Alfeld Teachers Seminar in Germany and "Fruit of the War" Turkish Students in the Late Ottoman Period [1917-1921]

Yıl 2025, Sayı: 25, 56 - 82

Seyma Aksoy , Mustafa Gündüz

https://doi.org/10.21021/osmed.1531647

Öz

The Turkish German political rapprochement and subsequent military relations during the late Ottoman period put Germany at the forefront of the practice of sending students abroad. In this process, there were nearly a thousand Turkish students in Germany in various fields of education and internships. Some of these students were sent by the state to various institutions for teacher training. Five Turkish students from the Evangelical Teacher' Seminary in Alfeld, one of these institutions, completed their training in 1917 and returned home in 1921. In this context, this study focuses on the Ottoman students who were sent to Germany to study pedagogy, using archival sources, especially the history of the institution written by Wilhelm Habermalz, one of the teachers of the Evangelical Teacher' Seminary in Alfeld. These sources were evaluated through document analysis.

The study described certain aspects of the educational and social school environment for which the students were prepared and analyzed their course grades in this context. As a result, it was found that Turkish students, who were characterized as hardworking and successful, had a bond with their teachers and friends that continued after graduation.

Anahtar Kelimeler

Late Ottoman Period, Türkiye, Germany, Alfeld Teacher Seminar, Turkish Students

Proje Numarası

Makale ikinci yazarın danışmanlığında birinci yazarın doktora tezinden türetilmiştir. Makalenin türetildiği doktora tezi 2214-A Yurt Dışı Doktora Sırası Araştırma Burs Programı kapsamında desteklenmiştir.

Almanya Alfeld Öğretmen Semineri ve Osmanlı Son Döneminde “Savaşın Meyvesi” Türk Öğrenciler [1917-1921]

Öz

Osmanlı son döneminde Türk-Alman siyasi yakınlaşması ve akabinde gelişen askeri ilişkiler, yurt dışına öğrenci gönderme pratiğinde Almanya'yı öne çıkarmıştır. Bu süreçte, Almanya’da farklı eğitim ve staj alanlarında bine yakın Türk öğrenci bulunmuştur. Öğrencilerden bir bölümü devlet tarafından öğretmenlik eğitimi almaları için çeşitli kurumlara gönderilmişlerdir. Bunlardan biri olan, Alfeld Protestan Öğretmen Semineri’nde beş Türk öğrenci 1917 yılında geldikleri kurumdan 1921’de öğrenimlerini tamamlayarak yurda dönmüşlerdir. Almanya’ya pedagoji eğitimi almak üzere gönderilen öğrenciler ve bunların eğitimleri ve yurda döndükten sonraki faaliyetleri hakkında bugüne kadar kapsamlı bir araştırmanın yapılmadığı görülmektedir. Bu araştırma, söz konusu bağlamda Alfeld Protestan Öğretmen Semineri öğretmenlerinden Wilhelm Habermalz’ın yazdığı kurum tarihi başta olmak üzere, arşiv kaynakları kullanılarak, Almanya’ya pedagoji eğitimi almak için gönderilen Osmanlı talebelerini konu edinmiştir. Bu kaynaklar, doküman analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir.

Çalışmada, öğrencilerin hazır buldukları eğitim alanı ve sosyal okul ortamları belli yönleriyle tasvir edilerek, ders notları bu bağlamda incelenmiştir. Sonuçta, gayretli ve başarılı olarak nitelendirilen Türk öğrencilerin gerek öğretmenleriyle gerekse arkadaşlarıyla mezuniyetlerinden sonra da devam eden bir bağlarının olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Son Dönemi, Türkiye, Almanya, Alfeld Öğretmen Semineri, Türk Öğrenciler

Destekleyen Kurum

Makalenin türetildiği doktora tezi ayrıca Berlin Eğitim Tarihi Kütüphanesi ve Arşivi (BBF-Library for Research on Educational History) araştırmacı bursuyla desteklenmiştir.

Proje Numarası

Makale ikinci yazarın danışmanlığında birinci yazarın doktora tezinden türetilmiştir. Makalenin türetildiği doktora tezi 2214-A Yurt Dışı Doktora Sırası Araştırma Burs Programı kapsamında desteklenmiştir.

Kaynakça

• Arşi Vesikaları ve Birincil Kaynaklar
• Habermalz, Wilhelm, Geschichte des evangelischen Lehrerseminars zu Alfeld an der Leine- Leinde’ki Alfeld Protestan Öğretmen Seminerinin Tarihi, Alfeld-Leine, 1952.
• Oppermann, Heinrich Wilhelm, Die ersten 100 Jahre des Königlichen Seminars in Alfeld a.d. Leine – Alfled (Leine) Kraliyet Seminerinin ilk yüz yıl, Alfeld, 1902.
• Almanya-Prusya Gizli Devlet Arşivi
• I. HA Rep. 76 Seminare, Nr. 14- Geschichte des Seminars- Seminerin Tarihi-1901-1925
• I. HA Rep. 76 Seminare, Nr. 37-Konferenzprtokolle-Konferanz bildirileri-1900-1925.
• I. HA Rep. 76 Seminare, Nr. 41- Aufnahme türkischer Schüler- Türk Öğrencilerin Kabulü-1916-1922.
• I. HA Rep. 76 Seminare, Nr. 58-Erste Lehrerprüfung-İlk Öğretmen Sınavı-1913-1925.
• I. HA Rep. 76 Seminare, Nr. 63- Zensurenbuch-Not Defteri 1904-1925.
• Almanya-Karlsruhe Devlet Arşivi
• 8/Bib-A14-Lehr-1918-1919 School Term Ettlingen Teacher Seminars Annual Report-1918-1919 Okul Dönemi Ettlingen Öğretmen Semineri Yıllık Raporu
• İkincil Kaynaklar / Telif Eserler
• Altıkulaç Ali, “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Hatıratların Kullanımının Öğrenme Sürecine Etkisi.” Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilileri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı, 2014.
• Aslan, Cengiz, “Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim Bilimleri Alanında Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi Olgusu (1923-1940).” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2014.
• Ayhan, İsmail, “Eğitim Amacıyla Yurt Dışına Gönderilen Öğrenciler (1908-1922): Prosopogrfik Bir Çalışma Örneği” Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 2021.
• Bennack, Jürgen. Gustav Friedrich Dinter. Seine Bedeutung für Schule und Lehrerstand-Gustav Friedrich Dinter: Okullar ve Öğretmenler İçin Önemi. Ratingen/Kastellaun, 1975.
• Boichenko, Maryna, Andrii Nykyforov ve Olha Hulei, "Genesis of the idea of using folk arts and crafts elements in teaching and upbringing in classical Ukrainian and Western European pedagogical thought-Klasik Ukrayna ve Batı Avrupa pedagojik düşüncesinde halk sanatları ve el sanatları unsurlarının eğitim ve öğretimde kullanılması fikrinin doğuşu." Journal of History Culture and Art Research, 9/2 (2020): 123-132.
• Cemil Taner. “Türk Pedagoglarından Ali Haydar Taner.” Eğitim Hareketleri 27/11 (1957): 4-11.
• Corbetta, Piorgiorgia. Social Research: Theory Methods and Techniques-Sosyal Araştırma Teorik Yöntem ve Teknikler. London: Sage Publications, 2003.
• Doğan, Ayhan ve Sadık Çetin, “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Almanya’ya Giden Bazı Osmanlı Öğrencileri” XVIII. Türk Tarih Kongresi, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1-5 Ekim 2018.
• Doğanay, Fatma K. “Tanzimât’tan Cumhuriyet’e Rüşdiye Mektepleri.” Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2011.
• Elliott, Paul ve Stephen Daniels,"Pestalozzi, Fellenberg and British nineteenth-century geographical education-Pestalozzi, Fellenberg İngiliz IXX. yüzyıl Coğrafya Eğitimi." Journal of Historicla Geography, 32 /4 (2006): 752-774.
• Erdoğan, Aynur. Osmanlı’da Yurt Dışı Eğitim ve Modernleşme. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları, 2016.
• Erdoğan, Aynur. “Türkiye’de Yurtdışına Öğrenci Gönderme Olgusunun Sosyolojik Çözümlemesi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Anabilim Dalı, 2009.
• Fritz Osterwalder. Johann Heinrich Pestalozzi (1746–1827): Klassiker der Pädagogik-Klasik Pedagoglar, Haz., Bernd Dollinger. VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2006.
• Giorgetti, Filiz M. Reformpädagogik in türkischen Elementarschulen. Eine Untersuchung zum türkisch-deutschen Austausch über Erziehung und Unterricht in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts- Türken- und Türkeibilder im 19.und 20. Jahrhundert. Pädagogik, Bildungspolitik, Kulturtransfer-Türk İlkokullarında Reform Pedaojisi. 20.Yüzyılın İlk Yarısında Türkiye Almanya Arasında Eğitim Alışverişi-19. ve 20. Yüzyıllarda Türkler ve Türkiye Görüntüleri, Eğitim Politikası, Kültürel Transfer, haz., Ingrid Lohmann. Kempten: 2021.
• Gündüz, Mustafa. Kurum, Kavram ve Zihniyet-Osmanlı’dan Günümüze Eğitimde Dönüşümler. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
• Hesse, Alexnader. “Adolph Diesterweg (1790–1866). Eine Erinnerung anlässlich des 140. Todestages- Adolp Diestenweg (1790-1866) 140. Ölüm Yıldönümü Anısına Hatıra.” Jahrbuch für regionale Geschichte Band 11 (2006): 69-88.
• Horlacher, Rebekka. Do Educational Models Impose Standardization? Reading Pestalozzi Historically. Rethinking the History of Education. Transnational Perspectives on Its Questions, Methods, and Knowledge-Eğitim Modelleri Standartlaşmayı Zorluyor mu? Pestalozzi'yi Tarihsel Olarak Okumak. Eğitim Tarihini Yeniden Düşünmek. Soruları, Yöntemleri ve Bilgisine İlişkin Ulusötesi Perspektifler, Popkewitz, Thomas S. New York: Palgrave Macmillan, 2013.
• Klattenhoff, Klaus. Johann Friedrich Herbart (1776–1841) Klässiker der Pädagogik-Johann Friedrich Herbart (1776-1841) Pedagojinin Klasikleri Haz: Berd Dollinger. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2012.
• Nebioğlu, Osman. Türkiye’de Kim Kimdir Ansiklopedisi. İstanbul: Nebioğlu Yayınevi, 1961.
• Plath, Julius. Harnisch, der Schulrat an der Oder-Oder’deki Eğitim Müdürü: Harnisch. Leipzig: Verlag Dürr, 1900. Sorguç, Bahir. 1920’den 1981’e Milli Eğitim Bakanlığı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi 1982.
• Terhart, Ewald. Grundschularbeit als Beruf-Bir Meslek Olarak İlkokul Çalışmaları-Handbuch Grundschulpädagogik und Grundschuldidaktik-İlkokul Pedagojisi ve İlkokul Didaktiği El Kitabı, haz., W. Einsiedler, M. Götz, A. Hartinger, F. Heinzel, J. Kahlert & U. Sandfuchs. Bad Heilbrunn: Klinkhardt, 2014.
• Tröhler, Daniel. Pestalozzi and the Educationalization of the World-Pestalozzi ve Dünyanın Eğitimselleşmesi. New York: Palgrave Macmillan, 2013.
• Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Web Sayfaları / İnternet Kaynakları
• Alfeld Şehir Tarihi. Google. “Google Gizlilik Politikası”. Son güncelleme 20 Temmuz, 2024.
• https://www.alt-alfeld.de/chronik-stadt-alfeld/1800-bis-1900/. Paul Natorp, “Alman Biyografileri,” Google “Google Gizlilik Politikası”. Son güncelleme 20 Temmuz, 2024. https://daten.digitale-sammlungen.de/0001/bsb00016336/images/index.html?seite=768.
• Carl von Linné’nin Hayatı “BHL-Biyoçeşitlilik Mirası Kütüphanesi,” Google. “Google Gizlilik Politikası”. Son güncelleme 20 Temmuz, 2024.
• https://www.biodiversitylibrary.org/page/46272234#page/27/mode/1up Hamburg Başkonsolosları, “Google Gizlilik Politikası”. Son güncelleme 20 Temmuz, 2014, https://hamburg-bk.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory Tarihî 100 Lise. “Google Gizlilik Politikası,” son güncelleme 10 Ağustos, 2024.
• https://ogm.meb.gov.tr/yuz-tarihi-lise/1899-ISTANBUL-ANADOLU-LISESI.html