Kıtlık ve Çocukluk: 1873-1875 Kıtlığı Sırasında Osmanlı İmparatorluğu’nda Çocukların Deneyimleri

Yıl 2024, Sayı: 21, 178 - 195, 15.06.2024

Ali Çapar

https://doi.org/10.21021/osmed.1422187

Öz

Bu makale, 1873-1875 yılları arasında Orta Anadolu'da kıtlıktan etkilenen bir bölgede yaşayan çocukların deneyimlerini incelemektedir. Kıtlığın getirdiği ağır şartlar altında bazı çocuklar, uygunsuz gıdalar tüketmeye, ekmek veya para karşılığında takas edilmeye, göç sırasında terk edilmeye, istismar edilmeye ve ev hizmetçiliğine maruz kalmaya zorlanmıştır. Çocukların yaşadığı bu olumsuz olaylar dönemin Orta Anadolu bölgesinde ve şehirlerdeki çocuk yetiştirme pratikleri ile çocukluk kavramı ve algısı arasındaki zıtlığı gözler önüne sermektedir. Bu araştırmada ortaya konan bilgiler, barış döneminde kentli çocukları inceleyen ve bunun üzerinden çocukların tarihini ve çocukluk algısını değerlendiren çalışmalardan farklı sonuçlar ortaya koymaktadır. Genel olarak, dönemin ana kaynaklarında kentli erkek çocuklara ağırlık verilirken, kırsal kesimdeki alt sınıf hanelere ve çocukların olağanüstü dönemlerdeki deneyimlerine dair verilen bilgiler son derece sınırlıdır. Araştırma, 1873-1875 kıtlığına vurgu yaparak, dönemin kentli ailelerinin modernleşmenin etkisiyle geliştirdiği ve benimsediği çocukluk kavramının ve maddi kültürün Orta Anadolu'da görülmediğinin altını çizmektedir. Dolayısıyla, bu makale, Osmanlı İmparatorluğu'nda çocukluğun incelenmesinin, çeşitli bölge ve dönemlerdeki çocukların deneyimlerini etkileyen sosyoekonomik ve kültürel farklılıkları dikkate alan dönemsel ve bölgesel bir metodoloji gerektirdiğini öne sürmektedir. Buna ek olarak, çalışma, Osmanlı hükümetinin kıtlığa verdiği tepkiyi inceleyerek, etkili önlemlerin uygulanmasını engelleyen gelişmeleri ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Osmanlı arşiv kaynakları, süreli yayınlar ve gazetelerin yanı sıra kıtlık dönemine ait raporlardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Anadolu, Çocuk Tarihi

Famine and Childhood: Ottoman Children’s Experiences during the Famine of 1873-1875

Öz

This article explores the unique experiences of children who lived in a famine-affected region of Central Anatolia between 1873 and 1875. The deplorable conditions forced some children to consume inappropriate foods, be traded for bread, be abandoned during migration, or be subjected to exploitation and domestic servitude. The article emphasizes the contrast between child-rearing practices and the concept of childhood in the Central Anatolian region and urban areas of the period. This challenges the prevailing emphasis in previous studies that have primarily examined urban children during the period of peace. Emphasizing the famine of 1873–1875, the research underscores that the concept of childhood and the material culture developed and adopted by urban families of the period under the effect of modernization were not observed in Central Anatolia. Thus, it is suggested that examining childhood in the Ottoman Empire necessitates a periodical and regional methodology that considers the socioeconomic and cultural variations that influenced the experiences of children in various regions and eras. In addition, the article delves into the Ottoman government’s response to the famine. The article addresses these issues by comprehensively examining Ottoman archival sources, periodicals and gazettes, together with contemporary accounts and reports from the famine period.

Anahtar Kelimeler

Childhood in the Ottoman Empire, Famine in Anatolia, History of Children

Kaynakça

• References: A. Archival Sources BOA. A.MKT.UM. (Sadaret Mektubî Kalemi Umum Vilayet Evrakı), 1320/24; 1322/17; 1326/5; 1330/29; 1322/17; 1330/29.
• BOA, A.d. (Sadaret Defterleri), 612; 856; 967.
• BOA. ŞD. (Şura-yı Devlet Evrakı), 1643/6; 2883/23; 3212/27.
• B. Periodicals and Newspapers: Basiret, s.1132 (25 Zi-l-Ka’de 1290).
• Basiret, s. 1139 (3 Zi-l-hicce 1290); Basiret, s. 1175 (22 Muharrem 1291).
• Basiret, s.1190 (10 Safer 1291); Basiret Gazetesi, s. 1253, (29 Mayıs 1290),
• Basiret Gazetesi, s. 1284 (16 Cemâziye’l-âhir 1291)
• Basiret Gazetesi, s. 1484 (21 Safer 1292).; Basiret gazetesi, s. 1528 (13 Rebiu’l-Ahir 1292
• Hülâsatü’l-Efkâr Gazetesi, s.84, (20 Rebîʻu‟l-evvel 1291/25 Nisan 1290.)
• C. Reports: Report of the Public Meeting in Aid of the Asia Minor Famine Relief Fund. Willis’s Rooms, June 24th 1875.
• The Famine in Asia-Minor: Its History, Compiled from the Pages of the “Levant Herald”. (Constantinople, 1875). D. Secondary Sources:
• Araz, Yahya. Osmanlı İstanbul’unda Çocuk Emeği: Ev İçi Hizmetlerinde İstihdam Edilen Çocuklar (1750-1920). İstanbul: Kitap Yayınevi, 2020.
• Basiretçi Ali Efendi, İstanbul Mektupları. Haz. Nuri Sağlam. İstanbul: Erdem Kita Yayınları, 2017.
• Bayar, Yener. "1873-1875 Orta Anadolu Kıtlığı." Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2013.
• Edgerton-Tarpley, Kathryn. “Tough Choices: Grappling with Famine in Qing China, the British Empire, and Beyond", Journal of World History, 24, no: 1 (March 2013): 135-176.
• Erler, Mehmet Yavuz. Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880). İstanbul: Libra Yayınları, 2010.
• Ertem, Özge. “Eating The Last Seed: Famine, Empire, Survival And Order In Ottoman Anatolia In The Late Nineteenth Century.” Doktora Tezi, European University Institute Department Of History And Civilization, 2012.
• Ginio, Eyal. The Ottoman Culture of Defeat: The Balkan Wars and their Aftermath. London: Hurst&Company, 2016
• Ginio, Eyal. “War, Civic Mobilization and the Ottoman Home-front during Balkan Wars: The Case of Children”. Eds. D. Geppert, W. Mulligan ve A. Rose. The Wars before the Great War. Cambridge: Cambridge University, 2015, 92-113.
• Gráda, Cormac Ó. Eating People Is Wrong, and Other Essays on Famine, Its Past, and Its Future. Princeton: Princeton University Press, 2015.
• Honeck, Mischa and Marten James. "More than Victims: Framing the History of Modern Childhood and War" War and Childhood in the Era of Two World Wars. Editör Mischa Honeck ve James Marten, 1-14. Cambridge: Cambridge University Press, 2019.
• Hendrick, Harry. "Constructions and Reconstructions of British Childhood: An Interpretative Survey, 1800 to the Present" Constructing and Reconstructing Childhood içinde. Editör Allison James and Alan Prout, 33-60. London: Falmer Press, 2005.
• Kermeli, Eugenia. “Children Treated As Commodity in Ottoman Crete.” The Ottoman Empire: Myths, Realities and ‘Black Holes’. Editör: Eugenia Kermeli ve Oktay Özel. Istanbul: Isis Press, 2006, 269-282.
• Kökdaş İrfan ve Araz, Yahya. "İstanbul'da Ev Hizmetlerinde İstihdam Edilen Kuzeybatı Anadolulu Kız Çocuklarının Göç Ağları Üzerine Bir Değerlendirme (1845-1911).” Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIII no:1, (2018): 41-68.
• Kuş, Ayşegül. Tozer’in Turkish Armenia and Eastern Asia Minor Adlı Yapıtında Yozgat ve Çevresinde Yaşanan Kıtlığın (1873-1875) Doğal ve Sosyo-Ekonomik Nedenleri, OTAM, 44 (Güz 2018): 107-132.
• Romero, Margarita Sánchez. “Landscapes of Childhood: Bodies, Places and Material Culture,” Childhood in the Past, 10 no:1, (2017) 16-37. DOI:10.1080/17585716.2017.1305080.
• Stearns, Peter N. “Challenges in the History of Childhood,” The Journal of the History of Childhood and Youth 1, no: 1, (Winter 2008): 35-42.