Babagan Bektaşilik ve Demokrat Parti

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 8 - NİSAN, 24 - 40, 15.04.2019

İsa Tolga Çıplak , Zeki Çevik

https://doi.org/10.21021/osmed.427819

Cited By: 2

Öz

Osmanlı
tarihi içinde gelişen Heterodoks zümrelerden oluşan Bektaşi Tarikatı, 16.
yüzyıldan itibaren, Babagan ve Çelebilik olmak üzere ikiye ayrılmıştır. 1826'da
Yeniçerilerin kaldırılmasında ilişkisinden dolayı Babagan Bektaşilik
lağvedilmiş ve tekkelerine devlet el koymuştur. Fakat Babagan Bektaşilik resmi
olmayan bir durumda iken varlığını devam ettirmiştir. İttihat Terakki yönetimi
içerisine dahil olup yarı resmi bir hüviyete sahip olmuştur. Osmanlı
Devleti'nin hakimiyetinin sonlanması üzerine yeni kuruluna Türkiye Cumhuriyeti'nde
1925 yılı Tekkeler ve Zaviyeler kanunu gereğince diğer tüm tarikatlar gibi
Bektaşiliğin Babagan kolu da yasaklanmıştır. Makalenin konusunu işlediği dönem
Türkiye Cumuhuriyeti'nde Demokrat Partili yıllarda (1950-1960) yeniden tekke
geleneğine kavuşmak istemesi ve Demokrat Partili siyasetçilerin Bektaşiliğin
Babagan kolu ile olan ilişkisi ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bektaşilik, Demokrat Parti, Babagan, Adnan Menderes

Babagan Bektashism and the Democratic Party

Öz

The Bektashi Order, which is composed of
Heterodox groups developed in the Ottoman history, has been divided into
Babagan and Çelebilik since the 16th century. In 1826, Babagan Bektashism was
abolished because of its relation with the abolition of the Janissaries and the
state was confiscated. But Babagan Bektashism continued its existence while in
an unofficial situation. It was included in the Union Party Progressive
Administration and had a semi-official identity. In 1925 the new board of the
Republic of Turkey on the end of the Ottoman domination of the Bektashi dervish
convents and Babagan arms are like all other sects are also prohibited by law.
In Republic of Turkey in the period in which the Democratic Party in the years
(1950-1960) wants to reach back to the lodge tradition and its relationship
with the Democratic Party branch of the Bektashi Babagan politicians have been
revealed.

Anahtar Kelimeler

Bektashism, Democratic Party, Babagan, Adnan Menderes

Kaynakça

• Aydemir, Şevket Süreyya, Menderes’in Dramı, İstanbul: Remzi Kitapevi, 1999.
• Birge, John Kingsley, Bektaşilik Tarihi, Çev. Reha Çamuroğlu, İstanbul: Ant Yayınları, 1991.
• Bülbül, Sevil, “Kalkandelen Harabati Baba – Sersem Ali Baba Bektaşi Külliyesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektâş-I Velî Araştırma Dergisi, S. 76, (2015).
• Çakır, Mümine, “Bir Bektaşî Babası Kadîmî’nin Mektupları” Türk Kültürü ve Hacı Bektâş-I Velî Araştırma Dergisi, S. 59 (2011).
• Çift, Salih, Mısır’da Bektaşilik, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
• Çift, Salih, Son Bektaşi Dedebabası Ahmet Sırrı Dedebaba Ahmediyye Risalesi ve Nefesler, İstanbul:Revak Kitapevi, 2013.
• Clayer, Nathalie, “Amerika Birleşik Devletleri’nde Yayımlanan Arnavut Bektaşilik Dergisi (1954 1955): Bektaşiliğin Yolu”, Türk Kültürü ve Hacı Bektâş-ı Velî Araştırma Dergisi, S. 32, 2004. (erişim 10.6.2017)
• Cumhuriyet, “Bektaşilerin Şeyhi Sırrı Baba Dün Yurd Dışı Edildi”, 6 Aralık 1953, s. 1-6.
• Cumhuriyet, “Ayin Yapan Bektaşilerin Duruşmasına Dün Devam Edildi”, 19 Kasım 1952, s. 3.
• Cumhuriyet, “Türkiye’de 30 Bin Bektaşi Varmış”, 12 Ekim 1952, s. 1-5.
• Dilipak, Abdurrahman, Menderes Dönemi, İstanbul: Beyan Yayınları, 1990.
• Eflâki, Ahmet, Âriflerin Menkıbeleri, Çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1964.
• Faroqhi, Suraiya, Anadolu’da Bektaşilik, Çev. Nasuh Barın, İstanbul: Simurg Yayınları, 2003.
• Felek, Burhan, “Baba Efendi”, Cumhuriyet, 8 Ekim 1952, s. 3.
• Hasluck, Von, Bektaşiliğin Coğrafî Dağılımı, Çev. Turgut Koca A. Nezihi Erginsoy, İstanbul: Ufuk Matbaası, 1991.
• Koca, Şevki, Bektâşîlik ve Bektâşî Dergâhları, İstanbul: Cem Vakfı Yayınları, 2005.
• Koca, Şevki, Es-Seyyid Halife Koca Turgut Baba Divanı, İstanbul: Nazenin Yayıncılık, 1999.
• Köprülü, Mehmet Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, İstanbul: Alfa Basım Yayın, 2014.
• Köprülü, Mehmet Fuad, “Bektaş”, MEB İA, Cilt 2, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1979.
• Maden, Fahri, Bektaşî Tekkelerinin Kapatılması (1826) ve Bektaşîliğin Yasaklı Yılları, Ankara: TTKY, 2013.
• Melikoff, Irene, Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe, Çev. Turan Alptekin, İstanbul: Cumhuriyret Kitapları, 2010.
• Melikoff, Irene, Kırklar’ın Cemi’nde, Çev Turan Alptekin. İstanbul: Demos Yayınları, 2011.
• Milliyet, “Ayin Yapan Bektaşiler Dün Tevkif Edildi”, 6 Ekim 1952, s. 7.
• Milliyet “Ayin Yaparken Yakalanan Bektaşilerin Duruşması” 31 Aralık 1952, s. 2.
• Milliyet, “Bektaşi Ayini”, 23 Kasım 1952, s. 2.
• Milliyet, “Bektaşi Ayni Yapanların Duruşması” 14 Şubat 1953, s. 2.
• Milliyet, “Bektaşilerin Davası Savçılığa Verildi”,11 Ekim 1952, s. 2.
• Milliyet, “Bektaşilerin Duruşmasına Bugün Başlanıyor”, 22 Ekim 1952, s. 7.
• Milliyet, “Bektaşi Tekkesi Basıldı”, 5 Ekim 1952, s. 1,7.
• Milliyet, “Sırrı Baba Mahkûm Oldu”, 3 Haziran 1953, s. 7.
• Noyan, Bedri. Bütün Yönleriyle Bektâşîlik AlevIîlik, C. I, İstanbul: Ardıç Yayınları, 1998.
• Noyan, Bedri, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, C. VI, İstanbul: Ardıç Yayınları, 2003.
• Noyan, Bedri, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik AlevIîlik. C. VII, İstanbul: Ardıç Yayınları, 2006.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Babaîler İsyanı, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfilik: Kalenderîler, Ankara: TTK, 1992.
• Özmen, İsmail ve Koçak, Yunus, Hamdullah Çelebi’nin Savunması, Ankara: Belen Ofset, 2007.
• Soyyer, A. Yılmaz, 19. Yüzyılda Bektaşîlik, İstanbul: Frida Yayınları, 2012.
• Tunçay, Necdet, “Bektaşi Şeyhi Sırrı Baba İle Bir Mülakat”, Milliyet, 18 Ocak 1952, s. 1.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi. C. 2, Ankara: TTK, 1988.