XIX. Yüzyıl Başlarında İstanbul Merkezli Osmanlı Deniz Taşımacılığı: Istanbul Centered Ottoman Sea Transport In The Early XIX. Century

Yıl 2008, Sayı: 23, 53 - 84, 01.06.2008

Necmettin Akgün

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000285

Öz

Anahtar Kelimeler

-

XIX. Yüzyıl Başlarında İstanbul Merkezli Osmanlı Deniz Taşımacılığı

Öz

Bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivinde yer alan 1822-23 tarihli üç farklı İzn-i Sefine Defteri’ne göre deniz yoluyla gerçekleşen İstanbul merkezli ülke içi ve uluslararası taşımacılık faaliyetleri üzerinde durulmuştur. Deniz taşımacılığını etkileyen faktörler, taşınan emtia ve eşya, taşımacılıkta kullanılan deniz vasıtaları, taşıyanların tâbi oldukları cemaat veya devletler ile sâir konular ekseninde boğazlar üzerinden gerçekleşen deniz taşımacılığının kompozisyonu ortaya konulmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Taşımacılık, Osmanlı Devleti, Denizcilik, Ticaret

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (İstanbul), Bab-ı Asafî Divan-ı Hümayun Sicilleri İzn-i Sefine Defterleri No 2, 920, 921, 922.
• Salnâme-i Vilâyet-i Trabzon (H. 1319/M.1901), Trabzon Vilâyet Matbaası, (t.y.).
• Kâtib Çelebi, Tühfetü’l-Kibar Fî Esfari’l-Bihâr (Haz. İdris Bostan), Ankara 2008.
• Piri Reis, Kitab-ı Bahriye (Türk Tarih Kurumu Basımevi), Ankara 2002.
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi (Haz. Y. Dağlı-S. A. Karaman), C.2/1-2/2, İstanbul 2005.
• Altınay, A. Refik, Onuncu Asr-ı Hicrîde İstanbul Hayatı (Haz. A. Uysal), Ankara 2000.
• Arıkan, Zeki, “1821 Ayvalık İsyanı”, Belleten, C.LII/203, Ankara 1988, s.571-601.
• Armağan, A. Latif, “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Batı Anadolu’da Zeytincilik ve Bu Faaliyetin İstanbul’un İaşesindeki Yeri”, XIV. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C.II/II, Ankara 2005, s.960, 974.
• Aydıner, Mesut, “Koca Râgıp Paşa Döneminde Osmanlı Ermenileri”, Ermeni Sorunu (Ed. N. Öztürk ve diğerleri), İstanbul 2007, s.28-77.
• Aygün, Necmettin, Onsekizinci Yüzyılda Trabzon’da Ticaret, İstanbul 2005.
• Aygün, Necmettin, “Osmanlı Devleti’nin Son Zamanlarında Karadeniz’in Güney Kesiminde İktisadî Faaliyetler”, Karadeniz Araştırmaları, C.6/23, Ankara 2009, s.41- 76.
• Bıjışkyan, P. Minas, Pontos Tarihi, İstanbul 1998.
• Bilge, M. Sadık, Osmanlı Devleti ve Kafkasya, İstanbul 2005.
• Bostan, İdris, “İzn-i Sefîne”, TDVİA, C.23, İstanbul 2001, s.542-543.
• Bostan, İdris, “İzmit”, TDVİA, C.23, İstanbul 2001, s.536-541.
• Bostan, İdris, Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri, İstanbul 2005.
• Bostan, İdris, Osmanlı Denizciliği, İstanbul 2006.
• Bostan, İdris, “Gemi”, TDVİA, C.14, İstanbul 1996, s.8-15.
• Bostan, İdris, XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara 1992.
• Ege Adalarının Egemenlik Devri Tarihçesi, (Ed. C. Küçük), Ankara 2001.
• Ergenç, Özer, XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa, Ankara 2006.
• Ertuğ, Nejdet, Osmanlı Döneminde İstanbul Deniz Ulaşımı ve Kayıkçılar, Ankara 2001.
• Eryılmaz, Bilal, Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi, İstanbul 1990.
• Faroqhi, Suraiya, İstanbul’un İaşesi ve Tekirdağ-Rodoscuk Limanı, ODTÜ Gelişme Dergisi, Ankara 1979-80, s.139-153.
• Faroqhi, Suraiya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, İstanbul 1994.
• Gürçay, Lütfi, Gemici Dili, İstanbul 1968.
• Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul 2000.
• Augustinos, Gerasimos, Küçük Asya Rumları, (Çev. D. Evci), Ankara 1997.
• Gounaris, Basil C., “Selanik”, Doğu Akdeniz’de Liman Kentleri, İstanbul 1994, s.103-120.
• Güçer, Lütfi, “XVIII. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’un İaşesi İçin Lüzumlu Hububatın Temini Meselesi”, İktisat Fakültesi Mecmuası (İst. Ün.), C.11, İstanbul 1952, s.397- 416.
• Hobsbawm, E. J., Sanayi ve İmparatorluk, Ankara 1998.
• İnalcık, Halil, “Imtiyâzât”, The Encyclopedia of İslam2, III, London 1971, p.1179-1189.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sosyal ve Ekonomik Tarihi (Çev. H. Berktay), C.I, İstanbul 2000.
• İnalcık, Halil, “İstanbul”, TDVİA, C.23, İstanbul 2001, s.221-139.
• Issawi, Charles, “The Tabriz-Trabzon Trade, 1830-1900: Rise and Decline of a Route”, International Journal of Middle East Studies, I, Cambridge 1970, p.18-27.
• Kafadar, Cemal, “A Death in Venice (1575): Anatolian Muslim Merchants Trading in the Serenissima”, Journal of Turkish Studies, Vol.10/1986, p.191-217.
• Kaplan, Michel, “İmparatorluğun Midesi”, Konstantinopolis 1054-1261 (Derl. A. Ducellier-M. Balard), İstanbul 2002, s.87-104.
• Karpat, Kemal, Osmanlı Nüfusu (1830-1914), İstanbul 2003.
• Karpat, Kemal, Balkanlarda Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk (Çev. R. Boztemur), Ankara 2004.
• Karpat, Kemal, Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma (Çev. D. Özdemir), Ankara 2006.
• Kaya, Mehmet, “XIX. Yüzyılda İzmit (Kocaili) Sancağı’nın Demografik Durumu ve İskân Siyaseti”, Tarih Araştırmaları Dergisi (Ankara Üniversitesi), C.26/41, Ankara 2007, s.59-80.
• Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münâsebetleri I, Ankara 1974.
• Kütükoğlu, Mübahat S., “Yunan İsyanı Sırasında Anadolu ve Adalar Rumlarının Tutumları ve Sonuçları”, Türk-Yunan İlişkileri, Ankara 1986, s.133-161.
• Mantran, Robert, 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul (Çev. M. A. Kılıçbay-E. Özcan), Ankara 1990.
• Mantran, Robert, XVI. ve XVII. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat, İstanbul 1991.
• Müller-Wiener, Wolfgang, İstanbul Limanı (Çev. E. Özbek), İstanbul 1998.
• Kömürciyan, Eremya Çelebi, XVII. Asırda İstanbul (Ter. H. D. Andreasyan), İstanbul 1988.
• Köse, Osman, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması, Ankara 2006.
• Küçükkalay, A. Mesud, “İzmir Efrenç Gümrüğü Mukataası’na Ait 1802-1805 Tarihli 15 Adet Defterin Analizi”, Türklük Araştırmaları Dergisi, 16, İstanbul 2004, s.215-223.
• Küçükkalay, M.-Elibol, N., “Osmanlı İmparatorluğu’na Avrupa’dan Karayolu ile Yapılan İhracatın Değerlendirmesi: 1795-1804”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, I/2004, s.151-176.
• Nakracas, Georgios, Anadolu ve Rum Göçmenlerin Kökeni, İstanbul 2005.
• Oikonomides, Nikolas, “Uçsuz Bucaksız Bir Atölye: Zanaatkârlar ve Tüccarlar”, Konstantinopolis 1054-1261, İstanbul 2002, s.105-133.
• Öntuğ, Mustafa Murat, “Balıkesir’deki Ermeni Kilisesi ve Mektep Açma Faaliyetleri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Merkezi Dergisi, 19, Ankara 2006, s.343- 364.
• Özkaya, Yücel, “1821 Yunan (Eflak-Buğdan) İsyanları ve Avrupalıların İsyan Karşısındaki Tutumları”, Türk-Yunan İlişkileri, Ankara 1986, s.114-132.
• Özkaya, Yücel, “XIX. Yüzyılda Bolu ve Karadeniz Bölgesinde Ticaret”, XIV. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C.II/II, Ankara 2005, s.983-992.
• Özkaya, Yücel, 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, İstanbul 2008.
• Panzac, Daniel, “International and Domestic Maritime Trade in the Ottoman Empire During the 18th Century”, International Journal of Middle East Studies, 24/1992, p.189-206.
• Roussos-Milidonis, Markos N., “19. Yüzyıl İstanbul’unda Katolik Azınlık”, 19. Yüzyıl İstanbul’unda Gayrimüslimler (Çev. F. -S. Benlisoy), İstanbul 1999, s.86-98.
• Sahillioğlu, Halil, “XVIII. Yüzyıl Ortalarında Sanayi Bölgelerimiz ve Ticarî İmkânları”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 11, İstanbul 1968, s.61-66.
• Sevim, Sezai, “Güney Marmara Bölgesindeki Ermenilerin Nüfus, İdari ve Mali Durumları”, Ermeni Sorunu ve Bursa Ermenileri, Bursa 2000, s.45-60.
• Sonyel, Salâhi R., “Yunan Ayaklanması Günlerinde Mora’daki Türkler Nasıl Yok Edildiler?”, Belleten, CLXII/233, Ankara 1999, s.107-121.
• Stoianovich, Traian, “Osmanlı Hâkimiyetinde Via Egnatia”, Sol Kol, İstanbul 1999, s.225-240.
• Syrett, Elena F., “Greek Mercantile Activities in the Eastern Mediterranean, 1780- 1820”, Balkan Studies, Vol.28, Thessaloniki 1987, p.73-86.
• Syrett, Elena F., “İzmir’de Pamuk ve Kumaş Ticareti”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım (Ed. Ç. Keyder-F. Tabak), İstanbul 1998, s.101-118.
• Toprak, Zafer, “İstanbul’un Nüfusu ve Toplumsal Topografyası”, Toplum ve Ekonomi, 3, İstanbul 1992, s.109-120.
• Tuğlacı, Pars, Tarih Boyunca İstanbul Adaları (2 Cilt), İstanbul 1989.
• Tukin, Cemal, Boğazlar Meselesi, İstanbul 1999.
• Turan, Şerafettin, “Venedik’te Türk Ticaret Merkezi”, Belleten, XXXII, Ankara 1968, s.247-275.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinde Merkez ve Bahriye Teşkilâtı, Ankara 1988.
• Yeliseyeva, N. V., Yakın Çağlar Tarihi (Çev. Ö. İnce), İstanbul 2009.
• Yılmaz, Serap, “Osmanlı Devrinde Batı Anadolu’da Tekstil Endüstrisinin Gelişimi”, Uluslararası Osmanlı Tarihi Sempozyumu Bildirileri (İzmir, 8-10 Nisan 1999), İzmir 2000, s.257-293.
• Yücel, Yaşar, Es’ar Defteri (1640 Tarihli), Ankara 1992.