Economic and Social Structure in Rural Bolu in the Light of Temettuat Data: The Example of Şahnalar Village [1844/1845]

Yıl 2023, Sayı: 18 - Eylül, 2023, 140 - 154, 15.09.2023

Tarık Yaldırak

https://doi.org/10.21021/osmed.1309646

Öz

This study aims to identify and analyze the economic and social situation of the Şahnalar village in the middle of the XIXth century. The main source of the study is the temettuat register numbered 3283, which was kept in 1845. In this period, Şahnalar village is one of the villages of Çağa kaza of Bolu sanjak. It has approximately 125 inhabitants. The main source of livelihood of the village is farming. 34.51% of 352 acres of agricultural land is cultivated and the rest is fallow. The high amount of fallow land is due to the fact that some heads of households are soldiers, sick or fugitives. Barley, wheat and einkorn wheat, a product specific to the region, are cultivated in the village.

While trying to determine the socio-economic status of Şahnalar village, comparisons were made with the villages of the same size in the vicinity. Şahnalar village stands out from other villages only in terms of the heavy tax burden. The amount of tax accrued to the village, probably due to the fact that some households could not participate in the labor force for various reasons, caused a high rate of reflection on other households. In the study, Şahnalar Village was discussed in the light of temettuat data within the economic and social structure of the Ottoman Empire. In addition, research studies on temettuat notebooks were also used.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Çağa, Şahnalar, Temettuat, Economi

Temettuat Verileri Işığında Bolu Kırsalında Ekonomik ve Sosyal Yapı: Şahnalar Köyü Örneği [1844/1845]

Öz

Bu çalışma, Şahnalar köyünün XIX. yüzyıl ortalarındaki ekonomik ve sosyal durumunu tespit ve tahlil etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın ana kaynağı 1845 yılında tutulan 3283 numaralı temettuat defteridir. Bu dönemde Şahnalar köyü Bolu Sancağı’na bağlı Çağa Kazası’nın köylerinden biridir. Takriben 125 civarında nüfusu vardır. Köyün temel geçim kaynağı çiftçiliktir. 352 dönüm tarım arazisinin %34,51’i ekilmiş geriye kalanı nadasa bırakılmıştır. Nadasa bırakılan arazinin fazla olmasında, bazı hane reislerinin asker, hasta ya da kaçak olması etkilidir. Köyde arpa, buğday ve bölgeye özgü bir ürün olan siyez buğdayı yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Şahnalar köyünün sosyo-ekonomik durumunu belirlemeye çalışılırken çevresinde yer alan aynı büyüklükteki köyler ile kıyaslamalar yapılmıştır. Şahnalar diğer köylerden sadece vergi yükünün ağırlığı yönüyle öne çıkmaktadır. Köye tahakkuk ettirilen vergi miktarı, bazı hanelerin çeşitli sebeplerle işgücüne katılamamalarından olsa gerek, diğer hanelere yüksek oranda yansımasına sebep olmuştur. Çalışmada Şahnalar Köyü, Osmanlı Devleti’nin ekonomik ve sosyal yapısı içerisinde, temettuat verilerinin ışığında ele alınmıştır. Ayrıca alanda daha önce alanda yapılan tetkik araştırmalardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Çağa, Şahnalar, Temettuat, Ekonomi

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları/Arşiv Vesikalları
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA)
• Maliye Varidat Muhasebesi Temettuat Defterleri (ML.VRD.TMT.d.), 3283, 3437, 4373.
• Nüfus Defterleri (NFS.d.), 698.
• 2. Tetkik Eserler / Telif Eserler
• Aksu, Aykut. Bolu Sancağı Çağa Kazası Müslim Defteri H. 1256/ M. 1840. Yüksek lisans tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 2021.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Tarihî Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”. Türkiyat Mecmuası 10/1 (1953): 1-26.
• Demiral, Serdar. Temettüat Defterlerine Göre Bolu Dörtdivan Kazasının Sosyal-Ekonomik Durumu (1844-1845). Yüksek lisans tezi, Tokat Gazi Osman Paşa Üniversitesi, 2022.
• Emecen, Feridun. “Ağnam Resmi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 1(Ankara 1988), s. 478-479. Ercivan, Ahmet. “Şehir Tarihçiliği ve Türkiye’deki Yansımaları”. Tarih ve Günce 12, (2022): 115-131.
• Ercivan, Ahmet. Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Gerede. İstanbul, Kriter Yayınevi, 2022.
• Güran, Tevfik. 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar. İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Karabak, Sevinç, Rahmi Taşçı, Vedat Ceyhan, Kürşad Özbek, Hilal Yüce Arslan. “İhsangazi Tarlalarından Soframıza Kültür Mirası Siyez Buğdayı”. Toprak Su Dergisi Özel Sayı (2019) : 86-93.
• İnalcık, Halil. Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I. İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Kaşmer, Ramazan. 19. Yüzyılda Gerede Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, 1994.
• Keleş, İdris. Çağa ve Köylerinin Tarihi. Ankara, Yücel Ofset Matbaacılık, 2007.
• Köç, Ahmet. “Orta Anadolu'da Bir Yörük Köyü: Kömürcü”, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 6/11, (2020): 184-199.
• Mübahat Kütükoğlu. “Osmanlı Sosyal ve İktisâdî Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”. Belleten 59/225 (1995): 395-412.
• Özdemir, M. Ali ve Okan Bozkurt. “Afyonkarahisar Halk Takviminin Sıcaklık Verileri ile Karşılaştırılması”. Doğu Coğrafya Dergisi 11/15 (2011): 53-82.
• Palamut, Mehmet E. “Aşar ve Düşündürdükleri”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 43/1-4, (1984): 69-78.
• Sönmez, Ali. “Zaptiye Teşkilatı'nın Düzenlenmesi (1840-1869)”. Tarih Araştırmaları Dergisi 25/39 (2006): 199-219.
• Süme, Mehmet ve Abdullah Lüleci. Mudurnu Nüfus Defteri I (1840). İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
• Süme, Mehmet. “Türklerde Yer Adı Verme Geleneği ve Oğuz Boylarının Bolu’daki İzleri”. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18/1 (2018), 263-291.
• Tozduman, Arzu. Aydın Güzelhisarı’nın Sosyal ve İktisadi Durumu (1844). Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, 1992.
• Yaldırak, Tarık. XIX. Yüzyılda Mengen Kazası. Bolu, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Yiğit, İlker. “Divan” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ek-1 (Ankara 2020) ss. 333-334.
• Yüce, Nuri. “Dertli”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 9 (Ankara 1994), ss. 186-187.
• 3. Genel Ağ Kaynakları / Web Adresi
• Google Earth üzerinden “Şahnalar köyünün görünümü” son güncelleme 16.05.2023. https://earth.google.com/web/@40.77765854,32.07765242,1094.73190431a,960.54860129d,35y,95.11216714h,73.49892744t,-0r