/10.21021/osmed.762151

Öz

600 yıl boyunca varlığını sürdüren bir devletin son dönemlerinde düşünürlerin ve devlet adamlarının devlet anlayışında köklü değişimler yaşanmıştır. Devletin görevleri ve yönetim şekli hakkında çok farklı görüşler ortaya atılmıştır. Osmanlı’nın son dönemlerinde ve Cumhuriyetin kuruluş yıllarında yaşamış olan Mehmet İzzet Bey bu konulara dair görüşler ortaya koymuştur. İzzet Bey’in fikirlerinin anlaşılması için hayatı, tahsili ve metodu üzerinde de durulmuştur. Mehmet İzzet Bey eleştirel, sorgulayıcı, akademik ve fikir-odaklı bir metot benimsemektedir. Siyaset ile arasında mesafe olmasından ve derin felsefi fikir yapısından ötürü kriz dönemlerinde çare arayışı içinde olan Türk düşüncesi tarafından unutulmuştur.

Özellikle II. Meşrutiyet dönemi sonrasında eserler üreten Mehmet İzzet Bey’in devlete dair yaklaşımı akademik bir düzlemdedir. Dönemin hâkim olan devlet anlayışı “aşkın devlet” anlayışıdır. Fonksiyonel anlamda aşkın devletin hangi müessese ya da şahıs tarafından idare edildiği dönem içinde değişiklik gösterse de devletin vazifeleri giderek genişlemektedir. Mehmet İzzet Bey ise devletin vazifelerini “eski devletlerde devletin vazifeleri” ve “milli devletlerde devletin vazifeleri” olmak üzere ikiye ayırmaktadır. Hükümet şekillerine dair de halk hükümeti (cumhuriyet), eşraf hükümeti (aristokrasi) ve saltanatı (monarşi) ele almıştır. Cumhuriyetin şart olmadığını ve yönetim şeklinin halkın yapısıyla alakalı olduğunu öne sürmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Mehmet İzzet Bey, Devlet, Hükümet, Meşrutiyet

Mehmet İzzet Bey's State Approach

Öz

During the last years of a state that has survive for 600 years, there have been radical changes in the state understanding of thinkers and statesmen. Many different opinions have been put forward about the duties and government style of the state. Mehmet İzzet Bey, who lived in the last period of the Ottoman Empire and the foundation years of the Republic, has put forward opinions on these issues. To understand İzzet Bey's ideas, his life, education and method were also emphasized. Mehmet İzzet Bey adopts a critical, questioning, academic and idea-oriented method. Due to his distance from politics and his deep philosophical frame of mind, he has been forgotten by the Turkish thought, which is seeking a practical solution during times of crisis.

The approach of Mehmet Izzet Bey, who produces works especially after the Second Constitutional Period, is on an academic level. The dominant state understanding of that period was the "transcendent state" understanding. Although the "transcendent state" was functionally changed in terms of which institution or person it was administered, the duties of the state were gradually expanding. Mehmet İzzet Bey considers the duties of the state into two as “the duties of the state in the old states” and “the duties of the state in the national states”. Regarding the forms of government, he has been discussed the popular government (republic), the notable’s government (aristocracy) and the reign (monarchy). He argued that republic is not necessary and that the form of government is related to the nature of the people.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Mehmet İzzet Bey, State, Government, Constitutional Monarchy

Kaynakça

• Açıkgöz, Halil. “Mehmet İzzet.” Böl. 1, Milliyet Nazariyeleri ve Milli Hayat, yazan Mehmet İzzet, düzenleyen: Yahya Kemal Taştan ve Erol Kılınç, 21-36. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018.
• Adıvar, Adnan. “Mehmet İzzet.” İş Mecmuası 6, no. 23-24 (1940): 69-71.
• Antel, Sadreddin Celal. “Mehmet İzzet.” İş Mecmuası 6, no. 23-24 (1940): 78-82.
• Çillier, Yavuz. “Türk Siyasal Hayatında Devlet ve Hikmet-i Hükümet Geleneği.” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13, no. 34 (2016): 416-430.
• Fedayi, Cemal. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hâkimiyet-i Milliye ve Demokrasi.” Muhafazakâr Düşünce Dergisi, no. 58 (2020): 151-164.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri. “Mehmet İzzet ve Eseri.” Milliyet Nazariyeleri ve Milli Hayat içinde, yazan Mehmet İzzet, düzenleyen: Yahya Kemal Taştan ve Erol Kılınç, 315-320. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018.
• Hanioğlu, M. Şükrü. Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük. 1. İstanbul: İletişim Yayınları, 1986.
• Heper, Metin. Türkiye'de Devlet Geleneği. 2. Çeviren Nalan Soyarık. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2006.
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. 8. Çeviren Babür Turna. İstanbul: Arkadaş Yayınları, 2015.
• Mardin, Şerif. Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908). 15. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• —. Türk Modernleşmesi. 1. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Mehmet İzzet. “On Beşinci Fasıl: Devlet ve Vazifeleri.” Mehmet İzzet (1891-1930) ve Ulusalcı Sosyal Felsefesi içinde, yazan Mahmut Coşkun Değirmencioğlu, 537-545. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Mehmet İzzet. “On Yedinci Fasıl: Hükümet ve Şekilleri.” Mehmet İzzet (1891-1930) ve Ulusalcı Sosyal Felsefesi içinde, yazan Mahmut Coşkun Değirmencioğlu, 558-566. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Mehmet İzzet, Erol Kılınç, ve Yahya Kemal Taştan. Milliyet Nazariyeleri ve Millî Hayat. 4. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018.