Hacı Paşa’nın Şifâü’l Eskâm ve Devâü’l-lâm adlı eserindeki şurup formülleri

Yıl 2014, Sayı: 35, 121 - 136, 01.09.2014

Sevgi Şar Bilge Sözen Şahne Miray Arslan

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000638

Öz

Pharmacy is one of the oldest professions. There is a lot of information about this profession in several history of medicine works. Many valuable books about medicine and pharmacy were written in Anatolia which has an important historical background. Shifa al-Askam and Deva al-Alam has an important place in the various medical works written in the period of old Anatolian Turkish language. The book is written by a famous physician in his Celâl al-Dın Hızır known as Hadjı Pasha who lived between the second half of the 14th century and beginning of the 15th century. The meaning of its title is healing of diseases and treatment of pains. Its first and second chapters consist of theoretical and practical knowledge. The third and fourth chapters give the diseases and treatments. The preparation and effects of some syrups like filtered rose syrup, water lily syrup, violet syrup, orange syrup, lemon syrup, sandalwood syrup, silk syrup, apple syrup, quince syrup, mulberry syrup, sweet pomegranate syrup, sour pomegranate syrup and grape syrup are given in the book. In this study, the syrup formulas in the book were investigated one by one. Also, the given and current effects of the syrups were compared and the subject was discussed in details

Anahtar Kelimeler

Hadjı Pasha Celâl al-Dın Hızır, Syrups, Ottoman Medicine, Shifa al-Askam and Deva al-Alam

Hacı Paşa’nın Şifâü’l Eskâm ve Devâü’l-lâm adlı eserindeki şurup formülleri

Öz

Bilinen en eski meslekler arasında yer alan eczacılık mesleğine ait bilgilere pek çok tıp tarihi eserinde rastlamak mümkündür. Önemli bir tarihi geçmişe sahip olan Anadolu’da da tıp ve eczacılık konusunda değerli eserler yazılmıştır. Eski Anadolu Türkçesi döneminde, çeşitli bilim dallarında yazılmış tıp yazmaları arasında Şifâü’l Eskâm ve Devâü’l-Âlâm önemli bir yer tutmaktadır. Eser, 14. yüzyılın ikinci yarısında ve 15.yüzyılın başlarında yaşamış, çağının ünlü hekimlerinde Hacı Paşa adıyla bilinen Celâlüddin Hızır tarafından yazılmıştır. Adının anlamı “hastalıkların şifası ve ağrıların tedavisi hakkında kitap” olan eserin ilk iki bölümü teorik ve pratik bilgilerden oluşmaktadır. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde ise hastalıklardan ve tedavilerinden bahsedilmektedir

Anahtar Kelimeler

Hacı Paşa, Celâlüddin Hızır, Şuruplar

Kaynakça

• ACIDUMAN, A., İLGİLİ, Ö., “Erken Dönem Türkçe Tıp Yazmalarından Hacı Paşa’nın (Celalüddin Hızır) Teshil Adlı Eserinde Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Üzerine Bir Ön Çalışma”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 54 (2011), s. 231-243.
• ADIVAR, A., Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitapevi, İstanbul 1991.
• AŞÇIOĞLU, Ö., “Hacı Paşa ve Deontoloji”, Konyalı Hekim Hacı Paşa, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayın No: 3, Kayseri 1986, s. 39-44.
• BAYLAV, N., Eczacılık Tarihi, Yörük Matbaası, İstanbul 1968.
• BAYTOP, Turhan, Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No:79, İstanbul 1984.
• ÇUBUKÇU, B., SARIYAR, G., MERİÇLİ, A. H., SÜTLÜPINAR, N., MAT, A., MERİÇLİ, F., Fitoterapi Yardımcı Ders Kitabı, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No: 79, İstanbul 2002.
• DEMİREZER, Ö., ERSÖZ, T., SARAÇOĞLU, İ., ŞENER, B., Tedavide Kullanılan Bitkiler-FFD Monografları, Akademisyen Kitapevi, Ankara 2011.
• DEVELİOĞLU, F., Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, doğuş Ltd. Şti. Matbaası, Ankara 1970.
• GÖDE, K., “Hacı Paşa’nın Yaşadığı Devir (1335-1423)”, Konyalı Hekim Hacı Paşa, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayın No: 3, Kayseri 1986, s. 13-16.
• GRUENWALD, J., PDR for Herbal Medicine, Medical Economics Company, New Jersey 2000.
• GÜRKAN, E., ÖNDERSEV, D. V., ULUSOYLU, M., GÖZTAŞ, Z., DİNÇŞAHİN, Neşe, Bitkisel Tedavi, Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No: 19, İstanbul 2007.
• Hacı Paşa, Şifâü’l Eskâm ve Devâü’l-Âlâm.
• KÂHYA, E., Türk Bilim İnsanları, Nobel Yayınları, Ankara 2013.
• KARAMANOĞLU, K., Farmasötik Botanik Ders Kitabı, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No: 24, Ankara 1973.
• KÖKER, A. H., “Konyalı Hekim Hacı Paşa’nın Hayatı”, Konyalı Hekim Hacı Paşa, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayın No: 3, Kayseri 1986, s. 17-20.
• ÖNLER, Z., Celalüddin Hızır (Hacı Paşa) – Müntahab-ı Şifa, Türk Dil Kurumu Yayınları No.559, Ankara 1990.
• ÖZATA, N., Fitoterapi ve Aromaterapi, Doğan Kitap, İstanbul 2009.
• ŞEHSUVAROĞLU, B., Eczacılık Tarihi Dersleri, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul 1970.
• ŞENGÜL, E., AĞIRSEVEN, N., “Sultan II. Bayezid Külliyesi Tıp Medresesi ve Burada Okutulan Hekimliğe Ait Kitaplar”, Lokman Hekim Journal, 2(1) (2012), s.15-20.
• ŞEVKİ, O., Beşbuçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları No:1296, Ankara 1991.
• TANKER, M., TANKER, N., Farmakognozi, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No:65, Ankara 1998.
• TANKER, N., KOYUNCU, M., COŞKUN, M., Farmasötik Botanik, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No: 88, Ankara 2004.
• YEŞİLADA, E., Doğadan Gelen Sağlık: Bitki Çayları, Era Yayıncılık, İstanbul 2011.
• ZEYBEK, U., HAKSEL, M., Türkiye’de ve Dünya’da Önemli Tıbbi Bitkiler ve Kullanımları, Zade Sağlık Yayınları, Konya 2010.
• Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Yazmaları https://www.yazmalar.gov.tr/kutuphane.php Erişim Tarihi:26.06.2014