Edebiyat ve Tıp Arasındaki Güçlü Bağlar

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 267 - 327, 10.01.2018

Abdulhalik Bakır Abdulhamit Dündar

Öz

Tıp ve
edebiyat kelimeleri hem anlam hem de amaç bakımından birbirine benzemektedirler.
Edebiyatın manalarından bir tanesi ed-de’buyani çalışmayı alışkanlık
haline getirene kadar şevkle devam etmektir. Bu yüzde ed-de’bukelimesininedeb
kelimesine dönüştüğü söylenmiştir. Kelime ayrıca nefsi terbiye, ahlak ve
davranışı güzelleştirmeye de delâlet eder. Şiir, kıssa, ahbâr ve ensâb öğrenimi
ve rivâyetine de edeb denmiştir. Bazıları da yine kitap te’lif etmeye
genel olarak edeb demişlerdir. Bilimin muhtelif sahalarındaki meşhur
müelliflere hasrettiği Mu’cemu’l-Udebâ adlı eserinde Yâkût el-Hamevî [edeb
kelimesi için]şu tarifeyer vermiştir: “Tebrîzî,Şerhu’l-Hamâse’de edeb
hakkında şöyle diyor; Edeb, insanın yaptığı güzel ve kıymetli şeylere verilen
isimdi, sonra kullanımı yaygınlaştı ve genel olarak söylenegelen bir şey oldu”.
Hicri ikinci asrın yarısından sonra ise edeb kelimesioyun ve sanatları
anlatanlar için kullanıldı.Bir kısım insanlar da edeb ismini toplumun bir
kesimi için zaruri kurallar ve davranış biçimleri olarak kullanmışlardır.
el-Hasan b. Sehl’den (ö. 226) şöyle bir söz rivayet edilmiştir: “Edeb ondur:
ud, satranç, savlecân, tıp, hendese, binicilik, şiir, nesîb (eski Arap
kasidesinde konusu aşk olan başlangıç), önemli olaylar, sonra gece sohbeti
şiirleri, hadis ve meclislerde insanların öğrendikleridir..” Câhız da tıbbı
edebiyatın bir parçası olarak sayar. Keza, hicri dördüncü asrın ikinci
yarısında, İhvânü’s-Sâfâ da risâlelerinde tıbbı, edebiyatın içinde saymaktadır.
Onlar tıp ilmine bilim ve sanat dedikleri için, tıp hem bir bilim hem de
sanattır. Fakat tıbba gelince, o T üçgeni gibidir; ruh ve bedenin ilacı, sihir,
yumuşak huyluluk, irade ve alışkanlıktır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Tıp, Arap Tarihi

Kaynakça

• FÎRÛZÂBÂDÎ, Muhammed b. Ya’kûb (1913),el-Kâmûsu’l-Muhît(2 cilt), el-Mektebetü’l-Hüseyniyye el-Mısriyye: Kahire. ĞARBÂL, Muhammed Şefik (1965),“el-Coğrafya”, el-Mevsûatu’l-Arabiyyetü’l-Müyessera, el-Mektebetü’l-Asriye: Kâhire. RİFÂÎ, Ahmed Ferîd (1927),Asru’l-Me’mûn, (C:I), Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye: Kahire. HAYRULLAH, Emin Es’ad (1945),Târîhu’t-Tıbbu’l-Arabî, el-Matbaatü’l-Amerikâniyye:Beyrut. EL-MUNTASIR, Abdulhalim (1974), “Hasâisu’l-Luğati’l-Arabiyye fi’t-Ta’bîri’l-‘İlmî”, Mecelletü’l-Lisâni’l-Arabî (S: 11/1 ss. 311-322), Dâru’t-Ta’rîb: Ribat. İBN EBÎ USAYBİA (1882), Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etibbâ (Haz. August Müller) , Kahire. EL-KIFTÎ, Cemâlüddîn Ali b. Yûsuf (1908), İhbârü’l-Ulemâ’ bi-Ahbâri’l-Hukemâ’, Matbaatu’s-Saâde:Mısır. MAZHAR, İsmail (1938), Teessürü’s-Sekâfeti’l-Arabiyye bi’s-Sekâfeti’l-Yûnâniyye, Nüvâhü’l-Mecîde mine’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye (Ed. Zeki Muhammed Hasan, Abdulvahhâb Azzam vd.), el-Muktataf: Kâhire, ss. 29-60. LECLERC, Lucien (1876), Târîhu’t-Tıbbu’l-Arabî [Hitoire de la Medecine Arabe], Libraire Des Societes Asiatiques: Paris. İBNÜ’N-NEDÎM (1348), el-Fihrist, Matbaatu’r-Rahmâniyye: Kahire. EL-HUDAYRÎ, Mahmud Muhammed (Ed.) (1952),el-Kitâbü’z-Zehebî li’l-Mehrecâni’l-Elfey Li-zikrâ İbn Sînâ 20-28 Mart 1952 Bağdat, Câmiatü’d-Düveli’l-Arabiyye: Kahire, ss. 69-463. Aldo Meili (1962) el-İlmu İnde’l-Arab ve Eseruhu fî Tetavvuri’l-İlmi’l-Âlemî (Ar. Çev. Abdullah en-Neccâr ve Muhammed Yusuf Musa), Dâru’l-Kalem: Kâhire. EL-ENDELÛSÎ, el-Kâdî Ebi’l-KâsımSâid b. Ahmed b. Sâid (1912), Kitâbü Tabakâti’l-Ümem (Haz. Louis Cheikho), el-Matbaatü’l-Katolikiyye: Beyrut. EL-BEYHAKÎ, Ali b. Zeyd (1946),Târîhu Hukemâi’l-İslâm(Haz. Muhammed Kürd Ali), Matbaatu’t-Terakkî:Dımaşk. TAVKÂN, Kadri Hafız (1936), “el-Eseru’l-İlmî li’l-Hadârati’l-İslâmiyye ve A’zamu Ulemâihâ”, Nevâbihu Mecîde mine’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, Dârül-Muktataf: el-Kâhire, ss. 61-124. HUNEYN B. İSHAK (1928), Kitâbu’l-Aşri Makâlât fi’l-Ayn el-Mensûb Li-Huneyn b. İshâk (194-264), (Haz. Max Mayerhof, Matbaatu’l-Emîriyye: el-Kâhire. EL-ALAVCÎ, Abdulhamid (1970), Târîhu’t-Tıbbi’l-Irâkî, Matbaatu’l-Maârif: Bağdat. İBNU’L-KÂZERÛNÎ (1970), Muhtasaru’t-Târîh, (Haz. Mustafa Cevad), Matbaatu’l-Hukûme: Bağdat A.Ş. (Müstear) (1913), “Meşâhîrü Küttâbi’l-Irâk”, Mecelletü Lügati’l-Arab, (C: 11/1, ss. 511-515), Matbaatu’l-Edeb: Bağdat. AHMED, İsa (1942), Mu’cemu’l-Etibbâ, Zeylu Uyûnu’l-Enbâ, li-İbn Ebî Usaybia, Matbaatü Fethullah İlyas Nuri ve Evlâduhû: Mısır. HADDÂD, Sâmi İbrahim, (1936), Meâsiru’l-Arab fi’l-‘Ulûmi’t-Tıbbiyye, Matbaatü’r-Reyhânî: Beyrut. SARTON, George (1957), Târîhu’l-İlm (Ar. Çev. Heyet), Dârü’l-Maârif: Kahire. EL-MA’LÛF, General Dr. Emin Paşa (1934), “Tevhîdu’l-Mustalahât”, Mecelletü’l-Ma’hedi’t-Tıbbiyyi’l-Arabî(S. 9/1, 2, 3), Matbaatü’l-Câmiati’s-Suriye: Şam, ss. 51-59; ss. 117-124; ss. 177-182.