Bir Yeniçeri Ortasının Günlük Masrafları: 32. Ortanın Harcamaları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: 17 - Haziran, 2023, 77 - 106, 30.06.2023

Evren Gökçe

https://doi.org/10.21021/osmed.1252633

Öz

Sultan I.Murad döneminde kurulan Yeniçeri Ocağı asırlar boyunca Osmanlı ordusunun temel birliklerinden birisini teşkil etmiş ve kazanılan zaferlerde önemli rol oynamıştı. Esasen padişaha bağlı olarak hizmet etmek üzere devşirme sistemi doğrultusunda tedarik edilen yeniçeriler İstanbul’un fethinden sonra Eski ve Yeni Odalar adı veren kışlalarda ikamet etmeye başlamışlardı. Bir kısmı devlete ait olmakla birlikte iaşe başta olmak üzere temel gereksinimlerini kendileri karşılıyorlardı. Bu doğrultuda orta adı verilen bölüklerin giderlerine destek olmak amacıyla para vakfedildiği gibi sandık adlı fonlar kurulmuştu. Söz konusu sandıklarda muhafaza edilen ve ortalara ait olan paraları ilgilendiren her türlü işlem defterlere kaydedilmekteydi. Bu işlemler arasında ortalar için tedarik edilen gıda, malzeme ve bir takım temel hizmetlere dair masrafların kaydı önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmada yeniçeri bölükleri arasında bulunan 32. ortaya ait bir masraf defterindeki verilerden hareketle XIX. yüzyılın başlarında bir yeniçeri ortasının günlük harcamaları mercek altına alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Yeniçeri Ocağı, Orta Sandıkları

A Daily Expenses of The A Janissary Battalion: An Evaluation of The Expenditures of The 32.th Janissary Battalion

Öz

The Janissary Corps, which was established during the reign of Sultan Murad I, constituted one of the main units of the Ottoman army for centuries and played an important role in the victories. In fact, the Janissaries, who were supplied in line with the devshirme system (recruit slave boys who were captured at the wars or taken from their families voluntary) to serve tied the sultan, began to reside in the barracks called the Old and New Barracks after the conquest of Istanbul. Although some of them belonged to the state, they met their basic needs, especially subsistence. In this direction, cash waqfs were set up, as well as funds were established called sandık to support the expenses of the battalions called Orta. All kinds of transactions concerning the money kept in these funds or chests were recorded in the books. Among these transactions, the registration of the costs of food, materials, and some basic services has an important place. In this study, based on the data in an expense book belonging to the 32 nd Janissary battalion, the daily expenditures of a Janissary battalion were undertaken into observation at the beginning of the 19th century.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Janissary Corps, Battalion Funds

Kaynakça

• BOA. (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi)
• D.YNÇ.d…(Bâb-ı Defterî Yeniçeri Defterleri Kalemi)
• Nr.34883, 34881, 34959, 34603.
• Basılı Kaynak, Telif Eser ve Makaleler
• Akdağ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celali İsyanları, Ankara: Barış Yayınları, 1999.
• Altıntaş, Abdülmennan, M. “İstanbul Loncaları ve Yeniçeriler: Kayıkçı Esnafı Üzerine Bir Deneme (1677-1752)” Payitaht Yeniçerileri, Padişahın Asi Kulları 1700-1826, Ed.Aysel Yıldız-Yannis Spyropoulos-M.Mert Sunar, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2022, 133-157.
• Beydilli, Kemal, “Yeniçeri”, DİA. C.43, İstanbul: TDV. Yayınları, 2003, 450-462.
• Beydilli, Kemal, Yeniçeriler ve Bir Yeniçerinin Hatıratı, İzmir: Yitik Hazine Yayınları, 2013.
• Câbî Târihi, Târih-i Sultân Selîm-i Salîs ve Mahmûd-ı Sânî-I, Haz. Ziya Yılmazer, Ankara: TTK. Yayınları, 2003.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi, 2003.
• Erdoğan, Mehtap, “Yeniçeriliğin Kaldırılışına Dair Tarihî ve Edebî Bir Eser: Emâre-i Zafer” Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.25, Konya: 2009, 71-107.
• Eremya Çelebi Kömürciyan, İstanbul Tarihi, XVII. Asırda İstanbul, İstanbul: Eren Yayınları, 1988.
• Es’ad Efendi Üss-i Zafer, İstanbul: Matbaa-i Süleyman Efendi, 1293.
• Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhis’ül-Beyân Fî-Kavânîn-i Âl-i Osmân, Haz. Sevim İlgürel, Ankara: TTK. Yayınları, 1998. Hüseyin Tuği, Musibetnâme, Haz. Şevket Nezihi Aykut, Ankara: TTK. Yayınları, 2010.
• Gül, Abdülkasim, “Yeniçeri Teşrifat Mecmuası (Traskripsiyon ve Değerlendirme)” ETÜ. Tarih Dergisi, S.1, Erzurum, 2020, 37-66
• İlgürel, Mücteba, “Yeniçeriler” İA. C.13, İstanbul: MEB. Yayınları, 1993, 385-395.
• İnalcık, Halil, Devlet-i Aliyye-Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-II, Tagayyür ve Fesad (1603-1656) Bozuluş ve Kargaşa Dönemi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Kaytaz, Fatma, “Osmanlı Askeri Teşkilatına Dair Bilinmeyen Bir Eser “Yeniçeri Ocağı’na İlişkin Bir Risale (Değerlendirme ve Metin) Tarih Dergisi, S.57, İstanbul: 2013, 45-68.
• Kavanin-i Yeniçeriyân (Yeniçeri Kanunları), Haz: Tayfun Toroser, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• Kokdaş, İrfan, “İstanbul Esame Piyasası Üzerine Notlar (1750-1826)”, Payitaht Yeniçerileri, Padişahın Asi Kulları 1700-1826, Ed. Aysel Yıldız-Yannis Spyropoulos-M.Mert Sunar, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2022, 157-201.
• Oruç Bey Tarihi, Haz. Necdet Öztürk, İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yayınları, 2014.
• Pul, Ayşe, “Yeniçeri Teşkilatına Dair Bir Risale (Değerlendirme-Karşılaştırmalı Metin), Belleten, C.84, S.301, Ankara, TTK. Yayınları, 2022, 983-1044.
• Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, 971-1003/1563-1595) C.I, Haz.Mehmet İpşirli, Ankara: TTK. Yayınları, 1999.
• Sertoğlu, Mithat, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü-2, İstanbul: MEB. Yayınları, 1993.
• Sunar, M. Mert, “Oda”, DİA., C.EK-2, Ankara: TDV. Yayınları, 2019, 369-371.
• Sunar, M. Mert, İstanbul’da Yeniçeri Ortalarının Karıştığı Sokak Çatışmaları, (18. Yüzyıl Sonu ve 19. Yüzyıl Başları)” Payitaht Yeniçerileri, Padişahın Asi Kulları 1700-1826, Ed.Aysel Yıldız-Yannis Spyropoulos-M.Mert Sunar, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2022, 261-287.
• Şenyurt, Ali, “Yeniçeri Ortaları Yardımlaşma Sandıkları” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.33, Kocaeli: 2017, 155-170.
• Târih-i Nâima, C.III, Haz. Mehmet İpşirli, Ankara: TTK. Yayınları, 2014.
• Târih-i Nâima, C.IV, Haz. Mehmet İpşirli, Ankara: TTK. Yayınları, 2014.
• Uzun, Ahmet, İstanbul ve Askeri Birliklerin İaşesi: Genel Bir Değerlendirme” İstanbul’un İaşesinde Devletin Rolü Ondalık Ağnam Uygulaması 1783-1857, Ankara: TTK. Yayınları, 2006.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları-I, Ankara: TTK. Yayınları, 1988.
• Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Isparta: Fakülte Kitabevi, 2010.
• Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2011.
• Ünver, Süheyl, “Şehrimize Ait Vesikalardan Yeniçeri Kışlaları”, İstanbul Şehremâneti Mecmuası, S.60, İstanbul: 1929, 418-422
• Ünver, Süheyl, “Yeniçeri Kışlaları” (1976), Belleten, C.LX, S.10, Ankara: TTK. Yayınları, 1976, 589-594.
• Vak’a-Nüvîs Es’ad Efendi Tarihi, Haz.Ziya Yılmazer, İstanbul: OSAV Yayınları, 2000.
• Yıldız, Aysel, “Bozulma ve İsyan Yeniçeriler Sipahlar ve Cebeciler” Payitaht Yeniçerileri, Padişahın Asi Kulları 1700-1826, Ed. Aysel Yıldız-Yannis Spyropoulos-M.Mert Sunar, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2022, 201-261.
• Yıldız, Aysel, Yannis Spyropoulos-M. Mert Sunar “İstanbul, Taşra ve Yeniçeriler” Payitaht Yeniçerileri, Padişahın Asi Kulları 1700-1826, Ed. Aysel Yıldız-Yannis Spyropoulos-M. Mert Sunar, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2022, 13-37.
• Zanaat Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK. Yayınları, 1976.