Dâ’iretü’l-Ma’ârif-i Bozorg-i İslâmi Ansiklopedisi “Oğuz” Maddesi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 156 - 167, 03.01.2020

Fatih Çiftçi

Öz

Oğuz, kabile ismi veya daha doğrusu asıl vatanları Orta Asya’nın kuzeydoğusu, bugünkü Moğolistan bölgesinde Yenisey nehrinin kollarının kenarında bulunan, Türkçe konuşan kabilelerden oluşan bir birlik.
Oğuz kelimesi için birkaç anlam önerilmiştir. Onların içerisinde kabile anlamında (اق-اغ), çoğul eki (ز-اوز) [ile] kabileler anlamında [olanı] daha doğru kabul edilmiştir. Ok, Göktürkler/Batı Turkular’dan (Çince: Tu-Kiyu) kalan çiftçi kavimlerin genel ismi olan On-Ok tabirindeki [Ok] ve Oğuzlar’ın da hamasede kullandığı Oğuz kavminin asıl iki kolunun ismi olan Üç-Ok ve Boz-Ok’taki [Ok] ile aynı anlamdadır (Sümer, 1; Clauson, «Dictionary…», 76).

Anahtar Kelimeler

Dâ’iretü’l-Ma’ârif, Oğuz, Madde, Türkmen

Kaynakça

• Aksarayi, Mahmud, Musameratû’l-Ahbar ve Musayeratû’l-Ahyar, nşr. Osman Turan, Ankara, 1943; İbnû’l-Esir, el-Kamil; İbnû’l-Havkal, Muhammed, Sureû’l-Arz, nşr. Kramers, 1939; İbnû’l-Fadlan, Ahmed, Risale, Sami, Dahhan, Beyrut, 1987; Ebûlgazi Bahadır Han, Şecere-yi Terakime, nşr. A. N. Kononov, Moskova, Leningrad, 1871; İdrisi, Muhammed, Nuzhetû’l-Muştak, Beyrut, 1989; İstahri, İbrahim, Mesalikû’l-Memalik, nşr. Goeje, Leiden, 1927; Biruni, Ebû Reyhan, el-Cemahir fi’l-Cevahir, nşr. Yusuf el-Hadi, Tahran ş.1374; Beyhaki, Ebû’l-Fazl, nşr. Tarih, Ali Ekber, Feyyaz, Meşhed, ş.1356; Hududû’l-Alem, Menuçehr Sotude, Tahran, ş.1362; Harezmi, Muhammed, Mefatihû’l-Alem, nşr. Van Vloten, Leiden, 1895; Ravendi, Muhammed, Rahatû’s-Sudur ve Ayetû’s-Surur, nşr. Muhammed İkbal, Tahran, ş.1364; Reşidûddin Fazlullah, Camiû’t-Tevarih, nşr. Muhammed Ruşen, Mustafa Musevi, Tahran, ş.1373; Utbi, Muhammed, Tarih-i Yemini, Nasih Corfadekani Tercümesi, nşr. Cafer Şiar, Tahran, ş.1357; Kaşgari, Mahmud, Divanû Lûgat-it-Türk, Ankara, h.1333; Kaşgari, Mahmud, Divanû Lûgat-it-Türk, Tıpkıbasım Faksimile, Ankara, 1941; Gerdizi, Abdulhay, Tarih, Zeynû’l-Ahbar, nşr. Abdulhay Habibi, Tahran, ş.1363; Mervezi, Fusul Havle’s-Sin ve’t-Türk ve’l-Hind Münthabe min Kitabi Taba’i‘i’l-Hayevan, el-Coğrafiya el-İslâmiyye, Frankfurt, h.1414/m.1993; Mesudi, Ali, Murucû’z-Zeheb; nşr. Barbier de Meynard - Pavet de Courteille, 1874; Clauson, G., An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford, 1972; id, Ṭonyukuk abidesi hakkında bazı notlar, türkiat mecmuası, 1976, vol. XVIII; id, Turkish and Mongolian Studies, London, 1962; id, «Turk, Mongol, Tungus», Asia Major, 1961, vol. VIII; Diyarbekirli, N., «Orhun’dan geliyorum», Türk kültürü, 1979, no. 198-199; Ergin, M., Orhun abedileri, Istanbul, 1978; Esin, E., İslâmiyetten önceki Türk kültür tarihi, Istanbul, 1978; İnan, A., Şamanizm, Ankara, 1986; Kaplan, M., Oğuz kağan destanı, Istanbul, 1979; Meydan-Larousse, 1987; Minorsky, V., notes Hudûd al-’Alam, Cambridge, 1982; Ögel, B., Türk kültür tarihi, Ankara, 1988; Orkun, H. N., Eski Türk yazıtları, Ankara, 1986; Sümer, F., Oğuzlar, Ankara, 1972; Turan, O., Selçuklular tarihi, Ankara, 1969.