Osmanlı Başkenti’nde Dilenciler ve Dilencilerin Toplum Hayatına Etkileri : The Beggars in Otoman Capital and Their Effects on Society Life

Yıl 2006, , 81 - 104, 01.03.2006

Mehmet Demirtaş

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000534

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Osmanlı Başkenti’nde Dilenciler ve Dilencilerin Toplum Hayatına Etkileri

Öz

İstanbul, Bizans döneminde de, Osmanlı hâkimiyetine geçtikten sonra da insanların ilgi odağı olmuş önemli bir şehirdir. Avrupa’nın büyük şehirleri arasında yer alan Londra ve Paris gibi İstanbul şehri de dilenciler için bir çekim merkezi olmuştu. Bu sebeple gerek yerli dilenciler, gerekse ülkenin çeşitli yerlerinden ve hatta ülke dışından gelen dilenciler İstanbul’da yoğun bir faaliyet göstermekteydiler. Dolayısıyla söz konusu dönemlerde devlet bu dilencilerden kaynaklanan sorunlarla çeşitli şekillerde mücadele etmek zorunda kalmıştı. Esnaf olarak kabul edilen kayıtlı dilenciler kontrol altında tutulurken, diğerlerinin şehre gelmeleri engellenmeye, kaçak yollarla gelenler memleketlerine geri gönderilmeye çalışılmış, bazen bu durumdakilere çeşitli cezalar verilmiş, fakat kesin bir netice alınamamıştı

Anahtar Kelimeler

Dilenci, Mevsimlik Dilenciler, Muhtaç, Dilenci Kahyası, Dilenci Pehlivanı

Kaynakça

• Altınay, Ahmet Refik, Onikinci Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı(1100-1200), Enderun Kitabevi, İstanbul 1988
• Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, Haz. Ali Şükrü Çoruk, Kitabevi Yayınları, İstanbul 20012.
• BOA, A. DVN-852, S 1220/Mayıs1805
• BOA, A.MKT, MHM, D.705, G.17, 14 Za 1313/27 Nisan 1896.
• BOA, A.MKT, UM, D.1, G. 16, 2 M 1266/ 18 Kasım 1849.
• BOA, A.MKT.MVL, D. 48, Vs. 54, 23 S 1268/17 Aralık 1851.
• BOA, C. BLD, No: 2161, 29 RA 1250/5 Ağustos 1834.
• BOA, C. BLD, No: 4347, 17 N 1196/27 Ağustos 1782.
• BOA, C. BLD, No: 4481, 2 B 1250/4 Kasım 1834.
• BOA, C. BLD, No: 5086, 19 B 1234/15 Mayıs 1819.
• BOA, C. BLD, No: 6661, 13 L 1260/25 Ekim 1844.
• BOA, C. BLD, No: 7597, 24 S 1149/ 4 Temmuz 1736.
• BOA, C. BLD. No: 5039, 3 R 1254/26 Haziran 1838.
• BOA, C. MLY, No: 7786, 11 B 1208/12 Şubat 1794.
• BOA, C. ZPT, No: 1544, 9 Za 1147/2 Nisan 1735.
• BOA, C. DH, No: 16789.
• BAO, DH.MKT, D. 1423, G23, 6 N 1304/29 Mayıs 1887.
• BOA, DH, EUM,THR, D. 6, G. 56, 18 N 1327/3 Ekim 1909.
• BOA, DH, EUM,THR, D. 31, G. 4, 1 R 1328/14 Nisan 1910.
• BOA, HR, SYS, D. 208, G. 18, 30 L 1280/ 7Nisan 1864.
• BOA, İ. DH, No: 1695, 10 C 1250/14 Ekim 1834.
• BOA, MD- VII, Hk.1499, 5 Z 975/3 Mayıs 1567.
• BOA, MD-VII, Hk. 1706, 11 M 976/6 Temmuz 1568.
• BOA, MD- XXXI, Hk. 69, sh. 27, 27 B 985/10 Ekim 1577.
• BOA, MKT, MHM, B.E.O, D. 707, G. 35, 7 N 1323/14 Kasım 1905.
• BOA, MKT. MHM, D. 472, G. 20, 19 Za, 1290/9 Ocak 1874.
• BOA, ZB, D. 353, G. 82, 5 B 1327 (23 Temmuz 1909)/10 Mayıs 1325.
• Danişmend, İsmail Hami, Tarihi Hakikatler- I, Tercüman Tarih Ve Kültür Yayınları, İstanbul 1979.
• De Busbecq, Ogler Ghislain, Türk Mektupları, Çev. Hatice Özkan, Art Yayınları, İstanbul 2002.
• Demir, Uğur, “Eski Dilenciler Assolist Gibiydi”, Hürriyet Tarih, 6 Ekim 2004, s.18-22.
• Demirtaş, Mehmet “XVIII. Yüzyılda İstanbul’a Göçü Önlemek İçin Alınan Tedbirler Ve Görülen Aksamalar”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl 11, Sayı 33, Güz 2007, s.195- 214.
• Demirtaş, Mehmet, “XVIII. Yüzyılda Osmanlı’da Bir Zümrenin Alt-Kültür Grubuna Dönüşmesi: Külhanbeyleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 7, No 1, Yıl 2006, s.113-141.
• Dernschwam, Hans, İstanbul’a ve Anadolu’ya Seyahat, Çev. Yaşa Önen, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
• Evliya Çelebi, Seyahatname-I, Dersaadet İkdam Matbaası, İstanbul 1314.
• Göktaş, Uğur, “Dilenciler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi-III, İstanbul 1994, s.53- 54.
• Ilıkan, Faruk, “Hazine-i Kavanin-i Cedide-i Osmaniye Serseri Nizâmnâmesi”, Tarih ve Toplum Dergisi-107, İstanbul 1992, s.51-52.
• İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Nadir Eserler Bölümü, No: 6717.
• Kınaylı, Hüsnü, “Goygoycular”, İstanbul Ansiklopedisi-XI, İstanbul 1973, s.7056-7057.
• Koçu, Reşat Ekrem, “Dilenci Pehlivanları”, İstanbul Ansiklopedisi-VIII, İstanbul 1966, s.4578.
• Koçu, Reşat Ekrem, “Dünden Bugüne Dilenciler”, Hayat Tarih Mecmuası-III, İstanbul 1970, s.25-28.
• Kodaman, Hulusi, “Eski Dilenciler”, Yedigün Dergisi, S. 419, İstanbul 1941, s. 6-7, 16.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, “ 400 Sene Evvel İstanbul Dilencileri” Yedigün Dergisi, İstanbul, Nisan 1936, Sayı:161,s.16-17.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, “Tarihte İstanbul Dilencileri”, Tarih Hazinesi Dergisi-VIII, İstanbul 1951, s. 353-362.
• Özbek, Nadir, “II. Meşrutiyet İstanbul’unda Dilenciler Ve Serseriler”, Toplumsal Tarih Dergisi- 64, İstanbul 1999, s.34-43.
• Sakaoğlu, Necdet, “Dersaadet Dilencileri Ve Bir Belge”, Tarih ve Toplum Dergisi- XXXVIII, İstanbul 1987, s. 86-88.
• Sema, Sadri, Eski İstanbul Hatıraları, Haz. Ali Şükrü Çoruk, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2002.
• Tekin, Zeki, “Osmanlı Döneminde Dilencilik”, Osmanlı-V, Editör: Güler Eren, İstanbul 1999, s.570-583.
• Thevenot, Jean, 1655-1656’da Türkiye, Çev. Nuray Yıldız, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1978.
• Üçel-Aybet, Gülgün, Avrupalı Seyyahların Gözünden Osmanlı Dünyası ve İnsanları (1530- 1699), İletişim Yayınları, İstanbul 2003.