Köroğlu ve Türk Destancılık Geleneği

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 53 - 63, 30.06.2018

Naile Asker

Öz

Türk halk hikayeleri, bir başka adıyla destanlar
hacmine ve anlatım biçimine göre bazen dizi, bazen tek çilt şeklinde halk
romanlarıdır. Destanlar genellikle konusuna göre iki ana başlık: aşk ve
kahramanlık konuları altında incelenir. Dünya halk edebiyatında da despot
rejimlere karşı çıkan, yoksul insanların yanında yer alan halk kahramanları
vardır. Bu açıdan Köroğlu ortak Türk halk kahramanı, Köroğlu Destanı de bir
halk kahramanlık hikayesidir. Ozanlar, aşıklar tarafından anlatılan, şiir
kısımları saz eşliğinde okunan ve çeşitli versiyonları olan Köroğlu Destanı
anlatıcının yaklaşımına, sempatisine bağlı olarak farklılık göstermektedir.
Türk destancılık tarihine damgasını vurmuş Köroğlu Destanı bugün Sibirya`dan
Balkanlar`a kadar Türkçe konuşulan hemen hemen bütün coğrafyaya yayılmış
durumda. Türk, Türkmen, Özbek, Başkurt, Azerbaycan, Kazak, Karakalpak, Tatar
Türkleri vs. sözlü edebiyatının baş yapıtı olan Köroğlu Destanının Batı
versiyonu Anadolu ve Azerbaycan versiyonudur. Anadolu versiyonu da kendi içerisinde
İstanbul, Kars, Elazığ, Erzurum, Antep, Maraş ve b. bölgelerde farklılık
göstermektedir. Bugüne kadar Köroğlu Destanı kadar tüm Türk dünyasına mal olmuş
başka bir hikaye yoktur ve hiç raslantı değil ki, bu hikayenin 500`e yakın
varyantı mevcuttur. Bu çalışmada Türk hikayecilik-destancılık tarihine
genel bir bakış atılacak, Köroğlu Destanının Türk destancılık geleneği
içerisindeki yeri, üstlendiği görevler hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Köroğlu Destanı, destan, Türk Halk Edebiyatı, aşık, bölge

Kaynakça

• Alptekin Ali B. (1997) Halk Hikayelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akça Yayınları. Azerbaycan dastanları. (2005) I cild, tekmilleşdirilmiş II neşri, Bakı, Çıraq Neşriyyatı. Azerbaycan dastanları. (2005) IV cild, tekmilleşdirilmiş II neşri, Bakı, Çıraq Neşriyyatı. Boratav P. N. (1988) Halk hikayeleri ve Halk Hikayeciliği, İstanbul, Adam Yayınları. Büyük Türk Klasikleri. (1987) I Kitap, Ankara, Ötüken Yayınları. Çemşidov Ş. A. (1977) Kitabi-Dede Qorqud. Bakı, Elm Neşriyyatı. Edebiyyatşünaslıq terminleri lüğeti. (1988) İşlenilmiş ve tekmilleşdirilmiş 4. neşri, Bakı, Maarif Neşriyyatı. Ekinci M. (2004) Türk Dünyasında Köroğlu, Ankara, Akçağ Yayınları. Ercilasun A. B (1993) Türk Dünyası Üzerine İncelemeler. Ankara, Akçağ Yayınları. Kaplan M., Akalın M. (1973) Köroğlu Destanı. Anlatan Behçet Mahir. Ankara, Sevinç Matbaası. Kaşğari M. (2006) Divanü lüğat-it-türk. Tercüme eden ve neşre hazırlayan Ramiz Esker. I cild, Bakı: Ozan Neşriyyatı. Kitabi-Dede Qorqud. (1988) Bakı, Yazıcı Neşriyyatı. Koroğlu. (1975) Tertib edeni M.Y. Tehmasib. Bakı, Maarif Neşriyyatı. Memmedov T. (2010) Koroğlu Aşıg Havaları, Bakü, Apostrof Çapevi. Önçül K. (2010) Eski Türk Kültürü ve Halk Edebiyatı Ürünlerinde Başkaldırı Kavramı. Elazığ, Manas Yayınları. Özturan Hacı A. (2009) Maraş Ağzı Köroğlu. Kahramanmaraş, Ukde Kitaplığı. Sadıqov İ. (1998) Koroğlu kim olub? Bakı, Azerneşr Neşriyyatı. Türkmen F. (1983) Köroğlu Destanının Orta Asya Rivayetleri. Köroğlu Semineri Bildirileri, Ankara. Yıldırım D. (1983) Köroğlu Destanının Orta Asya Rivayetleri. Köroğlu Semineri Bildirileri, Ankara.