İMPARATORLUKTAN CUMHURİYETE TÜRKİYE’DE ELEKTRİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 3 - TEMMUZ, 17 - 32, 01.06.2016

Naziye Özdemir

https://doi.org/10.21021/osmed.89880

Cited By: 6

Öz

Elektrik enerjisi modern dünyanın vazgeçilmez bir parçasıdır. Türkiye’de elektrik enerjisi kullanılmadan önce aydınlatma ve ısıtmada odun, kömür, tezek, gazyağı gibi enerji kaynaklarından yararlanılmıştır. Elektrik enerjisi, Osmanlı toplumuna telgrafın kullanılmaya başlamasıyla gelmiştir. İlk telgraf, 1855 yılında İstanbul ile Edirne arasında çekilmiş ve Rusçuk yoluyla Avusturya şebekesine bağlanmıştır. Yine aynı yıl Avrupa ile telgraf haberleşmesi başlamıştır. 20. yüzyılın en önemli enerji kaynağı olan elektrik, sosyalleşme, sanayileşme, modernleşme anlamında Osmanlı toplumuna büyük katkılar sağlamıştır. Cumhuriyet’in ilanı sonrası bir yandan Osmanlı’dan kalan elektrik üretim imtiyazları devam ederken diğer yandan yeni santraller kurulmaya başlamış, ülke çapında elektrik üretim ve tüketim miktarlarında artış yaşanmıştır. Elektriğin kullanılmaya başlamasıyla sanayide çeşitlilik sağlanmış, evlerde, işyerlerinde, hastanelerde elektrikli aletler, ulaşımda elektrikli tramvaylar ile gündelik ve sosyal yaşam renklenmiştir. Elektrik eğitiminin yüksek okul ve üniversitelerde verilmesi suretiyle yabancı teknik personel yerine ülkenin ihtiyacı olan yerli teknik personelin yetiştirilmesine gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, elektrik, elektrik tarihi, Atatürk, İmparatorluktan Cumhuriyete Elektrik

HİSTORICAL DEVELOPMENT OF ELECTRİCİTY FROM EMPİRE TO REPUBLİC TURKEY (1850-1938)

Öz

Electrical energy is an indispensable part of the modern world. Before using electricity for lighting and heating in Turkey wood, charcoal, dung, kerosene was used as the energy source. Electrical energy has become the introductıon of the telegraph in the Ottoman society. 20^th century electricity is the most important source of energy, socialization, industrialization has contributed greatly to the Ottoman society in terms of modernization. After the proclamation of the Republic, while on the one hand, continue electricity production concession remaining from the Ottoman Empire, on the other hand began to set up new plants, there has been a nationwide increase in electricity production and consumption. It ensured diversity in the ındustry with the introduction of electricity in homes, workplaces, electrical appliances in the hospital, daily and social life is colored by electric trams in transportation. Electrical training were allowed to high school and the country needs foreign technical personal rather than by giving the technical staff of the growth in unıversity

Anahtar Kelimeler

Turkey, electric, electric date, Atatürk, Electricity from Empire to Republic of Turkey

Kaynakça

• Kaynakça
• Aktepe, Ahmet; “Osmanlı Devleti’nde Elektrik”, TEİAŞ E-Bülten Dergisi, 7 Şubat 2012, http://www.teias.gov.tr/ebulten/makaleler/2012/OSMANI%20ELEKTR%C4%B0K/.
• Akyıldız, Ali; Osmanlı Dönemi Tahvil ve Hisse Senetleri “Otoman Securities”, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Bilingual Edition Turkish-English, İstanbul, 2001.
• Alperöz, Nusret; “İstanbul Elektrik İşletmesinin Tarihçesi”, Elektrik Mühendisliği Dergisi 15:179, Kasım 1971.
• Aksoy, Asu; vd.; Silahtarağa Elektrik Santralı 1910-2004, Ofset Yapımevi, İstanbul, 2009.
• Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt 8, 1998.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II (1906-1938), 5.B., Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları:1, 1997.
• Bahadır, Osman; Elektriğin Kısa Tarihi, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Bayrıl, Bahadır, vd.; Önce Ateş Vardı, Türkiye’de Enerji Devrimi ve Modern Hayatın Etkileşimi, 1.B., Mehmet Zorlu Vakfı, İstanbul, 2009.
• BCA, 30..18.1.1.13.17..15.
• BCA, 30..18.1.1.13.26..10.
• BCA, 230..0.0.0.144.29..1.
• BCA, 30..18.1.1.19.39..15.
• BCA, 230..0.0.0.139.10..1.
• BCA, 230..0.0.0.12.48..1.
• BCA, 30..18.1.1.19.29..19.
• BCA, 30..18.1.1.19.43..20.
• BCA, 30..10.0.0.157.102..1.
• BCA 30..10.0.0/157.104..2.
• BCA, 230..0.0.0.143.24..14.
• BCA, 30..18.1.2.3.27..2.
• BCA, 30..18.1.2.3.25..16.
• BCA 30..18.1.1.29.40..9.
• Ceyhun, Yurdakul; Geçmişten Bugünlere Anılar, Görüşler, Söyleşiler 1954, Elektrik Mühendisleri Odası, Cilt 1, Ankara, 2006.
• Cumhuriyet Gazetesi, 29 Nisan 1937.
• Dinçel, Adnan; “Türkiye’de Elektriklendirme Hizmetlerinin Anı ve Belgelerle Tarihçesi”, 50. Yıl, TEK, Ankara, 1973.
• Dolun, Leyla; Türkiye’de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Kullanılan Kaynaklar, Türkiye Kalkınma Bankası, Ankara, 2002.
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile İlgili Mer’i Mevzuat, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, DSİ Matbaası, Ankara, 1970.
• Ercan, Tuncay; “Enerji ve Enerji Kaynakları”, Enerji Dünyası, DEKTMK Bülteni, Sayı 2, 1995.
• Ergin, Osman Nuri; Mecelle-i Umur-ı Belediye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No:2, Cilt 5, İstanbul, 1995.
• Ergün, Çağdaş Evrim; Elektrik Piyasasında Kamu Hizmeti, Çakmak Yayınevi, Ankara, 2010.
• Erkuş, Güzide; “Ankara’da İlk Elektrik Enerjisi,” TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Haber Bülteni, Sayı:2009/4.
• Erol, Emine; “Türkiye’de Elektrik Enerjisinin Tarihi Gelişimi 1902-2000”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2007.
• Erol, Gülhanım Sızlı; “Kamu Hizmetlerinin Görülmesinde İmtiyaz Yöntemi ve Türkiye Uygulaması”, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müd. Hukuki Tedbirler ve Kurumsal Düzenlemeler Dairesi, Yayın No 2487, Uzmanlık Tezi, 1999.
• Ertan, Temuçin Faik; Kadrocular ve Kadro Hareketi (Görüşler Yorumlar Değerlendirmeler), Kültür Bakanlığı Başvuru Kitapları Dizisi/29, 1.B., Ankara, 1994.
• Erten, Suad; EİE 33 Yıl 1935-1967, Ankara, 1970.
• ETMD Bizden Haberler Dergisi, İstanbul, 2009.
• Hükümet Programları (1920-1965), Derleyen İsmail Arar, Burçak Yayınevi, İstanbul, 1968.
• İsmet Paşa’nın Siyasi ve İçtimai Nutukları (1920-1933), Ankara Başvekâlet Matbaası, 1933.
• Kaya, Berrin; “Endüstri Mirasımızın Korunmasında Planlama Yaklaşımı”, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Uzmanlık Tezi, İzmir, 2012.
• Kayabaşı, Semra; “Türkiye’de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Tüketimi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1999.
• Kayserilioğlu, R.Sertaç, vd., Osmanlı’dan Günümüze Havagazı’nın Tarihçesi, 1.B., Cilt 1, İBB, İstanbul, 1999.
• Kayserilioğlu, R.Sertaç; Dersaadet’ten İstanbul’a Tramvay 1, İBB Genel Müd, 2.B., İstanbul, 2003.
• Kazgan, Haydar, vd.; İstanbul’da Suyun Tarihi, 1.B., İletişim Yayınları, İstanbul, 1999.
• Mazak, Mehmet; İstanbul’da Aydınlatma, 2011, http://www.mehmetmazak.com/istanbuldaaydinlatma.html.
• Osten, Necmi; İdari Mukavele ve Amme Hizmeti İmtiyazlarının Hukuki Mahiyeti, Üniversite Kitabevi, İstanbul, 1938,
• Ökçün, A.Gündüz; 1920-1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Şirketlerinde Yabancı Sermaye, Ankara Ünv. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No 324, Sevinç Matbaası, Ankara, 1971.
• Örücü, Orhan; “Elektrik, Elektronik, Bilgisayar Mühendisliği Tarihi”, Elektrik Mühendisliği Dergisi, Sayı 424, Aralık 2004.
• Resmi Gazete 14 Nisan 1930, Sayı:1471.
• Şevki, Mehmet; “Elektrikli Türkiye”, Kadro Aylık Fikir Mecmuası:13, Yayına Hazırlayan Cem Alpar, Cilt 2, İkinci kanun 1933.
• TEİAŞ, Türkiye ve Kişi Başına Kurulu Güç, Brüt üretim ve Net Tüketimin Yıllar İtibariyle Gelişimi, 11.05.2010, http://www.teias.gov.tr/istatistikler/27.xls.
• Toprak, Zafer; Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, Ankara, Yurt Yayınları, 1982.
• Türkiye Birinci İstişari Enerji Kongresine Ait Raporlar, Konuşmalar ve Alınan Kararlar 6-11 Nisan 1953, Bayındırlık Vekâleti, Akın Matbaacılık, Ankara, 1953.
• Yüzyıla Girerken Türkiye’nin Enerji Stratejisinin Değerlendirilmesi, TÜSİAD, Yayın No. TÜSİAD-T/98-12/239, 1998.
• Yücel, F.Behçet; Enerji Ekonomisi, Akay Ofset Matbaacılık, 1.B., Ankara, 1994.
• Zaman Gazetesi, 5 Ağustos 2000.