Osmanlı toplumunda eş ve çocuk sayısı, statü, servet: 1671-1678 Sofya örneği

Yıl 2012, Sayı: 31, 41 - 60, 01.05.2012

İbrahim Etem Çakır

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000590

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Osmanlı toplumunda eş ve çocuk sayısı, statü, servet: 1671-1678 Sofya örneği

Öz

Osmanlı toplumunda teaddüd-i zevcât olarak ifade edilen ve bir erkeğin aynı anda birden fazla eş sahibi olması durumuna polijini adı verilmektedir. Bu çalışmada 1671-1678 yılları arasında Sofya’da ailenin demografik yapısı, statü ve servet konusu ele alınmıştır. Sofya’da çok eşlilik, servet miktarı ve statü, ailede ortalama çocuk sayısı ve çocukların cinsiyeti hakkında bilgilere yer verilmiştir. Çok eşlilik ile servet ve statü ya da statü ve servet ile çocuk sayısı arasında bir ilişkiden söz etmek mümkün müdür? Bu sorulara yanıt bulmak için ölmüş kişilerin miras kayıtlarını ihtiva eden tereke defterlerinden yararlanılmıştır. Bu araştırmada Sofya’da Bulgaristan Milli Kütüphanesi’ndeki (St. Cyril and Methodius National Library) şer‘iyye sicilleri arasında yer alan tereke kayıtları kullanılmıştır. Bu çalışmada ayrıca Osmanlı şehirlerinde çok eşlilik ve çocuk sayısını ele alan araştırma sonuçlarına da yer verilmiştir

Anahtar Kelimeler

Sofya, Aile, Çok Eşlilik, Çocuk Sayısı, Statü

Kaynakça

• St. Cyril and Methodius National Library of Sofia (NBKM), Oriental Department, Sofya Şer‘iyye Sicili, S. 12.
• AKYILMAZ, Gül, “Osmanlı Devletinde Gayrimüslimlerin Hukuki Statüsü”, Ermeni Araştırmaları Birinci Türkiye Kongresi Bildirileri, II, Ankara 2003, s.171-187.
• AYDIN, M. Âkif, “İslâm Hukukunda Nikâh Akitleri”, Osmanlı Araştırmaları, III, İstanbul 1982, s.1-12.
• AYDIN, M.Akif, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul 1985.
• AYDIN, M. Akif, “Aile”, DİA, c. II, İstanbul 1989, s.196-200.
• BARKAN, Ömer Lütfi, “Edirne Askerî Kassamına Ait Tereke Defterleri (1545–1659)”, Belgeler, III, 1966, s.1-479.
• BOZKURT, Gülnihal, Alman- İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839- 1914), TTK Yay., Ankara 1989.
• CANBAKAL, Hülya, “Barkan’dan Günümüze Tereke Çalışmaları”, Ömer Lütfi Barkan: Türk Tarihçiliğine Katkıları ve Etkileri Sempozyumu, İstanbul 2011.
• CİN, Halil, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara 1974.
• CRAMPTON, R.J., Bulgaristan Tarihi, Çev. Nuray Ekici, Jeo Politika Yay., İstanbul 2007.
• ÇAKIR, İbrahim Etem, “16. Yüzyılda Ayntab Şehrinde Ailenin Demografik Yapısı (1539-1576)”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/1, 2010, s.1-17.
• ÇINAR, Hüseyin 18. Yüzyılın İlk Yarısında Ayntab Şehrinin Sosyal ve Ekonomik Durumu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2000.
• ÇİÇEK, Kemal “Cemaat Mahkemesinden Kadı Mahkemesine Zimmilerin Yargı Tercihi”, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, Edit. Kemal Çiçek, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2001, s.31-49.
• DEMİREL, Ömer, “1700-1730 Tarihlerinde Ankara’da Ailenin Niceliksel Yapısı”, Belleten, LIV/211, Ankara 1990, s.945-961.
• DEMİREL, Ömer, Adnan Gürbüz, Muhittin Tuş, “Osmanlılarda Ailenin Demografik Yapısı”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, I, Ankara 1992, s.97-161.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 21. Baskı, Ankara 2004.
• DOĞAN, İsmail, Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, Sistem Yay., İstanbul 2000.
• DÜZBAKAR, Ömer, “Osmanlı Toplumunda Çok Eşlilik:1670-1698 Yılları Arasında Bursa Örneği”, OTAM, XXIII, Bahar 2008, Ankara 2010, s.85-100.
• ERDOĞAN, Meryem Kaçan, “1166-1167/1752-1754 Tarihli (R 37 Numaralı) Rusçuk Şer‘iyye Sicili’nin Tanıtımı ve Fihristi”, Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri Rusçuk, Ed. Meral Bayrak (Ferlibaş), İstanbul 2011, s.443-478.
• ERDOĞRU, M. Akif, “Onaltıncı Yüzyılda Sofya Şehri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XVII/2, 2002, s.1-15.
• ERTEN, Hayri, Konya Şer’iye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. Yüzyılın İlk Yarısı), Ankara 2001.
• ERYILMAZ, Bilal, Osmanlı Millet Sistemi, Ağaç Yay., İstanbul 1992.
• Evliya Çelebi, Seyahatnâme, III, Haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul 1999.
• GERBER, Haim, “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City Bursa, 1600–1700”, International Journal of Middle East Studies, XII/3, 1980, s.231-244.
• GRADEVA, Rossitsa, “Towards the Portrait of “the Rich” in Ottoman Provincial Society: Sofia in the 1670s,” Provincial Elite in the Ottoman Empire, 10-12 Ocak 2003 Rethymno, Crete University Press, 2005, s.147-197.
• GÜLER, Ali, “İlk Yazılı Türkçe Metinlerde Aile ve Unsurları”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.I, Ankara 1992, s.69-81.
• IVANOVA, Svetlana, “The Sicills of The Ottoman Kadis. Observations over the Sicill Collection at the National Library in Sofia, Bulgaria”, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, Edit. Kemal Çiçek, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2001, s.51-76.
• İNALCIK, Halil, “15. Asır Türkiye İktisadî ve İçtimaî Tarihi Kaynakları,”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, Eren Yay., İstanbul 1996, s.187-201.
• İNALCIK, Halil, “The Status of the Greek Orthodox Patriarch Under the Ottomans”, Turcica, XXI, 1991, s.407-435.
• Kevser Kâmil Ali-Salim Öğüt, “Çok Evlilik”, DİA, VIII, İstanbul 1993, s.365-369.
• KILIÇ, Meral, Serap Ejder Apay, Nezihe Kızılkaya Beji, “İnfertitilite ve Kültür”, İ.Ü.F.N. Hem. Dergisi, 2011, XIX/2, s.109-115.
• Kınalızâde Ali Çelebi, Ahlâk-ı Alâî, Haz. Mustafa Koç, İstanbul 2007.
• KURT, Abdurrahman, “Dini Kaynakların Çokeşliliğe İlişkin görüşleri ve Osmanlılarda Çok Eşlilik”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8, 1999, s.183-214.
• KURT, Abdurrahman, Bursa Sicillerine Göre Osmanlı Ailesi (1839–1876), Bursa 1998.
• MISTANOĞLU, Nurhan, “Kırşehir’de XIX. Yüzyılın Sonlarında Sosyo-Kültürel Bakımdan Ailenin Genel Özellikleri (1875-1900)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21/2009, s.347-364.
• ÖZCAN, Tahsin, “Muhallefât”, DİA, XXX, İstanbul 2005, 406-407.
• ÖZDEĞER, Hüseyin, 1463-1640 Yılları Bursa Şehri Tereke Defterleri, İstanbul 1988.
• ÖZDEMİR, Rifat, “Tokat’ta Ailenin Sosyo-Ekonomik Yapısı (1771-1810), Belleten, c.LIV/211, Ankara 1990, s.991-1052.
• ÖZKAYA, Yücel, “Sofya’da Milli Kütüphane “National Biblioteque” deki Şer’iyye Sicilleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, XIII/24, Ankara 1980, s.21-29.
• ÖZTÜRK, Hüseyin, Kınalızâde Ali Çelebi Aile Ahlâkı, Ankara 1991.
• ÖZTÜRK, Said, Askerî Kassama Ait Onyedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo- Ekonomik Tahlil), İstanbul 1995.
• ÖZTÜRK, Said, “Osmanlı’da Çok Evlilik”, Türkler, (edit. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), X, Ankara 2002, s.375-384.
• SELÇUK, Havva, “Vidin’de Toplumsal Hayat: 13 Numaralı Şer‘iyye Sicili’ne Göre (1698-1699)”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 4/14, 2012, s.27-46.
• SCHWEIGGER, Salomon, Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581, Çeviren: S. Türkis Noyan, İstanbul 2004.
• ŞAHİN, İlhan, “Sofya”, DİA, XXXVII, İstanbul 2009, s.344-348.
• TABAKOĞLU, Ahmet, “Osmanlı Toplumunda Aile”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, I, Ankara 1992, s.92-96.
• TODOROV, Nikolai, The Balkan City 1400-1900, Seattle and London, University of Washington Press, 1983.
• TODOROV, Nikolay, Bulgaristan Tarihi, Çev. Veysel Atayman, Öncü Kitabevi Yay., İstanbul 1979.
• TUŞ, Muhittin, “Kayseri Tereke Defterleri Üzerine Bir Araştırma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4/1999, s.157-191.
• TUŞ, Muhittin, Sosyal ve Kültürel Açıdan Konya, Konya 2007.