Kelkit’in Akdağ Köyünde Yaşanan Kaya Düşmesi Afeti (1888) ve Sonrasında Alınan Tedbirler

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 7 - TEMMUZ, 106 - 117, 15.07.2018

Osman Doğan

https://doi.org/10.21021/osmed.424207

Cited By: 1

Öz

Ülkemizde meydana
gelen tabii afetler coğrafi bölgelere göre farklılık gösterebilmektedir. Mesela
Karadeniz bölgesinde daha çok sel ve heyelan felaketi ile karşılaşılmakta ve
bunlar bazen can ve mal kaybına sebebiyet vermektedir. Fakat Karadeniz bölgesinde
tarihte ender rastlanan tabii afetler de meydana gelmiştir. Bunlardan biri de
Osmanlı Devleti zamanında 1888’de Trabzon vilayetine tabi Gümüşhane sancağına
bağlı Kelkit kazasının Akdağ köyünde kaya yuvarlanması veya dağ devrilmesi
olarak kayıtlara geçen hadisedir.

Akdağ köyü
üzerindeki kaya-dağ kütlesinin büyük bir parçası 6 Mayıs 1888’de uçarak köyün
merkezini tarumar etmiş, can ve mal kaybına sebebiyet vermiştir. O gün Akdağ
köyünde 41 erkek, 55 kadın, toplam 96 kişi dağın altında kalarak hayatını
kaybetmiştir.

Bu büyük tabii
afetin ardından hemen arama ve kurtarma çalışmaları başlatılmış ve kaymakamlık
ile mutasarrıflık afetten kurtulanlar için seferber olmuştur. Mesele devrin
padişahı Sultan İkinci Abdülhamid Han’a iletilmiş ve hükümdar, kurtulan 160 nüfusun
ekmek ihtiyacı için Hazine-i Hassa’dan un göndertmiştir. Ayrıca afetzedelere
dağıtılmak üzere padişah çiftlikleri gelirinden 500 lira ve Seraskerlik’ten de
25 çadır verilmesini emir buyurmuştur.

Dağın kalan kısmı
düşme tehlikesinde bulunduğundan köylülerin zarar, ziyan ve telefata
uğramamaları için de bir takım tedbirler alınmıştır. Bunun için dağ altında
kalıp vefat edenlerden boşalan on üç dönümlük Kumönü arazisi kurtulanların
iskânına tahsis edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Gümüşhane, Kelkit, Akdağ

Rock Falls Disaster (1888) in the Akdağ Village from Kelkit and was Taken Measures after This Disaster

Öz

Natural disasters
that occur in our country vary according to geographical regions. For example,
in the Black Sea region, floods and landslide disasters are encountered and
these sometimes cause loss of life and property. But in the Black Sea region,
natural disasters, which are rare in history, have also occured. One of them
was recorded as an incident of rolled rock and mountain overthrown during
Ottoman Empire in 1888 in the village of Akdağ in Kelkit township in the Sanjak
of Gümüşhane.

A large part of
the rock-mountain mass over the village of Akdag flew on 6 May 1888 and
destroyed the center of the village and caused more than 20 families and
animals. That day, in Akdag village, 41 men, 55 women, totally 96 people lost
their lives under the mountain.

After this great
natural disaster, search and rescue work was started immediately and the
governorship and the municipality mobilized for survivors of the disaster. The
matter is transmitted to Sultan Abdulhamid Han and the Sultan sends out flour
for the bread needs of 160 survivors from his private treasury. (Hazine-i
Hassa) In addition, he orders 500 lira to be paid from income of the sultan
farm 25 tents to be given from the army (Seraskerlik).

While the
remaining part of the mountain had danger of falling, the thirteen acres of
Kumonu land, which were belong to the villagers died under the mountain, were
allocated to the residence of the survivors for not being suffered from damage,
loss and death.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Gümüşhane, Kelkit, Akdağ, Naturel Disasters

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Mektubi, (DH.MKT.), 1654/42. DH.MKT., 1660/87.DH.MKT., 1662/26.Hazine-i Hassa İrade, (HH.İ.), 70/42.İrade Dahiliyye, (İ.DH.), 1154/90210.
• ALGÜL, Faruk, Osmanlı Vesikalarında Kelkit Kazası, Kelkit Belediyesi, Kelkit, 2016.
• ASLAN, Taner, “II. Meşrutiyet Döneminde Gümüşhane Sancağı’nda Doğal Afetler (1908-1920), Gümüşhane Tarihi, İl Oluşunu 85. Yılında Gümüşhane Tarihi ve Ekonomisi Sempozyumu Tarih Bildirileri, 25-26 Mayıs 2010, (Edt. Bayram Nazır - Kemal Saylan), Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane, 2016, ss. 288-300.
• BAŞAĞAOĞLU, İbrahim, Ahmet Uçar, Osman Doğan, Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul, 2015.
• DEMİR, Alpaslan – Esat Aktaş, “Gümüşhane Sancağı’nda Doğal Afetler (1888-1910)”, OTAM (Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 24, 2008, ss. 21-54.
• DOĞAN, Osman, “122 Yıl Önce Köyün Üzerine Kaya Uçtu, 96 Kişi Öldü”, Yedikıta Dergisi, S. 22 (Haziran 2010), ss. 52-57.
• ERLER, Mehmet Yavuz, Osmanlı Devleti’nde kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880), Libra Kitap, İstanbul, 2010.
• Gümüşhane Tarihi, İl Oluşunu 85. Yılında Gümüşhane Tarihi ve Ekonomisi Sempozyumu Tarih Bildirileri, 25-26 Mayıs, 2010, (Edt. Bayram Nazır - Kemal Saylan), Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane, 2016.
• SAYLAN, Kemal, Gümüşhane, İdari, Sosyal ve Ekonomik Tarih (1850-1918), Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane, 2014.
• SAYLAN, Kemal, Seyyahların Gözüyle Gümüşhane (Osmanlı Dönemi), Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane, 2016.
• Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Âfetler ve Deprem Semineri, 22-23 Mayıs 2000, Bildiriler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, 2. Baskı, İstanbul, 2002.
• Tebriîknâme-i Millî, Cülûs-ı Meyâmin-Me’nûs-ı Hilâfet-Penâh-ı A‘zamînin Yirmi Beşinci Devr-i Senevî-i Kudsîsi, Ma‘lûmat, Tahir Bey Matbaası TERZİ, Arzu (Tozduman), Hazine-i Hassa Nezareti, Türk Tarih Kurumu (TTK), Ankara, 2000.
• TERZİ, Arzu (Tozduman), “Hazîne-i Hâssa”, DİA, C. 17, İstanbul, 1998, ss. 137-141.
• TOZLU, Selahaddin, “Hinzorik (Taşoluk) Köyü – Tortum Heyelanı (1908)”, Akademik Araştırmalar, S. 4, ss. 106-119.
• TUNCEL, Metin, “Gümüşhane”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. 14, İstanbul, 1996, s. 273-275.
• YILMAZÇELİK, İbrahim, “XVIII. ve XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde (Anadolu’da) Meydana Gelen Tabiî Afetler”, XIV. Türk Tarih Kongresi, Ankara, Eylül 2002, Kongreye Sunulan Bildiriler, C. II / 1, Ankara, 2005, ss. 665-693.
• ZACHARİADOU, Eliazabeth A., Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler, Çev: Saadet Öztürk – Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2001.